Τα πολλά πρόσωπα της Επιδαύρου

Το πρώτο συμπέρασμα των εφετινών Επιδαυρίων είναι σαφές και απλό: Το παζλ των παραστάσεων που παρακολουθήσαμε από το τέλος Ιουνίου, τον Ιούλιο και ως τα μέσα Αυγούστου δεν είχε ταυτότητα ούτε οδηγούσε σε μια εικόνα άποψης. Το Φεστιβάλ επιχείρησε να συνδυάσει πολλές και διαφορετικές σκέψεις, απόψεις, μεθόδους, πολλούς και διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης του αρχαίου δράματος, από δημιουργούς χωρίς μεγάλη εμπειρία στο είδος και από άλλους πιο ειδικούς.

Και εδώ είναι που επανέρχεται το πάγιο ερώτημα για το αρχαίο θέατρο της αργολικής γης, τη χρήση και την «κατάχρησή» του. Αποτελεί η Επίδαυρος άλλη μια θεατρική σκηνή ή οφείλουμε να της αποδώσουμε τη διαφορά της μέσα από τις επιλογές των παραστάσεων και των συντελεστών τους; Πρέπει να διατηρηθεί η αποκλειστικότητα του αρχαίου δράματος, κι αν ναι, μήπως ήρθε η ώρα να αναλογιστούμε τη συχνότητα με την οποία παίζονται και ξαναπαίζονται οι τραγικοί και ο Αριστοφάνης; Τι, τελικά, κομίζουν όλες αυτές οι παραστάσεις; Διότι, με το δεδομένο του Μικρού Θεάτρου της Αρχαίας Επιδαύρου, οι πειραματισμοί και οι νεωτερισμοί μπορούν να στεγαστούν εκεί, προσδίδοντας συγκεκριμένη ταυτότητα στο μικρό παραθαλάσσιο θεατράκι –κάτι που έγινε σαφές εφέτος.

Εκ κατακλείδι, πόσο «φεστιβάλ», πόσο φεστιβαλικό είναι το Φεστιβάλ Επιδαύρου;

Μεγάλος και πλούσιος ο εφετινός κατάλογος των ηθοποιών που πάτησαν το πόδι τους στο αρχαίο θέατρο: Πέτρος Φιλιππίδης, Παύλος Χαϊκάλης, Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Λάκης Λαζόπουλος, Σοφία Φιλιππίδου, Αντώνης Καφετζόπουλος, Δημήτρης Πιατάς, Γιάννης Στάνκογλου, Μαρία Πρωτόπαππα, Αργύρης Πανταζάρας, Μαρία Ναυπλιώτου, Χρήστος Λούλης, Μάκης Παπαδημητρίου, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Γιώργος Χρυσοστόμου, Νάντια Κοντογεώργη, Χρίστος Στυλιανού, Αλεξία Καλτσίκη, Ιωάννα Κολιοπούλου.

Οσο για τους σκηνοθέτες, κατέβηκαν ο διεθνής Γιάννης Κόκκος, ο παλαιός Κώστας Τσιάνος, οι έχοντες προγενέστερη εμπειρία Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, Τσέζαρις Γκραουζίνις και Κώστας Φιλίππογλου, καθώς και οι Νικίτα Μιλιβόγεβιτς, Θάνος Παπακωνσταντίνου και Γιάννης Αναστασάκης, που έκαναν το ντεμπούτο τους.

Τι καθορίζει την επιτυχία μιας παράστασης; Πολλά, ξεκινώντας από το ίδιο το έργο, τον τίτλο του, ενώ καθοριστικός είναι ο ρόλος του θιάσου και του σκηνοθέτη. Σημαντικός είναι και ο παράγοντας της ημερομηνίας, καθώς και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα:

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα με τις «Θεσμοφοριάζουσες»: Η πρεμιέρα είχε (προ πολλού) οριστεί για τις 27 Ιουλίου –πρώτη ημέρα μετά το τριήμερο εθνικό πένθος για την τραγωδία στο Μάτι. Παράλληλα στην Αργολίδα έβρεχε σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας των προβών. Κι όμως η προσέλευση ήταν μεγάλη. Ισως γιατί η ομάδα των ηθοποιών του θιάσου κουβαλά έναν συνδυασμό οικειότητας στη συνεργασία μαζί με μπόλικο ταλέντο. Αλλωστε το αποτέλεσμα τους δικαίωσε, καθώς η παράσταση του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου άφησε μια σφραγίδα υψηλής αισθητικής και ποιότητας. Στην ίδια παράσταση μεγάλη ήταν και η συγκίνηση: Στην υπόκλιση ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος μίλησε για τα θύματα της φωτιάς και τη Χρύσα Σπηλιώτη…

