Ουραγός στην ανακύκλωση παραμένει η Ελλάδα, την ίδια ώρα που χωματερές κλείνουν και ξανανοίγουν και εκατομμύρια ευρώ καταβάλλονται σε πρόστιμα διότι η χώρα μας επιμένει στην τακτική της διαχείρισης των απορριμμάτων διά της ταφής.
Εν έτει 2018, η Ελλάδα διαθέτει ακόμη 18 ενεργές χωματερές, εκ των οποίων οι 16 βρίσκονται στην Πελοπόννησο, ενώ περίπου 25 παλιοί ΧΑΔΑ (Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων), αν και δεν δέχονται πλέον σκουπίδια, δεν έχουν αποκατασταθεί.
Παράλληλα, η Αττική ακόμη αναζητεί τις περιοχές για τη χωροθέτηση των άλλων δύο ΧΥΤΥ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) που προβλέπει ο περιφερειακός σχεδιασμός για τα απορρίμματα (ΠΕΣΔΑ), ενώ η ανακύκλωση προχωρεί με τον… αραμπά.
Οπως αναφέρει και ο Δρ Περιβαλλοντολόγος κ. Φίλιππος Κυρκίτσος, πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης και μέλος του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) σε συνέντευξή του στο «Βήμα», η εκτροπή από την ταφή, με όλους τους τρόπους ανάκτησης, φθάνει μόλις το 20,2%.
Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη δεν έχει γίνει η αξιολόγηση των επιχειρησιακών σχεδίων που έχουν καταθέσει τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων (ΣΕΔ) στον ΕΟΑΝ. Πάντως, όπως σημειώνει ο ίδιος, έως το τέλος του έτους θα έχει αποφασιστεί ποια από αυτά τηρούν τις προδιαγραφές του νόμου για να εγκριθούν.
Επισημαίνει ωστόσο ότι για να μπορέσουν τα ΣΕΔ να εξασφαλίσουν άδεια λειτουργίας, μεγάλο ρόλο θα παίξει και η επάρκειά τους τα προηγούμενα χρόνια. Τα σχέδιά τους έχουν κατατεθεί και πρέπει έως το τέλος του 2018 να έχουν εγκριθεί από τον ΕΟΑΝ. Σημαντικό ρόλο στο αν θα πάρουν ή όχι άδεια λειτουργίας θα παίξει και η δραστηριότητά τους την προηγούμενη εξαετία.
Κύριε Κυρκίτσο, πώς εξελίσσεται η εφαρμογή του νέου νόμου για την ανακύκλωση;
«Εδώ και δύο-τρία χρόνια η κατάσταση είναι στάσιμη. Διεργασίες γίνονται. Βγήκε ο νόμος, αλλά δεν έχει γίνει κάτι ουσιαστικό. Συνεχίζεται η λειτουργία των ΣΕΔ. Λίγο βελτιώθηκε η ανακύκλωση συσκευασιών. Εγιναν και ορισμένες μονάδες, π.χ. στην Κοζάνη, από όπου βγαίνουν κάποια ανακυκλώσιμα υλικά. Η εκτίμησή μας είναι ότι η εκτροπή σκουπιδιών από την ταφή, με όλους τους τρόπους ανάκτησης, φθάνει το 20,2%».
Τι προκύπτει από την πολυαναμενόμενη αξιολόγηση των συστημάτων ανακύκλωσης;
«Βρίσκονται σε διαπραγμάτευση με τον ΕΟΑΝ για το τι θα περιλαμβάνουν τα εξαετή επιχειρησιακά σχέδια. Τα σχέδια των ΣΕΔ έχουν κατατεθεί και πρέπει έως το τέλος του 2018 να έχουν εγκριθεί από τον ΕΟΑΝ. Ενδεχομένως, αν δεν τηρούν τις προδιαγραφές του νόμου δεν θα πάρουν άδεια λειτουργίας, ενώ θα παίξει ρόλο και τι έκαναν την προηγούμενη εξαετία».
Πώς προχωρεί η ανακύκλωση στα διάφορα υλικά;
«Ο στόχος εκτροπής αποβλήτων από την ταφή του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων – ΕΣΔΑ (60% έως το 2020) και οι στόχοι της Κυκλικής Οικονομίας (90% έως το 2030) είναι ακόμη μακριά από τα σημερινά επίπεδα στην Ελλάδα, τα οποία σύμφωνα με το Eco-Παρατηρητήριο ξεπερνούν κατά τι το 20%, παραμένοντας μακριά από τον μέσο όρο της ΕΕ των 28 κρατών-μελών, που ήταν στο 72% το 2014. Στην ανακύκλωση συσκευασιών πιάνονται οι στόχοι που έχουν τεθεί. Μοναδικό θέμα υπάρχει με το γυαλί, ωστόσο γίνονται προσπάθειες. Καλά προχωρεί επίσης η ανακύκλωση ελαστικών, οχημάτων τέλους ζωής και ηλεκτρονικών συσκευών, αν και οι στόχοι για τα επόμενα χρόνια έχουν αυξηθεί, οπότε πρέπει οι προσπάθειες να εντατικοποιηθούν, ώστε και στο μέλλον να βρίσκεται η χώρα μας εντός των στόχων».
