Ο παράδεισος των… τζιχαντιστών

Διάστικτες ατόλες και κοραλλιογενείς ύφαλοι μέσα στον Ινδικό Ωκεανό, τιρκουάζ παραλίες και κατάλευκες ακρογιαλιές συνθέτουν τον απόλυτο τουριστικό προορισμό τόσο για εκείνους που αγαπούν την περιπέτεια στα ανεξερεύνητα νησιά, όσο και για αυτούς που αναζητούν τη χαλάρωση στις πολυτελείς υπερσύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες. Οι Μαλδίβες προσφέρουν και τα δύο στο έπακρο ικανοποιώντας τους πιο απαιτητικούς. Ομως η γοητεία αυτού του μικρού επί Γης παραδείσου είναι αντιστρόφως ανάλογη με την αθλιότητα της πολιτικής και της καθημερινότητας των κατοίκων και η ιστορία του τόπου μοιάζει «αμαρτωλή»: από το ζήτημα της λογοκρισίας και της διαφθοράς ως τη ριζοσπαστικοποίηση δεκάδων νέων ανθρώπων αλλά και τα μεγαλόπνοα οικονομικά σχέδια με τις πλάτες του Πεκίνου και του Ριάντ.

Εκ πρώτης οι εκλογές της 23ης Σεπτεμβρίου σε αυτή τη μικρή κουκκίδα στον χάρτη φαντάζουν παντελώς αδιάφορες για τον υπόλοιπο κόσμο. Ομως η σημασία τους είναι μεγάλη καθώς η επανεκλογή του νυν προέδρου Αμπντάλα Γιαμίν θα εδραιώσει τον έλεγχο επιρροής ανάμεσα σε μεγάλους πολιτικούς δρώντες της ευρύτερης περιοχής. Κίνα και Σαουδική Αραβία διαγκωνίζονται σε αυτόν τον αγώνα εξουσίας με την παραδοσιακή σύμμαχο Ινδία να βλέπει με ανησυχία τις ισορροπίες να αλλάζουν σε βάρος της.

Οι Μαλδίβες είναι το κεντρικό τμήμα μιας αλυσίδας 1.192 νησιών που εκτείνονται από τη δυτική ακτή της Ινδίας με τα νησιά Λακσατουίπ και τα οποία καταλήγουν στα βάθη του Ινδικού Ωκεανού στο αρχιπέλαγος του Τσάγκος ως τη μεγάλη αμερικανική στρατιωτική βάση Ντιέγκο Γκαρσία. Νοητά βρίσκονται στη νότια γωνία ενός τριγώνου μεταξύ Σαουδικής Αραβίας, Ινδίας και Κίνας, εξ ου και ο δυσανάλογα μεγάλος γεωπολιτικός ρόλος που διαδραματίζουν.

Η ανάδειξη του Γιαμίν στην εξουσία το 2012 σηματοδότησε μια σημαντική επιδείνωση στις σχέσεις των Μαλδιβών με την Ινδία, το «αόρατο χέρι» της νησιωτικής χώρας, όπως έχει ονομαστεί, χάρη στις πλείστες κατά το παρελθόν παρεμβάσεις της στα εσωτερικά ζητήματα: από την αποβίβαση ινδών αλεξιπτωτιστών το 1988 οι οποίοι απέτρεψαν και κατέπνιξαν αναίμακτα το πραξικόπημα κατά του τότε προέδρου Μαουμούν Αμπντούλ Γκαγιούμ ως την αποστολή πόσιμου νερού τον Δεκέμβριο του 2014, όταν το σύστημα αφαλάτωσης κατέρρευσε με το Ναυτικό της Ινδίας να στέλνει πόσιμο νερό στην πρωτεύουσα Μαλέ.

Προσφάτως ο Γιαμίν όχι μόνο ακύρωσε τη συμφωνία με την ινδική εταιρεία GMR για την αναδιαμόρφωση του αεροδρομίου της πρωτεύουσας αλλά την παρέδωσε στην Κίνα, γεγονός που δυσαρέστησε το Νέο Δελχί, παραδοσιακά γεωπολιτικό αντίπαλο με το Πεκίνο. Την ίδια ώρα συνήψε Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου με την Κίνα, άνοιξε κινεζική πρεσβεία στο Μαλέ και προχώρησε σε συνταγματικές μεταρρυθμίσεις προς εξυπηρέτηση των κινεζικών συμφερόντων και το Πεκίνο να έχει πλέον εξαγοράσει καίριας σημασίας υποδομές και μεγάλες εκτάσεις γης. Καθώς το συντριπτικό ποσοστό του εξωτερικού χρέους των Μαλδιβών οφείλεται στην Κίνα και με δεδομένο ότι το Μαλέ δεν μπορεί να το αποπληρώσει, αναλυτές κάνουν λόγο για υφαρπαγή του εθνικού πλούτου από το Πεκίνο… προσφάτως και από το Ριάντ που φέρεται να μίσθωσε για 99 χρόνια –με αδιαφανείς διαδικασίες σύμφωνα με την αντιπολίτευση –ένα σύμπλεγμα 19 νησιών, 210 χιλιόμετρα νότια του Μαλέ και με πληθυσμό 4.000 άτομα, μια επένδυση που αναμένεται να φθάσει τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια τριπλασιάζοντας έτσι το ΑΕΠ της χώρας.

