Γυναίκα ναυτικός. Ακούγεται οξύμωρο σε ορισμένους και όμως εδώ και πάνω από 40 χρόνια είναι πραγματικότητα στη χώρα μας. Παρά τις όποιες δυσκολίες συναντούν, γυναίκες που έχουν πρώτα από όλα αγάπη για τη θάλασσα χαράσσουν «ρότα» για εργασία και πλέον τις συναντούμε σε μεγάλα δεξαμενόπλοια και φορτηγά που «οργώνουν» τις θάλασσες σε όλον τον κόσμο ή σε πλοία της ακτοπλοΐας και της κρουαζιέρας.
Πρόσφατα ο Παγκόσμιος Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) αποφάσισε η Παγκόσμια Ημέρα Ναυτιλίας για το 2019 να έχει ως θέμα την ενδυνάμωση της γυναικείας παρουσίας στη ναυτιλιακή κοινότητα.
Γυναίκες ναυτικοί με τις οποίες συνομιλήσαμε εξέφρασαν την ελπίδα η συγκεκριμένη απόφαση να αποτελέσει αφορμή για την ελληνική κυβέρνηση να ασχοληθεί επιτέλους πιο επισταμένα με τα ζητήματα που τις απασχολούν.
Α΄ μηχανικός γένους θηλυκού
Στις αρχές Μαΐου η εταιρεία Hellenic Seaways έκανε γνωστό ότι εμπιστεύθηκε τη θέση Α’ μηχανικού σε εμπορικό πλοίο στη Θεανώ Σιλελόγλου, η οποία ανήκει στο ανθρώπινο δυναμικό της Hellenic Seaways από το 2010, όπου ξεκίνησε τη σταδιοδρομία της ως Γ’ μηχανικός στο πλοίο «Νήσος Μύκονος». Οπως αναφερόταν στην ανακοίνωση της εταιρείας, σταδιακά οι ικανότητες καθώς και η γενικότερη συνεισφορά της στην εταιρεία φάνηκαν να αναγνωρίζονται μέσω της πρώτης της προαγωγής σε Β’ μηχανικό το 2013.
Εν τω μεταξύ αίσθηση είχε προκαλέσει το 2015 σε ημερίδα της Πανελλήνιας Ενωσης Αξιωματικών ΛΣ η παρέμβαση της τότε σπουδάστριας πέμπτου εξαμήνου της Σχολής Πλοιάρχων στην Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ) Κρήτης Ελενας Λυκοφρύδη, η οποία είχε στηλιτεύσει το γεγονός ότι η γυναίκα στα καράβια θεωρείται ακόμη ταμπού.
Οπως είχε πει: «Με μια σύντομη μελέτη στη σχολή μου, το 30% των εισαγόμενων σπουδαστών δεν βρίσκουν εταιρεία να εργαστούν. Από αυτό το 30%, το 80% είναι γυναίκες. Στη συνεχώς αναπτυσσόμενη ελληνική ναυτιλία, η ύπαρξη του γυναικείου φύλου στα καράβια για κάποιες ναυτιλιακές εταιρείες θεωρείται ταμπού».
Επιπλέον είχε τονίσει πως «από το 1980 γυναίκες ναυτικοί αποφοιτούν από τις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού, για να μην αναφερθούμε σε παλαιότερα χρόνια που οι γυναίκες είχαν θέσεις σε πλοία ως ασυρματίστριες ή ακόμα και ως πλήρωμα σαν πρακτικές. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη θεωρούμαστε ανεπαρκείς. Ανεπαρκείς για να κυβερνήσουμε πλοίο. Ανεπαρκείς να δουλέψουμε όπως οι άνδρες, να κάνουμε μια ασφαλή βάρδια, να διεκδικήσουμε το όνειρό μας. Την ώρα που σε ξένες χώρες υπάρχουν πλοία με αμιγώς γυναικείο πλήρωμα. Την ώρα που υπάρχουν ζωντανές αποδείξεις, ελληνίδες γυναίκες καπετάνισσες, ότι οι γυναίκες μπορούν να τα καταφέρουν, και μάλιστα πολύ καλά. Στην Ελλάδα οι εταιρείες που εμπιστεύονται το γυναικείο φύλο είναι ελάχιστες. Πλέον το επάγγελμα δεν χρειάζεται μόνο μυϊκή δύναμη. Σχεδόν όλα είναι υδραυλικά και ηλεκτρονικά, όπου το γυναικείο μυαλό (όπως κάποιοι συνεχίζουν και διαχωρίζουν από το αντρικό) μπορεί με άνεση να αντεπεξέλθει».
«Ή καριέρα στο καράβι ή οικογένεια»
Μιλώντας στο «Βήμα» η πλοίαρχος Α’ Εμπορικού Ναυτικού κυρία Δήμητρα Γιάννενα, η οποία έχει και διδακτική εμπειρία στο Κέντρο Επιμόρφωσης Στελεχών Εμπορικού Ναυτικού, επεσήμανε: «Η γυναίκα – και όταν ξεκίνησα τη σταδιοδρομία μου και σήμερα – έχει έναν πολύ ενεργό ρόλο, αλλά υπάρχουν ακόμη προβλήματα και με ένα αφιέρωμα στις γυναίκες δεν λύνονται μαγικά όλα».
Σημείωσε επιπλέον πως η γυναίκα ναυτικός στην Ελλάδα έχει δύο επιλογές ουσιαστικά: ή να κάνει οικογένεια ή να κάνει καριέρα στο επάγγελμά της. «Οι περισσότερες που έχουν καριέρα δεν έχουν κάνει οικογένεια. Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τη γυναίκα που θέλει να κάνει οικογένεια. Δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο που να προστατεύει τη γυναίκα, τη μητρότητα, ακόμα και τη γυναίκα που θα αφήσει το καράβι και θα αρχίσει ναυτική εκπαίδευση, γιατί εγώ έγινα μάνα όταν βγήκα στη ναυτική εκπαίδευση και δέχθηκα διακρίσεις και δέχθηκα ολόκληρο πόλεμο, και μάλιστα το ζήτημά μου είχε συμπεριληφθεί στην έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη το 2012» υπογράμμισε.
