Τουρκική καταιγίδα στις αγορές

Αναταράξεις προκαλεί στις διεθνείς αγορές η κρίση στην Τουρκία, καθώς εκφράζονται φόβοι για διάχυση της κρίσης την ώρα που η τουρκική λίρα χάνει περισσότερο από 40% της αξίας της έναντι του δολαρίου από τις αρχές του έτους.

Η κρίση, που προκλήθηκε από τον αυξανόμενο πληθωρισμό, την οικονομική κακοδιαχείριση και τις εντάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, επέτεινε τις ανησυχίες των διεθνών επενδυτών αναφορικά με το ενδεχόμενο να βρεθούμε μπροστά σε μία συνολική κρίση στις αναδυόμενες αγορές που μπορεί να επηρεάσει και τις ανεπτυγμένες, καθώς η Fed θα συνεχίσει να αυξάνει τα επιτόκια του δολαρίου.

Η τουρκική κρίση έχει αρχίσει και μεταδίδεται εκτός των συνόρων της, εκτίμησε η UBS, επισημαίνοντας τις ανησυχίες που εξέφρασε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στα τέλη της περασμένης εβδομάδας για την έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών στην Τουρκία. Το ευρώ υποχώρησε σε νέο χαμηλό 13 μηνών, καθώς αρκετές ευρωπαϊκές τράπεζες είναι εκτεθειμένες σε τουρκικό χρέος. Σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, οι ισπανικές τράπεζες κατέχουν 82 δισ. ευρώ τουρκικού χρέους, οι γαλλικές 38 και οι γερμανικές 17 δισ. ευρώ. Παράλληλα, πτωτικά κινούνται σχεδόν στο σύνολό τους τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών (όπως το μεξικανικό πέσο, η ινδική ρουπία και το ραντ Νοτίου Αφρικής), καθώς οι επενδυτές στρέφονται σε ασφαλή καταφύγια, όπως το δολάριο, το γεν και το ελβετικό φράγκο. Η ρουπία υποχώρησε μάλιστα στο ιστορικό χαμηλό των 69,62 ανά δολάριο, γεγονός που ανάγκασε την κεντρική τράπεζα της Ινδίας να παρέμβει. Οι αποδόσεις των ομολόγων του ευρωπαϊκού Νότου πήραν την ανιούσα, με τα ιταλικά να ξεπερνούν το 3%, ενώ και η ελληνική 10ετία βρέθηκε στο απαγορευτικό 4,25% (παρά τη διπλή αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας από τη Fitch).

Μπορεί το Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης να διέκοψε τη διαπραγμάτευση τριών τουρκικών τραπεζών τη Δευτέρα, καθώς οι μετοχές της Yapi Kredi, της Akbank και της Isbank σταμάτησαν αυτόματα από το ηλεκτρονικό σύστημα, ενώ σημείωναν απώλειες 11,5%, 11,9% και 11,3%, την ίδια ώρα όμως ισχυρές πιέσεις σημειώνονταν και στις ελληνικές τράπεζες οδηγώντας σε μεγάλες απώλειες και το Χρηματιστήριο της Αθήνας, το οποίο παραμένει στην κατηγορία των αναδυομένων αγορών.

Ο μεγάλος φόβος στην αγορά εξάλλου αφορά το ενδεχόμενο να κινούμαστε προς μια κρίση συνολικά στις αναδυόμενες αγορές, ανέφεραν ορισμένοι αναλυτές νομισμάτων, φέρνοντας στη μνήμη τους την οικονομική κρίση της Ασίας το 1997, η οποία επηρέασε ακόμα και χώρες με υγιή μακροοικονομική κατάσταση.

