Αναζητώντας δεύτερη … ζωή για τα Ξενία

Αφημένα στη φθορά του χρόνου και σε λεηλασίες για δεκαετίες, τα αρχιτεκτονικά στολίδια των Ξενία ερήμωσαν και απαξιώθηκαν. Σήμερα η ΕΤΑΔ (Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου) αναζητεί μια… δεύτερη ζωή για τα πρωτοποριακά –στην εποχή τους –ξενοδοχεία.Ετσι, στο πλαίσιο της αξιοποίησης των χιλιάδων ακινήτων που διαθέτει στο χαρτοφυλάκιό της, η διοίκηση της εταιρείας αποφάσισε να βγάλει σε δημοπρασία για μακροχρόνια μίσθωση 49 ετών –σταδιακά από το φθινόπωρο –τα 26 ξενοδοχεία Ξενία που έχει σήμερα στην κυριότητά της. Από αυτά,τα13 είναι ελεύθερα, τα επτά μισθωμένα, ενώ τα υπόλοιπα έξι έχουν δεσμευθεί από προηγούμενες αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας.

«Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 που οι απαιτήσεις στην τουριστική αγορά άρχισαν να αλλάζουν, το κράτος δεν επέτυχε την ορθή διαχείρισή τους» αναφέρει στο «Βήμα» ο πρόεδρος της ΕΤΑΔ, ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ κ. Γιάννης Πολύζος. Η υλοποίηση του νέου σχεδιασμού της εταιρείας, σύμφωνα με τον ίδιο, έχει ως στόχο την ανάσχεση της καταστροφικής φθοράς, προτού τα κτίρια καταρρεύσουν, και τη σωτηρία αυτών των μικρών αρχιτεκτονικών θησαυρών.

Στο Πρόγραμμα Αξιοποίησης Α’ Προτεραιότητας της ΕΤΑΔ, μέσω ηλεκτρονικής διαγωνιστικής διαδικασίας έχουν ενταχθεί πέντε Ξενία (Εδεσσας, Κομοτηνής, Καστανιάς, Βυτίνας και Χίου). «Ως εκ τούτου, σήμερα έχει ολοκληρωθεί η τεχνική και νομική ωρίμασή τους. Παράλληλα, έγιναν οι αναθέσεις του έργου της παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών για εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας – βιωσιμότητας για τα Ξενία σε εξειδικευμένους οικονομοτεχνικούς συμβούλους, οι οποίοι εξέτασαν το σενάριο της μακροχρόνιας εκμίσθωσης για 49 χρόνια» σημειώνει ο κ. Πολύζος. Με βάση τις εκθέσεις τους, αναμένεται εντός του Σεπτεμβρίου να συνεδριάσει το ΔΣ της εταιρείας προκειμένου να αποφασίσει για τη διεξαγωγή ηλεκτρονικού διαγωνισμού, ο οποίος εκτιμάται ότι θα διεξαχθεί στις 10 ή στις 17 Νοεμβρίου.

Για τα Ξενία Καρτερού και Κοζάνης ισχύει παλαιότερη απόφαση του ΔΣ (537/6.12.2017), σχετικά με την εξέταση αιτήματος παραχώρησης χρήσης στους οικείους δήμους, με αντάλλαγμα και υπό προϋποθέσεις, στο πλαίσιο δράσης που εντάσσεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα ΕΠΑΝΕΚ με τίτλο «Δημιουργική Επανάχρηση Δημοτικής Ακίνητης Περιουσίας» με το οποίο δίδεται στους ΟΤΑ η δυνατότητα υποβολής προτάσεων έργων ανακατασκευής, αναστήλωσης, αποκατάστασης και επανάχρησης ανενεργών κτιρίων, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν.

