Επικίνδυνα βακτήρια πέφτουν σε «χειμερία νάρκη» για να ξεφύγουν από τα αντιβιοτικά

Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης ανακάλυψαν για πρώτη φορά ότι παθογόνα βακτήρια χρησιμοποιούν μια αναπάντεχη τακτική προκειμένου να αποφύγουν την επίθεση των αντιβιοτικών που προσπαθούν να τα καταστρέψουν: πέφτουν σε χειμερία νάρκη!

Σχεδόν όλα τα παθογόνα βακτήρια αναπτύσσουν έναν μικρό αριθμό στελεχών που είναι «ανθεκτικά» στα αντιβιοτικά. Αυτό λοιπόν μεταφράζεται στο ότι υπάρχουν πολλά άλλα βακτηριακά στελέχη που μπορούν και επιβιώνουν των αντιβιοτικών θεραπειών.

Παρότι δεν είναι μυστικό ότι τα βακτήρια έχουν την ικανότητα να αναπτύσσουν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά στελέχη, δεν έχει δοθεί η δέουσα σημασία στο γεγονός ότι ένας μικρός αριθμός βακτηρίων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται μερικά από τα πιο επικίνδυνα παθογόνα, μπορεί να εμφανίσει ανθεκτικότητα στις αντιβιοτικές θεραπείες χωρίς να βασίζεται σε κάποιες «πολύ σκληρές για να πεθάνουν» παραλλαγές τους.

Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό; Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης πιστεύουν ότι έχουν μια απάντηση, όπως ανέφεραν στην επιθεώρηση «Science Signaling». Εντόπισαν παραδείγματα κάποιων παθογόνων βακτηρίων που πέφτουν σε ύπνωση, σε μια κατάσταση χειμερίας νάρκης έως ότου παρέλθει ο… αντιβιοτικός κίνδυνος. Οταν νιώσουν ασφαλή, ξαναξυπνούν και συνεχίζουν τη… ρουτίνα τους.

«Μελετήσαμε βακτήρια E.coli τα οποία απομονώθηκαν από λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος που είχαν αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά και υποτίθεται ότι βρίσκονταν υπό έλεγχο. Κάποια στιγμή τα βακτήρια ξυπνούσαν και άρχιζαν να εξαπλώνονται και πάλι» εξήγησε ο καθηγητής Κεν Γκέρντες από το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, που ήταν ο ένας εκ των δύο επικεφαλής της νέας μελέτης μαζί με τον Μπόρις Μάτσεκ του Πανεπιστημίου του Τίμπιγκεν στη Γερμανία.

Συνήθως τα αντιβιοτικά στοχεύουν την ικανότητα ανάπτυξης των βακτηριακών κυττάρων, γεγονός που σημαίνει ότι ένα βακτήριο σε χειμερία νάρκη γλιτώνει από τις αντιβιοτικές επιθέσεις. «Ενα βακτήριο σε χειμερία νάρκη καταφέρνει να επιβιώσει από την επίδραση των αντιβιοτικών καθώς σταματά να αναπτύσσεται» ανέφερε ο καθηγητής Γκέρντες.

Γενετικώς βέβαια, τα βακτήρια που… πέφτουν για ύπνο μοιράζονται τα ίδια χαρακτηριστικά με τα υπόλοιπα βακτήρια ενός συγκεκριμένου πληθυσμού, π.χ. ενός πληθυσμού βακτηρίων E.coli. Ετσι, προς το παρόν, δεν υπάρχουν σαφείς κανόνες ούτε οριστικές απαντήσεις σχετικά με το γιατί ορισμένα βακτήρια αντέχουν μέσω της χειμερίας νάρκης τις επιθέσεις των αντιβιοτικών και επιβιώνουν ενώ άλλα όχι.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια νέα μέθοδο προκειμένου να μελετήσουν τι συμβαίνει σε βακτήρια που μπαίνουν σε κατάσταση ύπνωσης και κρύβονται εντός του οργανισμού. Ανακάλυψαν ένα ένζυμο στα «κοιμισμένα» βακτήρια το οποίο αποτελεί τον καταλύτη για να περάσει το βακτήριο σε κατάσταση χειμερίας νάρκης και τελικώς να αποφύγει την επίθεση των αντιβιοτικών ουσιών.

«Η ανακάλυψη αυτού του ενζύμου αποτελεί καλή βάση για τη μελλοντική ανάπτυξη  αντιβιοτικών τα οποία θα είναι σε θέση να εντοπίζουν και τα βακτηριακά κύτταρα που βρίσκονται σε κατάσταση ύπνωσης ώστε να τα εξοντώνουν» σημείωσε ο καθηγητής Γκέρντες. Κατέληξε λέγοντας ότι «το ένζυμο που εντοπίσαμε θέτει σε λειτουργία ένα «πρόγραμμα επιβίωσης» το οποίο σχεδόν όλα τα βακτήρια που προκαλούν νόσους χρησιμοποιούν τόσο για να επιζήσουν στη φύση όσο και για να αντέξουν τις επιθέσεις των αντιβιοτικών εντός του οργανισμού. Η ανάπτυξη ενός αντιβιοτικού που θα στοχεύει αυτό το γενικό πρόγραμμα επιβίωσης θα αποτελέσει ένα τεράστιο βήμα ενάντια στην ανθεκτικότητα των βακτηρίων στις αντιβιοτικές ουσίες».