Η Σαουδική Αραβία επιδιώκει να εξασφαλίσει διόδους για το θαλάσσιο εμπόριο πετρελαίου στην Ανατολική Ασία με κύρια στόχευση την Κίνα και συνεργάζεται σε πολλά επιχειρηματικά project με τους Κινέζους. Για τον λόγο αυτόν ο πρίγκιπας Σαλμάν επισκέπτεται συχνά-πυκνά τη μικρή μουσουλμανική χώρα στην οποία μεταξύ άλλων έχει ξεκινήσει τα σχέδια για την ανοικοδόμηση συνολικά δέκα τζαμιών, ενώ οι δωρεές του για το υγειονομικό σύστημα υγείας των Μαλδιβών είναι μεγάλες.

Η χώρα υπήρξε βρετανική αποικία μέχρι το 1965 και πριν από τον βρετανικό έλεγχο ήταν ένα σουλτανάτο με ισχυρούς δεσμούς με την Αραβία και την Ινδία. Η ιστορία της έχει ταυτιστεί με το μονοπώλιο στην εξουσία του Μαουμούν Αμπντούλ Γκαγιούμ που υπήρξε πρόεδρος από το 1978 έως το 2008, ένας από τους μακροβιότερους ηγέτες στον κόσμο. Η διακυβέρνησή του χαρακτηρίστηκε από διαφθορά και εκφοβισμό – διόρισε συνολικά 11 μέλη της οικογένειάς του σε υπουργικές θέσεις – και έλαβε τέλος το 2008, στις πρώτες προεδρικές εκλογές στην Ιστορία, με δημοκρατικό σύστημα και τη συμμετοχή περισσοτέρων του ενός υποψηφίων. Οι Μαλδίβες άλλαξαν Σύνταγμα και ο διάδοχός του Μοχάμεντ Νασίντ από το Δημοκρατικό Κόμμα επιχείρησε να βάλει τέλος στο διεφθαρμένο τοπίο και να εκδημοκρατίσει τους θεσμούς, όμως δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει τις προσπάθειες. Το 2012 παραιτήθηκε έπειτα από μια πολύμηνη κυβερνητική κρίση, το 2015 απομακρύνθηκε πραξικοπηματικά από την πολιτική, όπως αναφέρουν υποστηρικτές του, και σήμερα ζει εξόριστος στο Λονδίνο.

Τον περασμένο Φεβρουάριο η χώρα πέρασε νέα κρίση, όταν οι δυνάμεις ασφαλείας εισέβαλαν στο Ανώτατο Δικαστήριο συλλαμβάνοντας ανώτατους δικαστικούς και τον ετεροθαλή αδελφό του νυν προέδρου Γιαμίν, πρώην πρόεδρο Μαουμούν Αμπντούλ Γκαγιούμ. Αν και η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης ήρθη σύντομα, σήμερα, τέσσερις εβδομάδες πριν από τις εκλογές, το τοπίο γεννά αβεβαιότητα. Εκθεση που φέρνει στο φως το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εκφράζει φόβους για καταστολή, κατάργηση των πολιτικών ελευθεριών, για κλίμα εκφοβισμού και φυλάκισης ακτιβιστών και δημοσιογράφων σε μια σαφή αναφορά ότι το πολίτευμα στη χώρα είναι κατ’ επίφαση δημοκρατικό.

Αν και οι Μαλδίβες δεν είναι αραβική χώρα, το Ισλάμ ανέκαθεν διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στην πολιτική σκηνή. Οι συντηρητικές πολιτικές εξάλλου με τις οποίες διακυβέρνησε ο Γκαγιούμ για τρεις ολόκληρες δεκαετίες δεν επέτρεψαν ούτε τη θρησκευτική ελευθερία, ούτε την ανάπτυξη δεσμών με άλλους πολιτισμούς.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύει το Ινστιτούτο Brookings, οι Μαλδίβες έχουν εξαγάγει τον υψηλότερο κατά κεφαλήν αριθμό ισλαμιστών τρομοκρατών προς τη Μέση Ανατολή. Συγκεκριμένα, περισσότεροι από 200 κάτοικοι από τους συνολικά 400.000 της χώρας ταξίδεψαν τα τελευταία χρόνια στη Συρία για να ενταχθούν στους κόλπους της συριακής Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους.

Επισήμως η κυβέρνηση το αρνείται. Ομως σχεδόν κάθε κάτοικος της χώρας έχει έναν αδελφό, ξάδελφο ή φίλο στη Συρία και στους δρόμους όταν μιλά κανείς για τους τζιχαντιστές από τους ντόπιους θα ακούσει μόνο θαυμασμό. Μάλιστα, πολλοί άνεργοι νέοι που ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες φτώχειας και μέσα στην παραβατικότητα βλέπουν την ένταξή τους σε ισλαμιστικές τρομοκρατικές ομάδες ως ένα μέσο διαφυγής, μια οικονομική και ηθική αποκατάσταση μιας και θεωρούν ότι είναι ξεχασμένοι και αβοήθητοι από την κυβέρνηση, χωρίς καμία προοπτική.