«Καθώς η καταληκτική ημερομηνία υποβολής προτάσεων στο συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι η 7.1.2019 και δεδομένου ότι δεν έχει ακόμη κατατεθεί κάποια πρόταση από τους δύο δήμους, θεωρούμε ότι από τον Ιανουάριο του 2019 και εφόσον έχει ολοκληρωθεί πλήρως η ωρίμαση των δύο ακινήτων η Διεύθυνση Αξιοποίησης και Ανάπτυξης της ΕΤΑΔ θα μπορεί να καταθέσει σχετική εισήγηση προς το ΔΣ για προκήρυξη διαγωνιστικής διαδικασίας» επισημαίνει ο κ. Πολύζος.

Εκτός από τα Ξενία Καρτερού και Κοζάνης, στη Β΄ Φάση αξιοποίησης των Ξενία, από το 2019, περιλαμβάνονται ακόμα εκείνα της Ανδρου, της Θάσου, του Καλετζίου Αχαΐας, του Πλαταμώνα, της Αρχαίας Ολυμπίας και της Τσαγκαράδας Πηλίου.

Στα δεσμευμένα Ξενία, τα οποία θα ακολουθήσουν αργότερα το πρόγραμμα της αξιοποίησης, περιλαμβάνονται:

_• του Αργοστολίου (η μίσθωση από τον δήμο έληξε τον Ιούλιο),

_• της Ζακύνθου (εφόσον απομακρυνθούν οι υπηρεσίες του δήμου, με τον οποίο δεν υπάρχει σχετική συμβατική σχέση),

_• της Ηγουμενίτσας (είναι παραχωρημένο σε ΤΕΙ και δήμο και έχει λήξει η παραχώρηση),

_• της Καστοριάς (λαμβάνοντας υπόψη ότι έχει χαρακτηριστεί στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο –ΓΠΣ –χώρος πολιτιστικών παράλληλων χρήσεων και ο περιβάλλον χώρος κοινόχρηστος),

_• της Μυτιλήνης (η παραχώρηση στο ΑΕΙ λήγει το 2020),

_• της Ξάνθης (η παραχώρηση στον δήμο λήγει το 2022).

Μισθωμένα είναι σήμερα τα Ξενία Αράχοβας, Δελφών, Δράμας, Ναυπλίου, Πορταριάς, Ουρανούπολης και Σερρών.

Το πρόγραμμα «Ξενία» για την ανάπτυξη το τουρισμού ξεκίνησε το 1951, σε μια Ελλάδα πληγωμένη από τον πόλεμο και τον Εμφύλιο, και ολοκληρώθηκε το 1967,αφήνοντας «προίκα» στη χώρα περισσότερα από 70 τουριστικάκαταλύματα, εμβληματικά όσον αφορά τη φιλοσοφία του σχεδιασμού τους και την αρχιτεκτονική τους αξία, σκορπισμένα σε κάθε γωνιά τηςελληνικής επικράτειας. Στόχος ήταν η ανάδειξη του φυσικού κάλλους της χώρας και των αρχαιολογικών της μνημείων και η προσέλκυση ξένων επισκεπτών. Αλλωστε, πολλά από αυτά προστατεύονται ως διατηρητέα μνημεία.

Οιτέσσερις πρώτοι ξενώνες του ΕΟΤ που θα χρηματοδοτούνταν από την Αμερικανική Βοήθεια ανατέθηκαν σε γνωστούς αρχιτέκτονες της εποχής. Οπως αναφέρεται στην τελική έκθεσητου Προγράμματος ΕνίσχυσηςΒασικής Ερευναςτου ΕΜΠ (2012) με τίτλο«Μεταπολεμικός Μοντερνισμός – Αρχιτεκτονική, Πολιτική και Τουρισμός στην Ελλάδα 1950-1965», με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Παναγιώτη Τουρνικιώτη, «η επιλογή των τόπων έγινε κατ’ απαίτηση των Αμερικανών σε θέσεις όπου η επένδυση θα έχει άμεση απόδοση και υπό τον όρο πως τα έσοδα θα διατεθούν για την ανέγερση νέων τουριστικών εγκαταστάσεων».

