«Κατάληψη» στην άγρια ζωή των ωκεανών

O άνθρωπος κατάφερε να κυριαρχήσει στη Γη κάνοντας αισθητή την παρουσία του παντού και επιδρώντας (κατά βάση αρνητικά) όχι μόνο στην ξηρά και στη θάλασσα αλλά, όπως αποδείχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, και στις ατμοσφαιρικές διεργασίες του πλανήτη. Οι επιστήμονες μελετούν συνεχώς τις επιπτώσεις της ανθρώπινης παρουσίας και δραστηριότητας στη Γη και τα ευρήματα κάθε νέας έρευνας δείχνουν ότι είναι όλο και πιο αρνητικές. Η τελευταία σχετική μελέτη πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου Κουίνσλαντ στην Αυστραλία με επικεφαλής τον Κένταλ Τζόουνς. Για τη μελέτη συνεργάστηκεν επίσης ερευνητές της μεγάλης οργάνωσης προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος Wildlife Conservation Society, την οποία ίδρυσαν λίγο πριν την έλευση του 20ού αιώνα επιφανείς αμερικανοί επιστήμονες, δικηγόροι και πολιτικοί όπως ο μετέπειτα πρόεδρος των ΗΠΑ Θίοντορ Ρούζβελτ.

Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα στην επιθεώρηση «Current Biology». Στην πραγματικότητα πρόκειται για την πρώτη διεξοδική και συστηματική ανάλυση των συνθηκών των ωκεανών και των οικοσυστημάτων που φιλοξενούν. Οι ερευνητές ασχολήθηκαν επισταμένως με την καταγραφή της άγριας θαλάσσιας ζωής, δηλαδή των περιοχών των ωκεανών που δεν έχει αγγίξει ακόμη ο ανθρώπινος παράγοντας και μπορούμε να τις θεωρούμε παρθένες. Οπως αναφέρουν οι ερευνητές, μόνο το 13% των ωκεανών μπορεί να χαρακτηριστεί παρθένο. Οι περιοχές αυτές βρίσκονται στην Ανταρκτική, στον Αρκτικό Κύκλο και γύρω από απομονωμένα νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού.

«Ηταν μεγάλη η έκπληξή μας από το πόσο μικρό είναι πλέον το ποσοστό των παρθένων περιοχών στους ωκεανούς. Οι ωκεανοί είναι τεράστιοι και καλύπτουν το 70% του πλανήτη, αλλά παρ’ όλα αυτά καταφέραμε να επιδράσουμε σε σημαντικό βαθμό σχεδόν στο σύνολο όλου αυτού του πελώριου οικοσυστήματος» αναφέρει ο Κένταλ Τζόουνς. Η καταγραφή της επίδρασης και της καταστροφής των δασών και της άγριας ζωής στην ξηρά έχει γίνει λεπτομερώς, αφού για ευνόητους λόγους ήταν πιο εύκολη διαδικασία για τους ειδικούς από ό,τι η αντίστοιχη προσπάθεια στη θάλασσα. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι οι παρθένες περιοχές των ωκεανών αποτελούν κρίσιμο παράγοντα στη θαλάσσια βιοποικιλότητα. «Τα επίπεδα βιοποικιλότητας στις παρθένες θαλάσσιες περιοχές είναι πολύ μεγάλα και σε αυτές υπάρχουν πολλά ενδημικά είδη και μεγάλοι πληθυσμοί θηρευτών» σημειώνει ο Τζόουνς. Οι ερευνητές χαρτογράφησαν τους ωκεανούς λαμβάνοντας υπόψη 15 ανθρωπογενείς παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τις συνθήκες στους ωκεανούς. Αφού εντόπισαν τις περιοχές που παραμένουν παρθένες, στη συνέχεια διερεύνησαν τις απειλές που αντιμετωπίζουν αυτές οι περιοχές. Διαπίστωσαν ότι από αυτό το 13% των παρθένων θαλάσσιων περιοχών που έχει απομείνει μόνο το 5% προστατεύεται αυτή τη στιγμή. Αυτό το 5% είναι κατά βάση οικοσυστήματα που βρίσκονται σχετικά κοντά στις τοπικές ακτογραμμές. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι στις περιοχές άγριας θαλάσσιας ζωής όπου υπάρχει μεγάλη βιοποικιλότητα (π.χ. κοραλλιογενείς ύφαλοι) παρέχεται ελάχιστη προστασία.