Παρά το ασαφές στίγμα της παράστασης του Θάνου Παπακωνσταντίνου, η πάντα δημοφιλής «Ηλέκτρα» συγκέντρωσε τον περισσότερο κόσμο στο διήμερό της. Ισως γιατί μαζί με τον τίτλο της τραγωδίας οι θεατές θέλησαν να παρακολουθήσουν μια πιο φρέσκια σκηνοθετική ματιά και πιο άφθαρτους ηθοποιούς στους ρόλους των δύο αδελφών. Το λευκό σκηνικό μέσα στο οποίο εκτυλίχθηκε η ιστορία και η διάθεση του σκηνοθέτη για συμβολισμούς δεν λειτούργησαν υπέρ της παράστασης που χάθηκε στον δρόμο προς την κάθαρσή της…

Πώς εξηγείται να έχεις στη διάθεσή σου την ορχήστρα της Επιδαύρου και εσύ να περιορίσεις τη σκηνή σου σε ένα μεταλλικό πατάρι; Λες και ο στόχος της παράστασης ήταν η δυνατότητα προσαρμογής του σκηνικού σε όλα τα υπόλοιπα θέατρα στα οποία περιόδευσαν οι «Βάτραχοι». Η αριστοφανική παράσταση σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου άφησε πλήρως ανεκμετάλλευτο το ίδιο το αρχαίο θέατρο. Κρίμα. Οσο για τους θεατές που συνέρρευσαν να δουν τον Λάκη Λαζόπουλο μαζί με τον υπόλοιπο θίασο, πιο πολύ θα παρατήρησαν την αμηχανία του μέσα σε μια άνευρη παράσταση.

Η ιταλική γλώσσα, η έλλειψη γνωστών ονομάτων αλλά και το γεγονός ότι ο «Οιδίποδας επί Κολωνώ» του θεάτρου του Συρακουσών στη σκηνοθεσία του Γιάννη Κόκκου παίχθηκε την εβδομάδα του Δεκαπενταύγουστου συνέβαλαν στην περιορισμένη ανταπόκριση του κοινού. Η τελευταία παράσταση των Επιδαυρίων, άλλωστε, παρά το εντυπωσιακό της σκηνικό, κινήθηκε σε παλαιά θεατρικά μονοπάτια. Σε κάθε περίπτωση, η παρουσία του έλληνα σκηνοθέτη που ζει στη Γαλλία συγκέντρωσε ανθρώπους του θεατρικού χώρου –λογικό.

Δύο ειδών είναι οι θεατές που κατεβαίνουν στην Επίδαυρο: Η πρώτη και μεγαλύτερη ομάδα αφορά τον πολύ κόσμο που ξεκινά από την πόλη ή το χωριό του, την Αθήνα ή αλλού, έχοντας προγραμματίσει «μια Επίδαυρο». Οι περισσότεροι εξ αυτών επιστρέφουν το ίδιο βράδυ στην έδρα τους. Η δεύτερη και μικρότερη, φυσικά, ομάδα αφορά τους ανθρώπους της δουλειάς και τους θεατρόφιλους, που κατεβαίνουν σε όλες, σχεδόν, τις παραστάσεις του Φεστιβάλ, ενώ συνήθως διαμένουν στο Λιγουριό ή στα πέριξ της Επιδαύρου. Για ποιο κοινό οργανώνεται το Φεστιβάλ; Και για τις δύο κατηγορίες θεατών, είναι η απάντηση, αλλά και η παγίδα. Διαχρονικό ζητούμενο είναι μια παράσταση που να φέρει πολύ κόσμο στο κοίλον του θεάτρου και παράλληλα να αφήσει ένα στίγμα στον θεατρικό χάρτη της χώρας.

Ο έγκαιρος προγραμματισμός μαζί με έναν συνδυασμό έργων αποτελεί ίσως την αφετηρία: Και εδώ τίθεται το ερώτημα για το αυτονόητο της διπλής παρουσίας του Εθνικού Θεάτρου και (της μονής) του ΚΘΒΕ στην Επίδαυρο κάθε χρόνο –κάτι που παλαιότερα ίσχυε για το Θέατρο Τέχνης αλλά κυρίως για τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Το Φεστιβάλ οφείλει να στηρίζει τις συμπαραγωγές –κορυφαίο παράδειγμα οι περυσινοί «Πέρσες» του Αρη Μπινιάρη, να κάνει παραγγελίες και παράλληλα να συνδυάζει έργα και παραστάσεις, αποφεύγοντας τις διπλοκαλύψεις.