Ετσι επιλέγονται από τον ΕΟΤ οι Δελφοί, η Μύκονος (που συνδύαζε κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα με τιςαρχαιότητες της Δήλου), το Ναύπλιο (ως η πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας, που βρίσκεται κοντά σε σημαντικούς αρχαιολογικούς προορισμούς, όπως η Επίδαυρος και οι Μυκήνες) καιη Καστοριά (ως η πόλη της Βόρειας Ελλάδας που θα αποτελούσε την πρώτη στάση των ξένων τουριστών που θα έρχονταν οδικώς μέσω της τότε Γιουγκοσλαβίας). Η πρόταση για την Καστοριά δεν εγκρίθηκε από τους Αμερικανούς.

Επικεφαλής κατά την πρώιμη φάση (ως το 1957) του προγράμματος είναι ο αρχιτέκτονας Χαράλαμπος Σφαέλλος, ο οποίος ωςδιευθυντής της Τεχνικής Υπηρεσίας του ΕΟΤ μελετά και επιβλέπει την ανέγερση των πρώτων Ξενία.

Ακολουθεί η όψιμη φάση, με προϊστάμενο της Υπηρεσίας Μελετών τον αρχιτέκτονα Αρη Κωνσταντινίδη, τον σπουδαιότερο εκπρόσωπο του ελληνικού μοντερνισμού, ο οποίος παραιτείται το 1967, λόγω του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου.

Στα έργα του Σφαέλλουσυμπεριλαμβάνονται τα Ξενία Καστοριάς 1952-53 (σε συνεργασία με τη Μαρίκα Ζαγορησίου), Αργοστολίου (1955), Θάσου (1955), Κερκύρας (1955-58 και 1963-64), Τσαγκαράδας (1955 και 1964-65), Υπάτης (1956) κ.λπ.

Αντιστοίχως, οΑρης Κωνσταντινίδης «υπογράφει»πολλά Ξενία σε Ανδρο (1958), Μύκονο(1960), Καλαμπάκα (1960), Πόρο (1964), τα Μοτέλ Ξενία σε Παλιούρι (1962), Ολυμπία (1966), Λάρισα κ.λπ. Πάντως, πολλές μελέτες ξενοδοχείων έγιναν και από άλλους γνωστούς αρχιτέκτονες της εποχής, στους οποίος είχαν ανατεθεί τα έργα, όπως ήταν οι: Ι. Τριανταφυλλίδης, Γ. Νικολετόπουλος, Φ. Βώκος, Κ. Σταμάτης, Δ. Ζήβας, Κ. Κραντονέλλης κ.ά.

Τα 26 Ξενία της ΕΤΑΔ

1. ΞΕΝΙΑ ΑΝΔΡΟΥ (ελεύθερο)

Κατασκευάστηκε το 1957 με αρχιτέκτονα τον Άρη Κωνσταντινίδη. Δυναμικότητα 26 δωματίων. Βρίσκεται σε οικόπεδο 2,5 στρεμμάτων. Έχει εξαιρεθεί από την κατεδάφιση με απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ το 1993. Βρίσκεται εντός θαλάσσιας ζώνης και απαιτείται οριοθέτηση αιγιαλού.

2. ΞΕΝΙΑ ΑΡΑΧΩΒΑΣ (μισθωμένο έως το 2033)

Κατασκευάστηκε το 1973 σε οικόπεδο 10,2 στρεμμάτων εντός σχεδίου. Ο Δήμος Αράχωβας δέσμευσε 4.450 τ.μ. για πάρκινγκ. Σχεδιάζεται συμπληρωματική ανάπτυξη στο υπόλοιπο τμήμα του ακινήτου (6.000 τ.μ.) με επέκταση/τροποποίηση σχεδίου πόλης (συντελεστή δόμησης 0,80) ή με Ειδικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων (ΕΣΧΑΔΑ) και συντελεστή δόμησης 0,20.