«Αυτό σημαίνει ότι η μεγάλη πλειονότητα της θαλάσσιας άγριας ζωής μπορεί να εξαφανιστεί ανά πάσα στιγμή, καθώς η πρόοδος στις τεχνολογίες αλιείας επιτρέπει στα αλιευτικά σκάφη να κινούνται σε ολοένα και πιο απομακρυσμένες περιοχές του ωκεανού και να ψαρεύουν σε ολοένα και πιο μεγάλα βάθη με μεγάλη αποτελεσματικότητα. Επιπλέον περιοχές που ήταν μόνιμα προστατευμένες από τους πάγους εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών έχουν γίνει πλέον προσβάσιμες στους ψαράδες» επισημαίνει ο Τζόουνς. Είναι αυτονόητο ότι τα ευρήματα της μελέτης αποτελούν καμπανάκι κινδύνου το οποίο πρέπει να οδηγήσει σε άμεση κινητοποίηση και ανάληψη δράσεων για την προστασία των παρθένων θαλάσσιων περιοχών. Ωστόσο κάτι τέτοιο απαιτεί τη λήψη αποφάσεων σε διεθνές επίπεδο, γεγονός που αποτελεί από μόνο του εμπόδιο, αφού δεν είναι εύκολο να συμφωνήσουν σε ένα κοινό σχέδιο δράσης χώρες με διαφορετικές κουλτούρες σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και κυρίως χώρες με αντικρουόμενα συμφέροντα στη θάλασσα.

Το πόσο έντονο είναι το αποτύπωμα της ανθρώπινης ύπαρξης και δραστηριότητας (και) στους ωκεανούς αποκαλύφθηκε από έρευνα που πραγματοποίησαν πριν από δύο χρόνια ερευνητές του Πανεπιστημίου του Αμπερντίν στη Βρετανία. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι 10 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια του Ειρηνικού, βαθιά μέσα στη βαθύτερη τάφρο του κόσμου, τοξικές ουσίες που δεν έχουν καμία θέση στον ωκεανό μαρτυρούν ότι η επίδραση του ανθρώπου έχει φτάσει μέχρι τον πάτο. Καρκινογόνα συστατικά των πλαστικών και ουσίες που χρησιμοποιούνται σε επιβραδυντικά καύσης ανιχνεύονται πλέον σε οργανισμούς που ανασύρθηκαν από τα βαθύτερα σημεία των ωκεανών, και μάλιστα σε συγκεντρώσεις που υπερβαίνουν τις μετρήσεις σε παράκτια νερά, ακόμα και σε μολυσμένα ποτάμια! Οπως ανέφεραν οι ερευνητές, οι τάφροι της αβύσσου δείχνουν να λειτουργούν ως «χαβούζες», μέσα στις οποίες καταλήγει αργά ή γρήγορα μια ποικιλία ρύπων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα τοπικά οικοσυστήματα και γενικότερα για το θαλάσσιο περιβάλλον.

SOS για τις τροπικές περιοχές

Ταυτόχρονα με τη μελέτη για την άγρια ζωή της θάλασσας ομάδα ερευνητών με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ δημοσίευσαν στην επιθεώρηση «Nature» μια μελέτη στην οποία αναφέρεται ότι αν δεν ληφθεί άμεση δράση η παγκόσμια βιοποικιλότητα κινδυνεύει με άμεση κατάρρευση. Το μεγαλύτερο πρόβλημα σύμφωνα με τη μελέτη εντοπίζεται στα τροπικά οικοσυστήματα που περιλαμβάνουν δάση, σαβάνες, ποταμούς και κοραλλιογενείς υφάλους. Η μελέτη αυτή για πρώτη φορά καταγράφει λεπτομερώς τα επίπεδα βιοποικιλότητας των τροπικών οικοσυστημάτων. Παρά το γεγονός ότι οι τροπικές περιοχές καλύπτουν το 40% του πλανήτη, εν τούτοις σε αυτές ζει περίπου το 70% όλων των ειδών, το 90% των πτηνών της Γης και σχεδόν το σύνολο των κοραλλιογενών υφάλων που βρίσκονται σε αβαθή νερά. Η αποψίλωση των δασών για διαφόρους λόγους, η μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος, το κυνήγι και η εντατική αλιεία, το εμπόριο άγριων ζώων καθώς και οι κλιματικές αλλαγές (ξηρασίες, καύσωνες, πλημμύρες) είναι οι παράγοντες που οδηγούν σε ταχεία εξαφάνιση πολλά είδη σε ξηρά και θάλασσα. Οπως αναφέρουν οι ερευνητές, η καταστροφή των τροπικών οικοσυστημάτων θα απειλήσει ευθέως τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη.