Ίσως δεν υπάρχει αρκετό μελάνι για να γραφεί η ιστορία των Ελλήνων μεταναστών της Αμερικής. Οι Έλληνες έφυγαν από την Ελλάδα πάμφτωχοι, με όλες τις πιθανότητες να είναι εναντίον τους, και όμως τα κατάφεραν. Και όπου βρεθούν Έλληνες, είναι μέσα στο DNA τους να δημιουργούν, ακόμη και αν ξεκινούν από τα πιάτα. Αποταμίευσαν χρήματα, πρώτα αγόρασαν σπίτια, μετά άνοιξαν μαγαζιά και κατόπιν έχτισαν εκκλησίες, και δίπλα στις εκκλησίες έχτισαν ελληνικά σχολειά! Και σήμερα είναι ισχυροί και οικονομικά και κοινωνικά. Τι έγινε ακριβώς μέσα στα χρόνια που πέρασαν; Καθώς δυνάμωνε η Αμερική και εξελισσόταν σε παγκόσμια δύναμη, μήπως δυνάμωναν και οι Ελληνοαμερικανοί;
Οι Αμερικανοί συνηθίζουν να λένε «Υou never burn the bridges behind you» («Δεν καις ποτέ τις γέφυρες που αφήνεις πίσω σου»), και οι Έλληνες μετανάστες δεν ξέχασαν ποτέ την Ελλάδα. Είτε ταξιδεύοντας συχνά, είτε προσκαλώντας συγγενείς τους, για να αναζητήσουν και αυτοί την τύχη τους στη «Γη της Επαγγελίας», είτε στέλνοντας συνάλλαγμα πίσω. Σε πολλά σπίτια στη Νέα Υόρκη, αλλά και σε άλλες πόλεις και πολιτείες, αντικρίζεις δύο σημαίες να κυματίζουν μπροστά στον δρόμο, η μία είναι η αστερόεσσα και η άλλη είναι η ελληνική σημαία! Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις, μία μόνο, και αυτή να είναι η γαλανόλευκη. Και η σημαία σημαίνει κάτι, έτσι δεν είναι;
Παντού έβαλαν το αγωνιστικό τους πνεύμα οι Έλληνες. Αλλού να κάνουν ένα βήμα πίσω αν έβλεπαν τον κίνδυνο, αλλού να προχωρούν μπροστά ολοταχώς. Έλληνας ανέλαβε, πριν πολλά χρόνια, να βάψει τη Verrazano-Narrows Bridge στη Νέα Υόρκη, για πολλά εκατομμύρια, και στο τέλος τα παράτησε κάτω από την πίεση της Μαφίας. Η μεγαλύτερη αλυσίδα μαγαζιών με τα παγωτά Carvel έχει από πίσω της έναν Έλληνα, στις αρχές του περασμένου αιώνα. Πίσω από τα σπορ αθλητικά είδη New Balance είναι Έλληνες. Πολλοί ξεκινούσαν ως υπάλληλοι και μια μέρα αγόραζαν την επιχείρηση και το κτίριο ολόκληρο. Γνώρισα Έλληνα στη Νέα Υόρκη που ξεκίνησε από σερβιτόρος και τώρα έχει δύο χιλιάδες ακίνητα, δηλαδή μια σοβαρή κτηματομεσιτική εταιρεία! Επίσης, έμαθα για το εστιατόριο Jimmy’s Famous Seafood στη Βαλτιμόρη, του οποίου οι πελάτες προσγειώνονται σε κοντινά ελικοδρόμια για να απολαύσουν τις γεύσεις που θυμίζουν Ελλάδα. Έλληνες ανελίχθηκαν επίσης όχι μόνο σε «σοβαρά επαγγέλματα» γιατρών και δικηγόρων, αλλά και μέσα στους διαδρόμους της πολιτικής, των επιχειρήσεων, της τέχνης και της πανεπιστημιακής διδασκαλίας. Πώς έγιναν όλα αυτά;
Σαφώς οι Έλληνες της Αμερικής –που εν καιρώ απέκτησαν όλα τα δικαιώματα και κέρδισαν τον θαυμασμό όλων– είχαν ένα άριστο πεδίο να δράσουν για να πετύχουν. Πόθησαν χρήματα, απόκτησαν χρήματα. Και, αν «Ο Νονός» στην περίφημη ταινία του Coppola έλεγε στους Ιταλούς ότι πρέπει να πάνε στα κολλέγια για να μορφωθούν, οι «δικοί μας» ήξεραν από ένστικτο ότι τα παιδιά τους πρέπει να μορφωθούν. Και είναι διάνοιες στο να μετατρέπουν τον μόχθο τους σε μόρφωση των τέκνων τους. Οι Έλληνες στη Νέα Υόρκη είδαν και τους Εβραίους, που πιστεύουν στη δύναμη, και όποιος έχει δύναμη-μόρφωση πάντα νικά, και τους «αντέγραψαν».
