Ο χρόνος πάγωσε τη στιγμή που γιόρταζαν η μία πίσω από την άλλη παραδομένες σε έναν τελετουργικό χορό. Οι αιώνες πέρασαν. Το χώμα τις σκέπασε. Ο θεός προς τιμήν του οποίου είχαν στήσει χορό δεν λατρευόταν πια και το νησί στο οποίο υπηρετούσαν την τέχνη της Τερψιχόρης είχε καταλήξει ακατοίκητο, θύμα πειρατικών επιθέσεων.
Χορός για τον Απόλλωνα
Είναι μόλις ένας μήνας που οι ανάγλυφες εκείνες χορεύτριες πάνω σε ένα θραύσμα πήλινου αγγείου του 7ου αι. π.Χ. είδαν ξανά το φως του Αιγαίου, όταν η αρχαιολογική σκαπάνη τις εντόπισε στη θέση Μάντρα, στο νησάκι Δεσποτικό –την αρχαία Πρεπέσινθο –μερικές μόνο απλωτές μακριά από τη δημοφιλή σήμερα Αντίπαρο.
«Κρύβονταν» μέσα σε ένα από τα πολλά βοηθητικά κτίρια του Ιερού του Απόλλωνα, του δεύτερου σημαντικότερου τεμένους του θεού του φωτός στο Αιγαίο, μετά τη Δήλο. Και ίσως συμμετείχαν σε έναν από τους πιο παλιούς και χθόνιους χορούς, τον γέρανο.
Ο μύθος θέλει τον χορό αυτόν να εφευρέθηκε από τον Θησέα, ο οποίος επιστρέφοντας από την Κρήτη και τη νίκη του εναντίον του Μινώταυρου σταμάτησε στη Δήλο και μαζί με τους νέους και τις παρθένες που τον συνόδευαν, έστησε γύρω από τον βωμό έναν μιμητικό χορό-αναπαράσταση της εξόδου από τον λαβύρινθο.
«Δεν αποκλείεται οι μορφές που έχουν αποτυπωθεί στο συγκεκριμένο θραύσμα από έναν πίθο, ένα μεγάλο αποθηκευτικό αγγείο δηλαδή, να μιμούνταν τα βήματα και τις κινήσεις του γέρανου είτε κάποιου άλλου κύκλιου χορού, οι οποίοι συμπεριλαμβάνονταν στις γιορτές που τελούνταν επί τη ευκαιρία των γενεθλίων του θεού» εξηγεί στο «Βήμα» ο εδώ και 21 χρόνια υπεύθυνος της ανασκαφής, αρχαιολόγος της Εφορείας Κυκλάδων, Γιάννος Κουράγιος, για ένα από τα πολλά και ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα ευρήματα που αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της εφετινής έρευνας.
Για ποιον λόγο οι αρχαιολόγοι, αν και κάθε χρόνο βρίσκονται μπροστά σε νέα κτίρια, στέκονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε ενεπίγραφα ή διακοσμημένα όστρακα, θραύσματα δηλαδή αγγείων;
«Διότι αναζητούμε οτιδήποτε μπορεί να «μιλήσει» πέραν των οικοδομημάτων. Οσα χρόνια ανασκάπτουμε στο Δεσποτικό δεν έχουμε βρει ούτε μία επιγραφή. Το γεγονός αυτό το αποδίδουμε στους Αθηναίους, οι οποίοι θέλησαν να εξαφανίσουν οποιαδήποτε γραπτή μαρτυρία σχετικά με το ιερό για δύο λόγους. Πρώτον, διότι αποτελούσε αντίπαλον δέος της Δήλου και δεύτερον, για να τιμωρήσουν τους Πάριους, οι οποίοι το είχαν δημιουργήσει, επειδή συντάχθηκαν στο πλευρό των Περσών κατά τη διάρκεια των περσικών πολέμων» απαντά ο επικεφαλής της ανασκαφικής έρευνας.
«Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι κούροι που έχουμε βρει στο τέμενος είναι στο σύνολό τους κατακερματισμένοι. Και εφέτος εντοπίσαμε το πίσω μέρος από ένα σπασμένο κεφάλι και ένα θραύσμα αστραγάλου. Πρόκειται για καταστροφές που οφείλονται σε ανθρώπινο χέρι και δεν αποκλείεται να συνδέονται με την επίθεση που έκανε ο αθηναίος στρατηγός Μιλτιάδης στο ιερό, στο πλαίσιο της εκστρατείας του κατά της Πάρου το 489 π.Χ.» συνεχίζει, προσθέτοντας ότι ανάμεσα στα 2.000 και πλέον κινητά ευρήματα που έχουν ως σήμερα έρθει στο φως συγκαταλέγονται και 85 θραύσματα γυμνών ανδρικών αγαλμάτων.
Η απουσία γυναικείων γλυπτών στο Δεσποτικό, άλλωστε, είναι και ο λόγος που έχει χαρακτηριστεί ως το νησί των Κούρων, καθώς φαίνεται ότι το συγκεκριμένο τέμενος ήταν αποκλειστικά αφιερωμένο στον Απόλλωνα και δεν συλλατρευόταν με την αδελφή του Αρτεμι, όπως συνηθιζόταν.
Τα κινητά ευρήματα μπορεί να είναι εκείνα που προσελκύουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, ωστόσο η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως και εφέτος τρία νέα κτίρια ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό σε 22 ενισχύοντας την άποψη του Γιάννου Κουράγιου ότι το τέμενος στο Δεσποτικό ίσως να ήταν σπουδαιότερο εκείνου της Δήλου, τουλάχιστον κατά την αρχαϊκή εποχή.
Στο φως τρία κτίρια
Ενας μικρός ναός (7,7 Χ 6,1 μ.) με δύο χώρους και τοίχους ιδιαίτερα ισχυρούς (το πάχος τους φτάνει το 1 μ.), στο εσωτερικό του οποίου εντοπίστηκαν πολλά λυχνάρια και αγγεία είναι το πρώτο από τα τρία κτίρια που αποκαλύφθηκαν.
Το δεύτερο, σχετικά μικρό (8 Χ 3,20 μ.) και όχι ιδιαίτερα καλοχτισμένο, είχε βοηθητικό χαρακτήρα αν κρίνει κάποιος από τη χύτρα που βρέθηκε ανέπαφη πάνω σε μια τετράπλευρη σχάρα για περισσότερους από 25 αιώνες.
Το δε τρίτο, διαστάσεων 7,8 Χ 7,45 μ., αν και επίσης ήταν βοηθητικό, στο εσωτερικό του έκρυβε αιχμές δοράτων, τσεκούρια και πολλές πόρπες εισηγμένες από τη Φρυγία, τον Πόντο και τη Φοινίκη, που ενισχύουν την πεποίθηση πως το ιερό είχε μεγάλη εμβέλεια στον τότε γνωστό κόσμο.
Πιο κοντά όμως στις απαντήσεις που ζητούν φαίνεται ότι φέρνει τους αρχαιολόγους και ένα ακόμη δωμάτιο που αποκαλύφθηκε εφέτος στο 180 τ.μ. Ανατολικό Συγκρότημα και το οποίο έκρυβε πλήθος αγγείων καθημερινής χρήσης, όπως λεκάνες, φιάλες, σκύφους και αμφορείς.
Η κτιριακή σύνθεση των 12 δωματίων που εκτιμάται ότι λειτουργούσε ως χώρος φιλοξενίας ιερέων ή επισκεπτών είναι ενδεικτική, σύμφωνα με τους ερευνητές, του μεγέθους που είχε το προστατευμένο με περίβολο τέμενος, στο οποίο δέσποζε ο μαρμάρινος πρόστυλος ναός και δίπλα σε αυτόν το τελετουργικό εστιατόριο. Μια γεύση άλλωστε από το μεγαλείο του μπορούν πλέον να έχουν οι επισκέπτες καθώς ήδη η τρίτη διάσταση αποδίδεται επαρκώς μετά και την αναστήλωση του τρίτου κίονα του ναού και την τοποθέτηση του πρώτου επιστυλίου.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
