Ρόμπερτ Μπατλ: «Ο Αλβιν Εϊλι θα χαιρόταν πολύ που συνεχίζουμε»

Πολύ χαρμόσυνο νέο για τους εγχώριους λάτρεις του σύγχρονου χορού αποτελεί η είδηση πως η φημισμένη ομάδαAlvinAileyAmericanDance Theaterαρχίζει διεθνή περιοδεία (και μάλιστα με αφετηρία την Ελλάδα) η οποία σηματοδοτεί την 60ή επέτειοαπό την ίδρυσή της. Από τις 11 έως τις 15 Σεπτεμβρίου το Alvin Ailey American Dance Theater (AAADT) θα σταθμεύσει στοΜέγαρο Μουσικής Αθηνών προκειμένου να θαυμάσει το κοινό της Αθήνας την απαράμιλλη τεχνική των χορευτώντου, αλλά και ένα ρεπερτόριο που τιμά την αφροαμερικανική κουλτούρα και αψήφησε πολλές διακρίσεις και αμέτρητα στερεότυπα μέχρι να καθιερωθεί και να γίνει παγκοσμίως γνωστό. Ο Ρόμπερτ Μπατλ, ο τωρινός καλλιτεχνικός διευθυντής του μπαλέτου, μόλις τρίτος κατά σειρά κάτοχος αυτής της περίοπτης θέσης –μετά τον ιδρυτή της ομάδας Αλβιν Εϊλι, ο οποίος πέθανε το 1989 σε ηλικία 58 ετών, για να τον διαδεχθεί η Τζούντιθ Τζέιμισον που κράτησε τον επιτελικό αυτό ρόλο έως το 2011 –μίλησε με το BHMAgazino για τη σημασία τού να παντρεύεις το παλιό με το νέο και για τον κοινωνικό ρόλο της τέχνης του χορού.

«Νομίζω ότι η μεγαλύτερη συνεισφορά ήταν ο ίδιος ο Αλβιν Εϊλι. Υπήρξε ένας απίθανος πρεσβευτής του σύγχρονου χορού και ίδρυσε μία από τις πρώτες ομάδες ρεπερτορίου, που σημαίνει ότι συνεργάστηκε με διάφορους χορογράφους και δεν βασιζόταν μόνο στα δικά του έργα –μπορεί να είναι πλέον σύνηθες, αλλά τότε ήταν πρωτοποριακό. Αυτό βοήθησε στο να συνυπάρχουν στην ομάδα το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Μπορείς σε μια παράσταση να δεις τη δουλειά ενός νεότερου χορογράφου που μόλις έχει αρχίσει να φτιάχνει όνομα ή και να παρακολουθήσεις ένα κομμάτι που δημιουργήθηκε πριν από δεκαετίες. Αυτός ο συνδυασμός δίνει μια αίσθηση φρεσκάδας, ανανεώνει το ενδιαφέρον των θεατών. Το άλλο που κατάφερε ήταν να κάνει προσβάσιμο στο πλατύ κοινό τον σύγχρονο χορό –πολλοί τον θεωρούσαν ή τον θεωρούν ακόμη παράξενο, δύσκολο, ακαταλαβίστικο. Ο Εϊλι έδειξε με το παράδειγμά του και ειδικά με το αριστούργημά του, τη χορογραφία «Revelations», ότι μπορείς να δημιουργήσεις μια σύνδεση με τους ανθρώπους μέσω του χορού οπουδήποτε κι αν βρίσκονται, ακόμη και αν δεν έχουν ασχοληθεί καθόλου μαζί του».

«Δεν υπάρχει τίποτε που να του μοιάζει. Είναι πράγματι ένα αριστούργημα. Εκφράζει την πανανθρώπινη ανάγκη για ένα μήνυμα ελπίδας. Ολοι, ανεξαρτήτως καταγωγής και φυλής, μπορούν να ταυτιστούν με το θέμα της επιβίωσης –ακόμη και σε πείσμα των δυσκολιών. Βλέποντάς το νιώθεις καλύτερα για τον κόσμο. Το άχρονο κήρυγμά του οι άνθρωποι θα θέλουν πάντα να το ακούν για να επουλώνονται οι πληγές τους. Υπάρχει, βεβαίως, και η εξής διάσταση: συχνά μας αρέσουν χορογραφίες είτε επειδή απολαμβάνουμε την εντυπωσιακή τεχνική, είτε επειδή το περιεχόμενό τους μας συγκινεί. Εδώ αυτά τα δύο συνδυάζονται. Αισθάνεσαι πολλά βλέποντας το «Revelations». Νομίζω πως οι θεατές το βλέπουν και το ξαναβλέπουν χάρη σε κάτι που δεν περιγράφεται για ό,τι νιώθεις παρακολουθώντας το».

«Ενας από τους λόγους για τους οποίους είμαστε γνωστοί ως ομάδα είναι η συχνή χρήση της τζαζ μουσικής –υπάρχουν, για παράδειγμα, αρκετές συνεργασίες του Εϊλι με τον θρυλικό συνθέτη Ντιουκ Ελινγκτον. Μία από αυτές λέγεται «Night Creature», διαθέτει υπέροχη μουσική και κίνηση και παντρεύει το κλασικό μπαλέτο με την τζαζ, αναδεικνύοντας επίσης την αστεία πλευρά του Εϊλι. Μετά από δική μου παραγγελία ένας χορευτής μας που χορογραφεί κιόλας δημιούργησε το «Members Don’t Get Weary», σε μουσική του Τζον Κολτρέιν, που αναπαριστά το αίσθημα των μπλουζ. Ενα από τα ατμοσφαιρικά σόλο έχει ως πηγή έμπνευσης τη Νίνα Σιμόν και ως βασικό θέμα το τραγούδι «Wild is the Wind». Πρόκειται για μια θύελλα συναισθημάτων, οι θεατές συχνά κλαίνε. Υπάρχει μια ποικιλία στις επιλογές των έργων, έχουμε δώσει βαρύτητα στο να είναι αντιπροσωπευτικά του ρεπερτορίου μας, αλλά και στην ανάδειξη της ερμηνευτικής ευελιξίας των χορευτών μας. Ας αναφέρω και άλλη μία σόλο περφόρμανς που έχω χορογραφήσει εγώ: λέγεται «Ella» και είναι αφιερωμένη στην Ελα Φιτζέραλντ, η οποία πέραν όλων των άλλων ήταν και καταπληκτική scat τραγουδίστρια (σ.σ.: άναρθροι αυτοσχεδιασμοί στην τζαζ) και αυτή η χορογραφία είναι ένας φόρος τιμής σε αυτό το ταλέντο της».

«Είναι πράγματι σημαντικό να πηγαίνουμε κόντρα στις διακρίσεις, να ακούγονται περισσότερες φωνές γυναικών χορογράφων. Κάποιες αντιλήψεις δημιουργούνται από τη γέννησή μας σχεδόν, μας μαθαίνουν, ας πούμε, ότι οι γυναίκες δεν είναι φτιαγμένες για να ηγούνται, και είχα στον νου μου αναλαμβάνοντας αυτή τη θέση ότι θα ήθελα να τους δώσω τη δυνατότητα να αποδείξουν τις ικανότητές τους. Η ομάδα ιδρύθηκε παράλληλα με τη γέννηση του φυλετικού κινήματος και μέρος της αποστολής μας είναι να αγγίζουμε τέτοια κοινωνικά ζητήματα –απλώς οφείλουμε, λόγω της τέχνης που υπηρετούμε, να το κάνουμε με χάρη. Υπάρχει πάντα μια πολιτική διάσταση στη δουλειά μας, όχι φυσικά με τη λογική τού να υπαγορεύσουμε στο κοινό τι να ψηφίσει, αλλά είναι χρέος μας να υψώνουμε έναν καθρέφτη όπου οι θεατές θα δουν την αντανάκλασή τους, τα θετικά και τα αρνητικά τους. Είναι κάτι θεμελιώδες για τον σύγχρονο χορό αυτό. Το να βρεις κάτι να πεις για την ανθρώπινη συνθήκη».