3. ΞΕΝΙΑ ΑΡΓΟΣΤΟΛΙΟΥ (ελεύθερο)

Κατασκευάστηκε το 1955 σε σχέδια Χαράλαμπου Σφαέλλου σε οικόπεδο 16 στρεμμάτων εντός σχεδίου. Εκεί στεγάζεται το Τμήμα Κοινωνικής Πρόνοιας του δήμου αλλά η μίσθωση έληξε στις 14.07.2018. Έχει δυναμικότητα 44 κλινών.

4.ΞΕΝΙΑ ΑΡΧ.ΟΛΥΜΠΙΑΣ «Ξένιος Ζεύς» (μερικώς ελεύθερο)

Βρίσκεται κοντά στον αρχαιολογικό χώρο. Έργο του Άρη Κωνσταντινίδη, κατασκευάστηκε το 1964 σε έκταση 18,4 στρεμμάτων, με δυναμικότητα 72 κλινών. Τμήμα του έχει μισθωθεί στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης (Πυροσβεστική Υπηρεσία). Έχει προταθεί από τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων να χαρακτηριστεί ως μνημείο.

5. ΞΕΝΙΑ ΒΥΤΙΝΑΣ (ελεύθερο)

Βρίσκεται εκτός σχεδίου και εκτός ζώνης οικισμού. Κατασκευάστηκε το 1961 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Μπίτσιου. Χαρακτηρίστηκε ως μνημείο το 2008. Έχει δυναμικότητα 40 κλινών και βρίσκεται σε οικόπεδο 37,5 στρεμμάτων.

6. ΞΕΝΙΑ ΔΕΛΦΩΝ (μισθωμένο έως το 2023)

Έργο του Δημήτρη Πικιώνη, κατασκευάστηκε το 1953 σε έκταση 44,3 στρεμμάτων. Διαθέτει 88 κλίνες. Το ξενοδοχείο και ο περίβολός του (περίπου 12 στρέμματα) βρίσκονται εντός σχεδίου. Στο εκτός σχεδίου τμήμα υπάρχει παιδική χαρά και χώρος στάθμευσης σε τμήματα που έχουν παραχωρηθεί στον Δήμο. Η ΕΤΑΔ προτείνει στο αδόμητο τμήμα του ανάπτυξη νέας ξενοδοχειακής πτέρυγας με αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, spa, υπόγειο χώρο στάθμευσης.

7. ΞΕΝΙΑ ΔΡΑΜΑΣ (μισθωμένο έως το 2030)

Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1978 σε σχέδια Κώστα Σταμάτη. Έχει δυναμικότητα 88 κλινών. Προτείνεται από την ΕΤΑΔ διατήρηση της υφιστάμενης χρήσης με ανακατασκευή και εξάντληση του υπολειπόμενου συντελεστή δόμησης. Εναλλακτικά προτείνεται ανάπτυξη εμπορικών και οικιστικών χρήσεων, αλλά απαιτείται τροποποίηση του ΓΠΣ (μπορεί να γίνει και με ΕΣΧΑΔΑ).

8. ΞΕΝΙΑ ΕΔΕΣΣΑΣ (ελεύθερο)

Κατασκευάστηκε το 1963 σε σχέδια Ιάσωνα Ρίζου. Βρίσκεται σε οικόπεδο οκτώ στρεμμάτων και διαθέτει 28 δίκλινα δωμάτια. Μπροστά από το ακίνητο διέρχεται ρέμα (οριοθετημένο).

9. ΞΕΝΙΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ (ελεύθερο)

Βρίσκεται σε οικόπεδο 2.632 τ.μ. εντός σχεδίου. Ο δήμος έχει εγκαταστήσει υπηρεσίες του. Έχει δυναμικότητα 36 δωματίων.

10. ΞΕΝΙΑ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ (δεσμευμένο)

Κατασκευάστηκε το 1958 σε σχέδια Άρη Κωνσταντινίδη. Η παραχώρηση χρήσης που έχει γίνει σε ΤΕΙ και δήμο, έχει λήξει. Χαρακτηρίστηκε ως μνημείο το 2008.

Βρίσκεται σε οικόπεδο 28.180 τ.μ. Στο αρχικό κτίσμα έχουν γίνει προσθήκες για την εξυπηρέτηση εκπαιδευτικών και φοιτητών.

11. ΞΕΝΙΑ ΘΑΣΟΥ (ελεύθερο)

Εργο του αρχιτέκτονα Χ. Σφαέλλου. Κατασκευάστηκε το 1957. Εξαιρετική θέση, 20 μέτρα από τη θάλασσα, στο δυτικό άκρο του λιμένα Θάσου. Εξαιρέθηκε από την κατεδάφιση το 1993 με απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ. Βρίσκεται σε έκταση 3.057 τ.μ. και έχει 27 δωμάτια. Χρήζει συντήρησης και ανακαίνισης και έχει υπολειπόμενη δόμηση 1.020 τ.μ.

12. ΞΕΝΙΑ ΚΑΛΕΤΖΙΟΥ ΑΧΑΙΑΣ (ελεύθερο)

Κατασκευάστηκε το 1961 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Φίλιππου Βώκου. Είναι κλειστό τα τελευταία 4 χρόνια. Έχει 22 δίκλινα δωμάτια και βρίσκεται σε οικόπεδο 8.666 τ.μ.

13. ΞΕΝΙΑ ΚΑΡΤΕΡΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (ελεύθερο)

Κατασκευάστηκε την περίοδο 1965-1967, με αρχιτέκτονα τον Άρη Κωνσταντινίδη σε οικόπεδο 84.572 τ.μ. Έχει 84 κλίνες. Βρίσκονται σε εκκρεμότητα ενώπιον του ΣτΕ αιτήσεις ανάκλησης απαλλοτριώσεως για εκτάσεις εντός του ακινήτου. Το τμήμα ανατολικά της πλαζ εμπίπτει σε ζώνη Α αρχαιολογικού χώρου. Εντός αυτής βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Ξενία, οι οποίες είναι διατηρητέες. Εκατέρωθεν του ποταμού Καρτερού και 70 μέτρα από τη γραμμή του αιγιαλού έχουν θεσμοθετηθεί ζώνες προστασίας.

14. ΞΕΝΙΑ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ (ελεύθερο)

Κατασκευάστηκε το 1960 σε σχέδια Κώστα Μπίτσιου. Έχει δυναμικότητα 34 κλινών και βρίσκεται σε οικόπεδο 8.650 τ.μ.

15. ΞΕΝΙΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ (ελεύθερο)

Έχει πανοραμική θέα στη λίμνη της Καστοριάς. Κτίστηκε από τον Χ. Σφαέλλο το 1955 και ήταν από τα πρώτα που κατασκευάστηκαν από τον ΕΟΤ. Έχει συνολική έκταση δύο στρεμμάτων και δυναμικότητα 49 κλινών. Διαθέτει υπολειπόμενη δόμηση 300 τ.μ. Έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο.

16. ΞΕΝΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ (ελεύθερο)

Βρίσκεται σε έναν βραχώδη και πευκόφυτο λόφο. Είναι έργο του Άρη Κωνσταντινίδη και κατασκευάστηκε το 1965 σε έκταση πέντε στρεμμάτων. Διαθέτει 60 κλίνες. Έχει υπολειπόμενη δόμηση 1.523 τ.μ και έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο.

17. ΞΕΝΙΑ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ (ελεύθερο)

Αν και βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, το μεγαλύτερο μέρος του είναι εκτός σχεδίου. Κατασκευάστηκε το 1965 σε σχέδια Διονυσίου Ζήβα. Έχει 46 κλίνες. Βρίσκεται σε οικόπεδο 18,2 στρεμμάτων.

18. ΞΕΝΙΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ (παραχωρημένο έως το 2020)

Κατασκευάστηκε την περίοδο 1961-62, με αρχιτέκτονα τον Ιωάννη Αντωνιάδη. Έχει παραχωρηθεί έως το 2020 στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Το οικόπεδο είναι 11,4 στρέμματα.

19. ΞΕΝΙΑ ΝΑΥΠΛΙΟΥ (μερικώς ελεύθερο)

Κατασκευάστηκε το 1960 από τον Ιωάννη Τριανταφυλλίδη. Είναι μισθωμένο έως το 2030. Βρίσκεται σε έκταση 32,9 στρεμμάτων. Η μελέτη των εσωτερικών επίπλων έγινε από τον αρχιτέκτονα.

20. ΞΕΝΙΑ ΞΑΝΘΗΣ (παραχωρημένο έως το 2022)

Κατασκευάστηκε το 1967 σε σχέδια Γιώργου Νικολετόπουλου. Έχει παραχωρηθεί έως το 2022 στον Δήμο Ξάνθης. Έχει δυναμικότητα 43 κλινών. Βρίσκεται σε έκταση 9 στρεμμάτων.

21. ΞΕΝΙΑ ΟΥΡΑΝΟΥΠΟΛΗΣ (μισθωμένο)

Κατασκευάστηκε το 1959 και το 1964 έγινε προσθήκη bungalows. Βασίστηκε σε σχέδια του Περικλή Σακελλαρίου. Είναι μισθωμένο έως το 2043. Η έκταση του οικοπέδου φτάνει τα 116 στρέμματα.

22. ΞΕΝΙΑ ΠΛΑΤΑΜΩΝΑ (ελεύθερο)

Χτίστηκε το 1962 σε έκταση 7.250 τ.μ. Έχει μόλις 8 κλίνες. Έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο. Εμπίπτει σε περιοχή αρχαιολογικού χώρου και εκκρεμεί έλεγχος ως προς τον δασικό του χαρακτήρα.

23. ΞΕΝΙΑ ΠΟΡΤΑΡΙΑΣ (μισθωμένο έως το 2030)

Χτίστηκε το 1960 σε σχέδια του Κώστα Κιτσίκη. Βρίσκεται σε έκταση 11.749 τ.μ.

24. ΞΕΝΙΑ ΣΕΡΡΩΝ (μισθωμένο έως το 2046)

Χτίστηκε το 1960 με αρχιτέκτονα τον Κώστα Σταμάτη. Το οικόπεδο έχει έκταση 2.663 τ.μ. Η πραγματοποιημένη δόμηση φτάνει τα 3.332 τ.μ.

25. ΞΕΝΙΑ ΤΣΑΓΚΑΡΑΔΑΣ (ελεύθερο)

Βρίσκεται σε μια κατάφυτη από καστανιές, πεύκα και κυπαρίσσια έκταση 14.476 τ.μ. στην Τσαγκαράδα Πηλίου. Κατασκευάστηκε το 1957 από τον Χαράλαμπο Σφαέλλο και περαιτέρω το 1965. Έχουν χτιστεί 2.740 τ.μ. και έχει υπολειπόμενη δόμηση 8.931 τ.μ.

26. ΞΕΝΙΑ ΧΙΟΥ (ελεύθερο)

Έργο του αρχιτέκτονα Κώστα Σταμάτη, φτάνει τα 1.573 τ.μ. και διαθέτει 50 κλίνες. Χτίστηκε το 1958. Έχει χαρακτηρισθεί ως «μνημείο». Η παραλιακή έκταση απέναντι από το ξενοδοχείο, γνωστή ως πλαζ Bella Vista, είναι χαρακτηρισμένη ως Τουριστικό Δημόσιο Κτήμα.