Υπάρχει βέβαια και ένα μικρό ποσοστό των Ελλήνων της Αμερικής που δεν έχει «προκόψει». Είναι οι άνθρωποι που έτρεχαν πίσω από τις γυναίκες και τις χαρτοπαιχτικές λέσχες, και δεν τα σταμάτησαν εγκαίρως. Είναι επίσης άτομα που πιστεύουν πως μπροστά στο ελληνικό φιλότιμο τα δολάρια δεν έχουν αξία. Αλλά στην Αμερική το μόνο που μετρά είναι το χρήμα, και αυτή η αντίληψη –που είναι λανθασμένη– δυναμώνει την κοινωνία, η οποία παράγει συνέχεια πλούτο, τρέχει και καινοτομεί. Προσωπικά, παρατήρησα ότι στην Ευρώπη για είκοσι χρόνια δεν θυμάμαι να στραμπούλησα το πόδι μου. Στη Νέα Υόρκη μέσα στην ίδια εβδομάδα το στραμπούλησα δύο φορές. Γιατί αυτό; Ένας φίλος, ο Nick, όταν τον ρώτησα ρητορικά, απάντησε: «Στην Αμερική όλοι τρέχουν, ακόμη και τα ποντίκια τρέχουν. Οι ρυθμοί εδώ είναι φρενήρεις. Η συνεχής βιασύνη και η πολυτιμότητα του χρόνου είναι ο ορισμός αυτού που αποκαλείται New York minute».
Εν κατακλείδι, στην Αμερική υπάρχει μια δεύτερη Ελλάδα, η οποία προχωρά στο μέλλον και θριαμβεύει. Οι Έλληνες εν Ελλάδι, όταν έβλεπαν τους πρώην συμπατριώτες τους να επιστρέφουν, μετά από χρόνια, «καλοντυμένοι και με πράσινα λεφτά», έκαναν διάφορες εικασίες και τους αποκαλούσαν Μπρούκληδες (βλέπεις, έμεναν στο Brooklyn – εκεί άλλωστε έμενε και η περιβόητη Μαφία). Οι Έλληνες της Νέας Υόρκης και της Αμερικής γενικά έχουν καλή καρδιά, καλό μυαλό και μεγάλη εμπειρία, και τα στοιχεία αυτά είναι χρήσιμα για τη μητροπολιτική Ελλάδα, που έχει γονατίσει. Μακάρι να βρεθούν σοβαροί τρόποι ώστε οι Έλληνες της πιο ισχυρής χώρας του κόσμου να βοηθήσουν την πατρίδα τους. Η απόκτηση δικαιώματος ψήφου εκ μέρους της Oμογένειας –ένα αυτονόητο δικαίωμα– είναι μια καλή αρχή, ιδίως μετά το brain drain των τελευταίων χρόνων της κρίσης.
*O Δημήτρης Ελέας είναι συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής. Μόλις επέστρεψε στην Ελλάδα, μετά από πολύμηνη παραμονή στη Νέα Υόρκη.