«Πιστεύω πως έχει αξία να καταλάβουμε ότι η ιστορία του AAADT υπερβαίνει τα πρόσκαιρα αποτελέσματα των εκλογών. Στόχος των μπαλέτων εξ αρχής ήταν να αναδείξουν την ομορφιά και το ταλέντο των ανθρώπων γενικώς, και ειδικότερα των μαύρων, που συχνά δεν έβρισκαν τη θέση τους στα καλλιτεχνικά θεάματα, που δεν λέγονταν οι ιστορίες τους. Ανεξάρτητα από το ποιος κατέχει την εξουσία, η δική μας ευθύνη ως καλλιτεχνών είναι να μιλάμε για ζωή. Παρ’ όλα αυτά, αισθάνομαι ότι βρισκόμαστε σε μια στιγμή στην Ιστορία των ΗΠΑ κατά την οποία πρέπει να εστιάζουμε και να δίνουμε βαρύτητα σε αυτά που μας ενώνουν και όχι σε όσα μας χωρίζουν. Είναι πιο σημαντικό από ποτέ να μην υποχωρείς από την ηθική και το αξιακό σύστημά σου. Ο χορός έχει το εξής προτέρημα: επειδή δεν βασίζεται στη γλώσσα, μπορεί να απευθυνθεί σε ανθρώπους διαφορετικής ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου, πολιτικών πεποιθήσεων, παραμένοντας αρκετά αμφίσημος, επιτρέποντας στον καθένα να βρει τη δική του ερμηνεία. Οι τέχνες παίζουν πάντα βασικό ρόλο στο να εκφράζονται τα πράγματα για τα οποία δυσκολευόμαστε να συζητήσουμε ψύχραιμα».

«Είναι πολύ δύσκολο. Υπήρχε μια κληρονομιά που έπρεπε να τη σεβαστώ όταν έγινα καλλιτεχνικός διευθυντής στην Alvin Ailey, δεν ήταν η δική μου ομάδα στην οποία θα μπορούσα να κάνω ό,τι θέλω. Υπάρχουν μέλη του κοινού που έχουν φέρει τα παιδιά τους να δουν έργα μας και εκείνα με τη σειρά τους έφεραν τα δικά τους παιδιά και έχουν συγκεκριμένες προσδοκίες τις οποίες οφείλω να λαμβάνω υπόψη. Ο κίνδυνος είναι να παρασυρθείς από τον ενθουσιασμό και να πεις: «Κάτω το παλιό, ζήτω το καινούργιο». Πιστεύω ότι κάτι τέτοιο θα ήταν λάθος. Καλό είναι να γιορτάζεις και να εκτιμάς ταυτόχρονα το παλιό, το τωρινό και το μελλοντικό. Δεν είναι κάτι από το παρελθόν απαραιτήτως ένα μουσειακό κομμάτι που πρέπει να αποσυρθεί σε μια βιτρίνα. Χωρίς το παλιό δεν υπάρχει καινούργιο. Ειδικά στον χορό. Τα τελευταία χρόνια το χιπ χοπ είναι, για παράδειγμα, πολύ της μόδας, όμως ξεχνάμε πόσο μεγάλη επιρροή έχει δεχτεί από τους παραδοσιακούς χορούς της Αφρικής. Ηθελα από την αρχή να παντρέψω δουλειές του παρελθόντος με νέες δημιουργίες και συνειδητοποίησα τελικά ότι είναι κάτι σαν αδέλφια ή, έστω, σαν τους γονείς και τα παιδιά τους».

