Τα περιζήτητα επαγγέλματα του μέλλοντος

Περισσότεροι από 100.000 έφηβοι δοκίμασαν εφέτος τις δυνάμεις τους στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, εκ των οποίων οι 77.510 πέρασαν το κατώφλι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ο καθένας από αυτούς συμπλήρωσε το μηχανογραφικό του συνυπολογίζοντας δεκάδες παράγοντες. Αλλος με βάση την επαγγελματική αποκατάσταση που του προσφέρει, άλλος με τις ευκαιρίες ανέλιξης που του δίνονται μετά την αποφοίτησή του κ.ο.κ.

Πόσοι όμως από τους σημερινούς νέους έχουν λάβει την κατάλληλη επαγγελματική καθοδήγηση και γνωρίζουν πραγματικά με τι θα ασχοληθούν στο μέλλον και ποια είναι τα επαγγέλματα του μέλλοντος; «Νομίζω ότι η απάντηση είναι όχι» λέει στο «Βήμα» η διευθύντρια κατάρτισης του ομίλου Vodafone, κυρία Catalina Schveninger, περιγράφοντας: «Πρόσφατα βρέθηκα στην Ελλάδα όπου μίλησα στο SingularityU Day, στο ερευνητικό κέντρο του Δημόκριτου, για τις δουλειές του μέλλοντος και τις νέες τεχνολογίες. Το ακροατήριο ήταν γεμάτο από νέα παιδιά –τα περισσότερα στο μεταπτυχιακό ή στο διδακτορικό τους. Οταν τους ρώτησα εάν ξέρουν τι θα κάνουν όταν ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, μόλις δύο από τους 200 που ήταν στην αίθουσα σήκωσαν το χέρι. Εμεινα έκπληκτη! Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά σπουδάζουν σε πεδία σχετικά με αυτό που λέμε διεθνώς STEM –δηλαδή Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική, Μαθηματικά -, τα οποία έχουν και τη μεγαλύτερη ζήτηση στην αγορά. Ετσι, αναρωτιέμαι ότι εάν αυτά τα παιδιά, που έχουν και τις μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, δεν έχουν ιδέα για το μέλλον τους, τι συμβαίνει με τους νέους που έχουν λιγότερες δεξιότητες; Βέβαια, αυτό είναι μια παγκόσμια ανησυχία». Πριν από λίγο καιρό η Vodafone πραγματοποίησε, σε συνεργασία με τη YouGov, μια διεθνή έρευνα για τη νεολαία και τις δεξιότητες των επαγγελμάτων του μέλλοντος. Η έρευνα έδειξε ότι στο σύνολο των 6.000 νέων που συμμετείχαν το 67% έλαβε ανεπαρκή ή και καθόλου επαγγελματική καθοδήγηση. Οι περισσότεροι νέοι –πάνω από 56% –παραδέχθηκαν ότι η μεγαλύτερη δυσκολία τους ήταν να βρουν μια δουλειά με αξιοπρεπείς απολαβές. Στην Ελλάδα αυτό το ποσοστό είναι υψηλότερο κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες.