Για το εάν υπάρχει καχυποψία ακόμη για τις δυνατότητες της γυναίκας ναυτικού, μας απάντησε αρνητικά λέγοντας: «Οσες έχουν ασχοληθεί και όσες ξεκινούν από τα 18 τους καταλαβαίνουν ότι πρέπει να προσπαθήσουν διπλάσια και εκατονταπλάσια από έναν άνδρα για να πετύχουν. Και επειδή το ξέρουν πολύ καλά οι εταιρείες αυτό, ότι εμείς δίνουμε όχι απλώς όλο μας τον εαυτό αλλά το 100% των δυνάμεών μας και υπερβάλλουμε εαυτόν για να πετύχουμε, ξέρουν ότι θα είμαστε καλές και δεν υπάρχει διάκριση».
Είπε ακόμα: «Παρατηρώ ότι υπάρχει μεγάλη αγάπη και ενδιαφέρον των νέων κοριτσιών για τη ναυτιλία και οποιοδήποτε εμπόδιο προσπαθούν να το ξεπεράσουν, αλλά υπάρχει και αλληλοϋποστήριξη μεταξύ των γυναικών». Κλείνοντας τη συνομιλία είπε χαρακτηριστικά: «Και τώρα εάν ξανάρχιζα, θα έκανα το ίδιο επάγγελμα».
«Καμία μέριμνα από το υπουργείο»
Η κυρία Μαρία Λαμπρίδου, πρώην ανθυποπλοίαρχος, ήταν από τις πρώτες γυναίκες που εισήχθησαν το 1978 στην τότε δημόσια Ανώτερη Σχολή Δοκίμων Αξιωματικών Εμπορικού Ναυτικού και η απόφαση του ΙΜΟ συνέπεσε με τα 40 χρόνια από την εισαγωγή της στη Σχολή, ενώ είναι και μία από τις διαχειρίστριες στη σελίδα στο Facebook «Ενωση Ελληνίδων Ναυτικών (ΕΕΝ)» Σήμερα είναι εκπαιδευτικός.
Η συζήτησή μας άρχισε με ένα «ταξίδι» στα χρόνια που ξεκίνησε. Οπως μας είπε, «τότε απαίτησαν οι έλληνες εφοπλιστές να μπουν γυναίκες στα καράβια. Δεν ήρθε σαν αίτημα του γυναικείου κινήματος ή κάποιου άλλου φορέα. Οι εφοπλιστές βλέποντας ότι οι γυναίκες μπορούν να υπηρετήσουν στα πλοία τους και να προσφέρουν το ζήτησαν από την τότε κυβέρνηση και έγινε αποδεκτό. Το αποτέλεσμα ήταν εκείνο το καλοκαίρι, πριν από 40 χρόνια περίπου, να βγάλουν ένα σίριαλ στην τηλεόραση που έδειχνε μια υποπλοίαρχο και πόσο ωραία ζούσε σε ένα φορτηγό πλοίο προκειμένου να πείσουν τις κοπέλες να κάνουν αίτηση για τη Σχολή. Ωστόσο λειτουργούσαν ήδη ιδιωτικές σχολές από τις οποίες είχαν αποφοιτήσει ελληνίδες ασυρματίστριες και ορισμένες αξιωματικοί καταστρώματος».
Και προσθέτει πως εκείνη την περίοδο τις βοήθησαν πάρα πολύ στα πρώτα τους βήματα. Μέσα στα πλοία μεγάλων εταιρειών τις αποδέχθηκαν αμέσως, τους φέρονταν με σεβασμό, ενώ κάποιες βρήκαν εν πλω το έτερόν τους ήμισυ.
Οσο για το ποιες γυναίκες «επιβιώνουν» επαγγελματικά πάνω σε ένα πλοίο, είπε πως «είναι αυτές που το θέλουν πάρα πολύ, το επιδιώκουν και έχουν καλή βαθμολογία στη Σχολή (αυτό οι εταιρείες το μετράνε) και σε όποιο εκπαιδευτικό ταξίδι πάνε θα αποδείξουν ότι μπορούν να σταθούν στο πλοίο, δηλαδή θα σεβαστούν τη θέση τους. Οσες πάνε σε ένα καράβι για να δείξουν πόσο ωραίες είναι δεν έχουν καμία ελπίδα να συνεχίσουν».
Για το κατά πόσον υπάρχει βοήθεια από το αρμόδιο υπουργείο Ναυτιλίας προς τις γυναίκες ναυτικούς σημείωσε ότι ενώ πάρα πολλές κοπέλες ενδιαφέρονται, δεν υπάρχει η αντίστοιχη βούληση από το υπουργείο για να τις βοηθήσει. Χαρακτηριστικό, όπως κατήγγειλε, είναι το γεγονός πως στο Κέντρο Επιμόρφωσης Στελεχών Εμπορικού Ναυτικού (ΚΕΣΕΝ) δεν υπάρχουν γυναικείες τουαλέτες.
Θα πρέπει, εξήγησε, να υπάρξει μέριμνα από την κυβέρνηση για καλύτερη εκπαίδευση των γυναικών ναυτικών. Και πρότεινε γυναίκες πλοίαρχοι που γνωρίζουν καλά το αντικείμενο να συζητήσουν με τον υπουργό τι προτείνουν για τη βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης αναφορικά με την εκπαίδευση.