«Επέλεξα τον συγκεκριμένο χορογράφο διότι ξέρει να αφηγείται ιστορίες με εξαιρετικό τρόπο και επειδή πίστευα ότι θα αξίζει να δούμε τον Αλβιν Εϊλι μέσα από μια μοντέρνα χιπ χοπ προσέγγιση. Δεν θα κάνουμε όμως μια ξερή αναπαράσταση γεγονότων από τη ζωή του. Θέλουμε να δείξουμε τι σήμαινε η παρουσία αυτής της προσωπικότητας, τι αγώνες χρειάστηκε να δώσει –ενάντια στον ρατσισμό, ενάντια στα στερεότυπα σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ένας αφροαμερικανός άνδρας. Επρεπε να παλέψει πολύ μέχρι να φτιάξει την ομάδα του, μέχρι να αρχίσει να δίνει ευκαιρίες στους ανθρώπους, μέχρι να γίνει πραγματικότητα αυτό που είχε οραματιστεί. Είναι ένας τρόπος να τιμήσουμε όχι μόνο τι σημαίνει για εμάς, αλλά και τη γενικότερη προσφορά του. Θα είναι, πιστεύω, ένα υπέροχο, ουσιαστικό ταξίδι αυτή η παράσταση».

«Αυτό δεν μου το έχουν ρωτήσει ποτέ! Σίγουρα θα τον ρωτούσα πώς έφτιαξε το «Revelations», θα ήταν πολύ σημαντικό να το μάθω από τον ίδιο, ως χορογράφος προς χορογράφο, να ακούσω με τα δικά του λόγια πώς συνέλαβε και δημιούργησε αυτό το αριστούργημα. Το άλλο που θα ήμουν περίεργος να μάθω είναι αν τον ευχαριστεί η κατεύθυνση που έχει πάρει η ομάδα. Νιώθω, και μου το λένε άνθρωποι που τον πρόλαβαν ζωντανό και συνεργάστηκαν στενά μαζί του, ότι θα χαιρόταν πολύ που το Alvin Ailey American Dance Theater συνεχίζει και τα πηγαίνει μάλιστα καλά, αλλά θα ήταν καταπληκτικό να το άκουγα αυτό από τα χείλη του».

«Βρίσκω συναρπαστικά τα δημοφιλή τηλεοπτικά σόου ταλέντων, το «So You Think You Can Dance» ή το πιο πρόσφατο «World of Dance» με την Τζένιφερ Λόπεζ. Πολλοί από τον κόσμο του σύγχρονου χορού τα αντιμετωπίζουν αφ’ υψηλού, θεωρούν ότι προωθούν τον κενό εντυπωσιασμό, δεν τους αρέσει το ότι καλλιεργούν τον ανταγωνισμό και όχι την άμιλλα. Και υπάρχει μια δόση αλήθειας σε αυτές τις σκέψεις. Ομως το γεγονός ότι ο χορός μπαίνει ως τέχνη σε τόσα σπίτια κάθε βράδυ είναι σημαντικό. Και αν τελικά ωθήσει έστω και λίγους νέους ανθρώπους να παρακολουθήσουν μια παράσταση χορού, μόνο κέρδος θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω».

Ο Αλβιν Εϊλι γεννήθηκε το 1931 και ίδρυσε το Alvin Ailey American Dance Theater το 1958 στη Νέα Υόρκη. Εχει αναγνωριστεί ως μέγας ανανεωτής του σύγχρονου χορού και έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην πρόσβαση των αφροαμερικανών ερμηνευτών σε αυτό το είδος τέχνης. Προκειμένου να εδραιώσει το όνομα της ομάδας του διοργάνωσε πολλές παγκόσμιες περιοδείες και έχει παρουσιάσει παραστάσεις στα μεγαλύτερα θέατρα του πλανήτη, μπροστά σε συνολικά περισσότερους από 25 εκατομμύρια θεατές. Το έργο του «Revelations» θεωρείται μία από τις σημαντικότερες χορογραφίες του 20ού αιώνα και παραμένει εξόχως δημοφιλές ακόμη και σήμερα, συνεχίζοντας να προωθεί τη μοναδικότητα της αφροαμερικανικής πολιτιστικής εμπειρίας. Ο πολυβραβευμένος Εϊλι πέθανε το 1989. Το 2014 τιμήθηκε μετά θάνατον από τον 44ο πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 26 Αυγούστου 2018.