Ποια είναι όμως τελικά τα επαγγέλματα του μέλλοντος και τι δεξιότητες απαιτούν; Οπως εξηγεί στο «Βήμα» η κυρία Schveninger, λόγω της έκρηξης του Internet of Things, του quantum computing κ.λπ., καταγράφεται μια ανάγκη για ένα νέο σύνολο επαγγελματικών δεξιοτήτων. «Η τεχνητή νοημοσύνη είναι μάλλον και ο «βασιλιάς» αυτής της νέας κατάστασης. Η ζήτηση για θέσεις εργασίας που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη έχουν τριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια και είναι τεράστια –με τη μεγαλύτερη να παρουσιάζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Αμερική, στον Καναδά και στην Αυστραλία. Επίσης, υπάρχει μεγάλη ζήτηση στις επιστήμες των μεγάλων δεδομένων –τα πτυχία των μαθηματικών είναι ξανά επίκαιρα -, στη συγγραφή κώδικα και στους μηχανικούς πληροφορικής. Αυτές είναι συνήθεις δεξιότητες που βρίσκονται στα πεδία των STEM. Ωστόσο, εάν δει κανείς το ψηφιακό περιβάλλον, υπάρχουν πολλές θετικές εξελίξεις και σε άλλα πεδία, όπως στην επεξεργασία φυσικής γλώσσας. Βλέπουμε μια άνοδο σε αντικείμενα σχετικά με τη γλωσσολογία και άλλους δημιουργικούς κλάδους λόγω της ανάγκης της χρήσης πιο παραδοσιακών δεξιοτήτων στο ψηφιακό περιβάλλον. Αυτοί οι συνδυασμοί δημιουργούν νέα πεδία. Ενα από αυτά είναι ο «ψηφιακός προπονητής», δηλαδή ο άνθρωπος που διδάσκει αλγορίθμους στα bots. Στον όμιλο Vodafone πλέον παίρνουμε άτομα από την πρώτη γραμμή της εξυπηρέτησης του πελάτη και τους μετατρέπουμε σε προπονητές chat box. Ο ψηφιακός προπονητής είναι μια καινούργια δουλειά. Σύμφωνα με μια μελέτη της Accenture, η τεχνητή νοημοσύνη θα οδηγήσει στη δημιουργία τριών νέων κατηγοριών εργασιών που θα εκτελούνται από ανθρώπους» σημειώνει.

Θα υπάρχουν, λοιπόν, οι εκπαιδευτές (AI trainers), οι explainers και οι sustainers. Οι πρώτοι θα διδάσκουν στα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης να κοιτούν πέρα από το κυριολεκτικό νόημα της ανθρώπινης επικοινωνίας, όπως για παράδειγμα τον σαρκασμό. «Επίσης, θα μοντελοποιούν τη συμπεριφορά των μηχανών σε σχέση με αυτήν των ανθρώπων ώστε, για παράδειγμα, ένα σύστημα AI να μπορεί να μάθει αυτόματα να συσχετίζει πληρωμές με τιμολόγια μέσα από τις δράσεις ενός λογιστή. Αυτοί οι εκπαιδευτές θα διδάσκουν στα συστήματα AI να αποκτούν μια ευρύτερη οπτική, ώστε να λαμβάνουν υπ’ όψιν και πολιτισμικά στερεότυπα όταν αποφασίζουν, για παράδειγμα, εάν ένας αλγόριθμος είναι δίκαιος» υπογραμμίζει.

Η δεύτερη κατηγορία ειδικών για την τεχνητή νοημοσύνη θα σχεδιάζει έξυπνες αποφάσεις που θα στηρίζονται στο πλαίσιο της οικονομίας και θα επεξεργάζεται διαδικασίες και παράγοντες. Επίσης, θα κατηγοριοποιούν τους διαφορετικούς τύπους αδιαφάνειας των αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης και θα αποφασίζουν εάν θα αξιοποιούν το ΑΙ για συγκεκριμένες εφαρμογές. Ενώ οι sustainers θα αξιολογούν τις μη οικονομικές επιπτώσεις των έξυπνων μηχανών και το κόστος της χαμηλής απόδοσής τους, ενώ θα προωθούν τους αλγορίθμους που λειτουργούν κατάλληλα ώστε να βοηθούν τις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν περισσότερο.