Πώς εξελίσσεται το πρόβλημα της εισφοροδιαφυγής στον τομέα της ανακύκλωσης; Σήμερα τα έσοδα από τα συστήματα φτάνουν μόλις τα 50 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΑΝ.
«Συνεχίζει να υφίσταται το πρόβλημα. Υπάρχει αδυναμία ελέγχου ολόκληρου του κύκλου της διαχείρισης των αποβλήτων. Η εισφοροδιαφυγή είναι πολύ υψηλή. Ειδικά στην ανακύκλωση συσκευασιών μπορεί να φθτάνει και το 40%, δηλαδή 4 στις 10 εταιρείες (που παράγουν, εμπορεύονται ή διακινούν προϊόντα με συσκευασία) φοροδιαφεύγουν».
Υπήρξαν ωστόσο κάποια θετικά βήματα όσον αφορά την ανακύκλωση τα τελευταία χρόνια.
«Το 2017 ξεκίνησε το Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ) και εγγράφηκαν 27.224 επιχειρήσεις και το ΕΜΠΑ (για τους παραγωγούς αποβλήτων με βάση τον νόμο 2939) και εγγράφηκαν 4.485 παραγωγοί. Επίσης, τέθηκε σε ισχύ η υπουργική απόφαση για τον περιορισμό της πλαστικής σακούλας, έστω και με εξαίρεση του ανταποδοτικού τέλους για τα περίπτερα και τις υπαίθριες αγορές. Υπάρχει όμως τεράστια καθυστέρηση στη δρομολόγηση των έργων ΠΕΣΔΑ σε διάφορες Περιφέρειες, με σημαντικότερο τον ΠΕΔΣΑ Αττικής. Επίσης, δεν έχει ακόμη δρομολογηθεί η αναγκαία ολοκληρωμένη πολιτική για την διαχείριση των Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ), ενώ ελάχιστα έχουν ωριμάσει θέματα σχετικά με τη διαχείριση των οργανικών και την κομποστοποίηση».
Εσείς τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;
«Οι σημαντικότερες προτάσεις από το Eco-Παρατηρητήριο για το 2018 και μετά εστιάζουν στην πρόληψη και να μπει επιτέλους μπροστά η Εθνική Στρατηγική για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων (ΔΣΑ). Πρέπει να χωροθετήσουμε χώρους διαχείρισης, διότι το σύνδρομο «ΝΙΜΒΥ» (Not In My Back Yard – Οχι στην πίσω αυλή μου) θα το βρούμε μπροστά μας ακόμα και για τα Πράσινα Σημεία (σ.σ.: οργανωμένοι δημοτικοί χώροι, με την κατάλληλη υποδομή και εξοπλισμό για τη χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων αστικών απόβλητα)».
Ειδικότερα για την Αττική, ποιες είναι οι προτάσεις σας;
«Απαιτούνται άμεσες δράσεις. Πρέπει να αυξηθεί η ανακύκλωση με τον μπλε κάδο, με ταυτόχρονη τοποθέτηση μπλε (ενός ή δύο) και πράσινου κάδου παντού. Πρέπει να λειτουργήσει το ΕΜΑΚ (Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης) στη μέγιστη δυναμικότητά του, να τοποθετηθεί καφέ κάδος στο 100% της Αττικής και το προδιαλεγμένο οργανικό να κομποστοποιείται στο ΕΜΑΚ και στα πλατό των αποκατεστημένων κυττάρων του ΧΥΤΑ Φυλής. Να γίνει πόρτα-πόρτα ενημέρωση για τη διαλογή στην πηγή (ΔσΠ) του μπλε και του καφέ κάδου και να αξιοποιηθούν τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) της Αττικής για τη διαλογή και του πράσινου κάδου με ξεχωριστή βάρδια. Πρέπει να προχωρήσουν συγκεκριμένες και καινοτόμες προτάσεις για την προώθηση της ΔσΠ των οργανικών και της κομποστοποίησής τους, όπως η πρόταση του Eco-Παρατηρητηρίου για τη δημιουργία ΣΕΔ για τα οργανικά με βάση την αρχή της Ευθύνης του Παραγωγού. Επίσης πρέπει να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση για το Πληρώνω Οσο Πετάω (ΠΟΠ) και του Κερδίζω Οσο Διαλέγω (ΚΟΔ) και να διερευνηθεί η δημιουργία νέων ΣΕΔ για νέα υλικά ή προϊόντα. Ολα βεβαίως προϋποθέτουν ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού με πόρτα-πόρτα ενημέρωση, σχολεία κ.ά.».
