Με μια παράδοξη ομηρεία απειλείται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο ευρωπαϊκός θεσμός που εκλέγεται με άμεση και καθολική ψηφοφορία και εκπροσωπεί τους πολίτες. Αν οι δημοκράτες δεν το συνειδητοποιήσουν εγκαίρως, θα βρεθούν αντιμέτωποι με λαϊκιστές και εθνικιστές που έχουν ήδη αρχίσει προετοιμασίες για να αναδειχθούν κυρίαρχη δύναμη στις εκλογές του Μαΐου 2019. Αυτό σημαίνει ότι οι αρνητές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θα έχουν καταφέρει ένα πλήγμα στην καρδιά της δημοκρατικής νομιμοποίησης του ευρωπαϊκού εγχειρήματος και θα μπορούν να μπλοκάρουν τη νομοθετική λειτουργία από τα μέσα. Δηλαδή, δεν θα χρειαστεί καμία εξωτερική απειλή όπως αυτή που είναι σε εξέλιξη από την Αμερική του Τραμπ ή τη Ρωσία του Πούτιν. Η ΕΕ θα καταρρεύσει εκ των έσω.
Τα ακροδεξιά ευρωαπορριπτικά, εθνοκεντρικά και ξενοφοβικά κόμματα βρίσκονται παντού σε άνοδο. Ο Ιταλός Σαλβίνι, εκπρόσωπος της ακομπλεξάριστης Ακροδεξιάς που εμφανίζεται ξεδιάντροπα ως απολογητής του Μουσολίνι, καθώς και ο οπαδός της ανελεύθερης (illiberal) δημοκρατίας πρωθυπουργός της Ουγγαρίας B. Ορμπαν συνασπίζονται για να χτυπήσουν, με όπλο τις δημοκρατικές διαδικασίες, την ίδια τη δημοκρατία. Μαζί τους και ο Στιβ Μπάνον, πρώην στρατηγικός σύμβουλος του Ντ. Τραμπ, ο οποίος εγκατέστησε ήδη το στρατηγείο του στις Βρυξέλλες με την επωνυμία Το Κίνημα (The Movement) και συγκεντρώνει κεφάλαια με τα οποία θα χρηματοδοτηθούν ομοϊδεάτες υποψήφιοι και η προεκλογική τους καμπάνια. Το κύριο επιχείρημά τους είναι ο φόβος απέναντι στους ξένους.
Απαιτούν την έγερση τειχών για τον περιορισμό της εισόδου μεταναστών, αλλά και συνόρων ως απάντηση στην παγκοσμιοποίηση και την ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου. Κηρύσσουν τον πόλεμο κατά του ευρώ που θεωρείται υπεύθυνο για τον περιορισμό του κοινωνικού κράτους και τη φτωχοποίηση ευρύτερων στρωμάτων του πληθυσμού.
Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και τα παντός είδους ακροαριστερά κόμματα. Για τη Γερμανίδα Σάρα Βάγκενκνεχτ ή τον Γάλλο Μελανσόν η μάχη κατά της ΕΕ είναι μάχη κατά του νεοφιλελευθερισμού και αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση. Τα ίδια πρεσβεύει και ο διεθνής πλέον Βαρουφάκης. Κοινός τους στόχος είναι η εξασθένηση της ΕΕ.
Και ενώ η κινητοποίηση των ακραίων στοιχείων έχει ήδη αρχίσει, στα κράτη-μέλη οι φιλοευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις δεν δείχνουν να ταράζονται ιδιαίτερα. Oι ονομαζόμενες συστημικές πολιτικές ομάδες του Ευρωκοινοβουλίου, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες καθώς και οι Φιλελεύθεροι, περισσότερο ενδιαφέρονται να καταφέρουν πλήγματα η μία στην άλλη παρά για το πώς θα αντιμετωπίσουν συντεταγμένα την αντιευρωπαϊκή απειλή. Αυτό που πρωτίστως τους απασχολεί είναι πώς θα αντιμετωπίσουν την πρωτοβουλία που έχει εξαγγείλει ο πρόεδρος Μακρόν για τη δημιουργία νέας πολιτικής ομάδας που θα αποτελέσει τη σύνθεση αυτών που υπάρχουν ξεπερνώντας την παρωχημένη κατά την άποψή του διάκριση μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν οι κινήσεις Μακρόν θα έχουν αποτέλεσμα, αλλά μάλλον βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση αν κρίνουμε από τις προσωπικές επιθέσεις που δέχεται ο γάλλος πρόεδρος τόσο από τον Ορμπαν όσο και από τον Σαλβίνι, οι οποίοι τον έχουν αναδείξει ως τον κύριο στόχο τους.
Σε αυτή την αρνητική συγκυρία για το μέλλον της ΕΕ, οι ευρωπαίοι πολίτες δείχνουν να αδιαφορούν για αυτές τις πολιτικές αψιμαχίες που είναι ενδεδυμένες με έναν ιδεολογικό μανδύα με ρίζες στο παρελθόν αλλά χωρίς αναφορά στο μέλλον. Πιο κοντά στην πραγματικότητα βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τον πρόεδρο Γιούνκερ, που δεν έχει πάψει να τονίζει ότι η οικονομική δυσπραγία βρίσκεται πίσω μας και ότι η ανάπτυξη έχει επιστρέψει για τα καλά στην Ευρώπη. Ωστόσο, εδώ ακριβώς χτυπούν οι λαϊκιστές. Το κεντρικό τους σύνθημα είναι ότι τα κέρδη της ανάπτυξης θα πρέπει να μοιραστούν στους λιγότερο ευνοημένους, αποκλείοντας όμως τους ξένους, και οπωσδήποτε να μην τα καρπωθεί η οικονομική ελίτ.
Αμφισβητούνται έτσι μερικές από τις αρχές πάνω στις οποίες βασίστηκε από την ίδρυσή της η ΕΕ, δηλαδή η δημοκρατία, το κράτος δικαίου, η αλληλεγγύη, η ισότητα των ευκαιριών. Οι πολίτες θεωρούν αυτές τις αξίες δεδομένες και για πάντα κερδισμένες. Υποτιμούν τους κινδύνους που παραμονεύουν και που παίρνουν χαρακτηριστικά πολιτικής ομηρείας του κατ’ εξοχήν δημοκρατικού θεσμού της ΕΕ. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος όλων είναι η ακύρωση του ρόλου του Ευρωκοινοβουλίου στη νομοθετική λειτουργία και στον δημοκρατικό έλεγχο. Αλλά οι εξελίξεις στην Ευρώπη και τον κόσμο απαιτούν εγρήγορση και ετοιμότητα. Η πορεία προς τις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019 έχει ήδη αρχίσει. Οι φιλοευρωπαίοι δημοκρατικοί πολίτες δεν πρέπει να την αντιμετωπίσουν με απάθεια και τελικά με αποχή από τις κάλπες. Γιατί τότε θα έχουν συμβάλει άθελά τους στην ομηρεία του θεσμού όπως επιδιώκουν οι αρνητές της Ευρώπης.
Ο κ. Τάκης Αναστόπουλος είναι διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μέλος της ΚΠΕ του Κινήματος Αλλαγής.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