Σε ποιους κλάδους θα πρέπει να στοχεύσουν σήμερα οι νέοι; Η απάντηση της κυρίας Schveninger είναι το STEM πεδίο, ωστόσο δημιουργικοί τομείς που απαιτούν ενσυναίσθηση και δημιουργικότητα μπορούν επίσης να εξασφαλίσουν καλές δουλειές. «Οι νέοι θα πρέπει επίσης να θυμούνται ότι είναι καλύτερο να έχουν ουσιαστικές ικανότητες ώστε να είναι απασχολήσιμοι. Η 4η βιομηχανική επανάσταση φέρνει μια έκρηξη σε μια σειρά από επιστημονικά πεδία. Η τεχνητή νοημοσύνη, το Internet of Things, τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό, η νανοτεχνολογία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το quantum computing και η βιοτεχνολογία θα είναι οι κύριοι πυλώνες αυτής της νέας εποχής της ψηφιακής οικονομίας. Η επόμενη δεκαετία θα φέρει κάποια νέα δημοφιλή επαγγέλματα. Χάρη στην πρόοδο της νευροτεχνολογίας, οι τεχνολογίες των νευροεμφυτευμάτων αναμένεται να γίνουν ένα σημαντικό πεδίο απασχόλησης. Ειδικοί των νευροεπιστημών κάθε είδους θα γίνουν απολύτως απαραίτητοι: Νευροχειρουργοί εγκεφάλων, τεχνικοί εμφύτευσης, brain backup engineers, «διερμηνείς» real-time μαγνητικών τομογράφων και νευρορομποτικοί μηχανικοί. Μια άλλη δουλειά που αναμένεται να εμφανιστεί θα είναι οι freelance καθηγητές. Θα υπάρχει μια σημαντική ανάγκη για ανεξάρτητους καθηγητές, καθώς η διδασκαλία θα μεταβεί και αυτή στο on-demand μοντέλο. Σε μία δεκαετία από σήμερα θα μπορεί κανείς να ξεκινήσει το δικό του ψηφιακό πανεπιστήμιο, βασιζόμενος σε έναν καλό τρόπο διδασκαλίας, στο κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό και σε ένα ικανό σχέδιο μάρκετινγκ. Ευκαιρίες θα εντοπίζονται και στην νανοϊατρική. Καθώς τα περισσότερα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει ο κόσμος θα μπορούν να εντοπιστούν σε επίπεδο κυττάρου, θα υπάρχει υψηλή ζήτηση για επαγγελματίες υγείας που θα είναι ικανοί να δουλέψουν σε νανοεπίπεδο. Παράλληλα, η επέκταση των διεθνών μητροπόλεων αναμένεται να δημιουργήσει την ανάγκη για αστικούς αγρότες. Δεδομένου του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της βιομηχανικής γεωργίας, εκτιμάται ότι τόσο φυσικά πρόσωπα όσο και εταιρείες θα εκπαιδεύσουν και θα υποστηρίξουν ερασιτέχνες καλλιεργητές στην τέχνη της αστικής γεωργίας» εξηγεί η κυρία Schveninger.

Την ώρα που η ανεργία των νέων αυξάνεται, επιχειρήσεις κάθε τύπου και μεγέθους αγωνίζονται να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα θέσεων εργασίας ψηφιακής τεχνολογίας που είναι κρίσιμες για τη μελλοντική ανάπτυξη. Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι περίπου 500.000 ψηφιακές θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση θα παραμείνουν κενές έως το 2020. «Πράγματι, όλες οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει ένα μεγάλο χάσμα δεξιοτήτων. Αυτό είναι ένα ευρύτερο ζήτημα. Ναι μεν τα παιδιά μεγαλώνουν στο ψηφιακό περιβάλλον, αλλά και αυτό μπορεί να μη λέει πολλά. Ενας νέος μπορεί να μην ξέρει πώς να κεφαλαιοποιήσει τις δεξιότητές του. Για παράδειγμα, εάν περνάς όλη τη μέρα σου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτό δεν σε κάνει κατ’ ανάγκη ειδικό. Αλλά εάν εκπαιδευθείς στο ψηφιακό μάρκετινγκ και στα analytics, τότε θα είσαι ειδικός. Για παράδειγμα, οι μεγάλες εταιρείες αναζητούν απεγνωσμένα ειδικούς στο SEO (Search Engine Optimization). Εάν ένας νέος που έχει τα προσόντα, πάρει το Διαδίκτυο στα σοβαρά και μάθει να χρησιμοποιεί SEO, programmatic διαφήμιση και ψηφιακή στόχευση (micro-targeting), μπορεί να βγάλει χρήματα. Διότι υπάρχει ένα έλλειμμα διασύνδεσης: Απουσία κατανόησης του ζητήματος, απουσία γνώσης και δεξιοτήτων, σε συνδυασμό με ένα έλλειμμα καθοδήγησης» καταλήγει στο «Βήμα» η κυρία Schveninger.