Η τουρκική λίρα μετρίασε πάντως μερικώς τις αρχικές της απώλειες τη Δευτέρα, με την κεντρική τράπεζα της χώρας να διαθέτει ρευστότητα στο σύστημα μειώνοντας το όριο των αποθεμάτων που διατηρούν οι τουρκικές τράπεζες. Η λίρα υποχώρησε στο 7,24 έναντι του δολαρίου στο άνοιγμα των ασιατικών αγορών. Στις 11.25 ώρα Ελλάδας έκανε πράξεις στο 6,74, μετά και τις δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Berat Albayrak ότι οι Αρχές θα ξεκινήσουν την εφαρμογή οικονομικών μέτρων, για να σταθεροποιηθεί τελικά στα 6,97 δολάρια. Η κίνηση της τουρκικής κεντρικής τράπεζας να μειώσει τα αποθέματα των τραπεζών σε λίρες και συνάλλαγμα κατά 400 μονάδες βάσης θα απελευθερώσει ρευστότητα ύψους 10 δισ. λιρών, 6 δισ. δολαρίων και 3 δισ. σε χρυσό στο τραπεζικό σύστημα.

Υποσχέθηκε επίσης να διαθέσει «όση ρευστότητα χρειάζονται οι τράπεζες». Η Goldman Sachs εκτίμησε πάντως πως με την ισοτιμία πάνω από τις 7 τουρκικές λίρες ανά δολάριο θα πιεστεί η χρηματοοικονομική διάρθρωση και τα κεφάλαια των τραπεζών της χώρας, ενώ για την UBS μία τέτοιου εύρους ισοτιμία θα πιέσει τις τουρκικές τράπεζες εάν δεν υπάρξει παρέμβαση του τουρκικού κράτους ή στήριξη από ξένους επενδυτές (π.χ. το Κατάρ). Αυτά δεν είναι καλά νέα τόσο για τους επενδυτές τραπεζικών μετοχών όσο και για αυτούς που έχουν επενδύσεις σε ευρωπαϊκά ενεργητικά με έκθεση στην Τουρκία. Οσο περισσότερο υποχωρεί η λίρα τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα μιας κρίσης στο ισοζύγιο πληρωμών, χρεοκοπιών εταιρειών στα δάνεια σε ξένο νόμισμα και μιας κατάρρευσης του τραπεζικού τομέα.

Η τουρκική οικονομία, σε κατάσταση υπερθέρμανσης και υπερβολικής μόχλευσης, είναι ευάλωτη εδώ και καιρό. Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε τη δυνατότητα να πατήσει το φρένο. Αλλά η ως τώρα ανορθόδοξη αντίδρασή του, με τις κατηγορίες για οικονομικό πόλεμο που προκάλεσε την κρίση, με τις εκκλήσεις στους πολίτες να μετατρέψουν χρυσό και δολάριο σε λίρα, με την επίκληση ακόμα και του Θεού, έχει τρομάξει τις αγορές ακόμα περισσότερο.

Συνολικά, η κατάρρευση της λίρας, η πτώση του τουρκικού χρηματιστηρίου, η άνοδος του πληθωρισμού στο 16%, η παράλληλη μείωση του εισοδήματος των τούρκων πολιτών, ο μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που «λυγίζουν» υπό το βάρος των επιχειρηματικών δανείων με ρήτρα δολαρίου, αλλά και το γεγονός ότι περισσότερο από το ένα τρίτο του δανεισμού των τουρκικών τραπεζών είναι σε ξένα νομίσματα, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια ελιγμών. Το γεγονός μάλιστα πως τα περίφημα ασφάλιστρα κινδύνου έναντι χρεοκοπίας (CDS) ξεπέρασαν τις 500 μονάδες βάσης αυξάνει τους φόβους στην αγορά πως η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη αρχίσει. Τα πενταετή CDS της Τουρκίας ανήλθαν σε 518,11 μονάδες βάσης, σύμφωνα με τα στοιχεία της IHS Markit (της Ελλάδας έχουν υποχωρήσει στις 317,43 μ.β.). Για ορισμένους αναλυτές, η Τουρκία βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης και η πιθανότητα είτε της εκ νέου προσφυγής στο ΔΝΤ είτε της επιβολής κεφαλαιακών ελέγχων (capital controls) φαντάζει κάθε μέρα και πιο κοντινή.