Η δύσκολη εξίσωση των μουφτήδων

Η απόφαση της κυβέρνησης να περάσει τροπολογία για την παύση των μουφτήδων Ξάνθης και Κομοτηνής, Μεμέτ Εμίν Σινίκογλου και Μέτσο Τζεμαλή αντιστοίχως, δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία» για όσους παρακολουθούν από κοντά τις υπόγειες διεργασίες στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης. Η σχετική συζήτηση ήταν έντονη μετά την προηγούμενη απόφαση για τον περιορισμό των δικαιοδοτικών αρμοδιοτήτων των μουφτήδων τον περασμένο Νοέμβριο και για την προαιρετική εφαρμογή της σαρίας.

Η συγκεκριμένη επιλογή για την παύση των μουφτήδων έχει προκαλέσει εύλογους συνειρμούς ότι αποτελεί ένα «δώρο» προς την Αγκυρα και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Το ζήτημα των μουφτήδων και το πάγιο αίτημα της Τουρκίας για άμεση εκλογή και όχι διορισμό τους από το κράτος ετέθη στην τελευταία συνάντηση του προέδρου της Τουρκίας με τον έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες στις αρχές Ιουλίου. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τις δηλώσεις που πραγματοποίησε ο κ. Ερντογάν, λίγα 24ωρα μετά τη συνάντηση των δύο ανδρών, οι οποίες δεν διαψεύστηκαν από ελληνικής πλευράς.

Δεν είναι όμως απόλυτα σαφές αν ήταν αυτό που κινητοποίησε την κυβέρνηση να προχωρήσει στην ψήφιση της τροπολογίας. Από ορισμένες πηγές στην Αθήνα και στην Κωνσταντινούπολη με τις οποίες συνομίλησε «Το Βήμα» κυκλοφορεί η άποψη ότι η κίνηση της ελληνικής πλευράς ίσως συνδέεται με την πληροφορία ότι ο κ. Ερντογάν φέρεται να έχει δεσμευθεί προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο σε πρόσφατη συνάντησή τους (η οποία δεν έχει δημοσιοποιηθεί) ότι θα επαναλειτουργήσει από τον Σεπτέμβριο η Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Αλλες πηγές ωστόσο σημειώνουν ότι ο κ. Ερντογάν έχει ζητήσει ένα πολύ σημαντικότερο αντάλλαγμα, που ενδέχεται να αποκαλυφθεί προσεχώς.

Σύμφωνα με την πρόσφατη τροπολογία, προστίθεται στο άρθρο 3 της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου της 24ης Δεκεμβρίου 1990 «Περί Μουσουλμάνων Θρησκευτικών Λειτουργών» (που είχε κυρωθεί με τον Νόμο 1920/1991) ότι «οι Μουφτήδες ή οι Τοποτηρητές Μουφτήδες αποχωρούν υποχρεωτικά από την υπηρεσία μόλις συμπληρώσουν το 67ο έτος της ηλικίας τους, θεωρούμενης σε κάθε περίπτωση ως ημερομηνίας συμπλήρωσης του ορίου αυτού η 30ή Ιουνίου του έτους αποχώρησης». Η επιλεγείσα ημερομηνία δεν είναι τυχαία, διότι η 30ή Ιουνίου είναι η ημέρα αποχώρησης των δικαστικών. Για να αποφευχθούν εμπλοκές, η αυτοδίκαιη απόλυση διαπιστώνεται «εντός αποκλειστικής προθεσμίας δύο μηνών» από την ημερομηνία αυτή.

Τούτο σημαίνει ότι «ο χρόνος τρέχει» μέχρι την 30ή Αυγούστου ώστε να εντοπιστούν οι νέοι τοποτηρητές μουφτήδες. Εγκυρες πηγές αναφέρουν ότι έχουν εντοπιστεί τα κατάλληλα πρόσωπα. Ουδείς μπορεί όμως να αποκλείσει ότι θα επικρατήσουν άλλες σκοπιμότητες και στενότερα κομματικά κριτήρια εν όψει και των επόμενων εθνικών εκλογών, προκειμένου η κυβέρνηση και εν προκειμένω ο ΣΥΡΙΖΑ να διευρύνει τα ερείσματά της στους κόλπους της μειονότητας. Ωστόσο, τέτοιες επιλογές θα δημιουργήσουν, μακροπρόθεσμα, περισσότερα προβλήματα από όσα θα επιλύσουν.

Η τοποθέτηση τοποτηρητών μουφτήδων δεν θα συμβεί για πρώτη φορά. Στο πολύ πρόσφατο παρελθόν, οι ελληνικές αρχές είχαν προχωρήσει στην παύση του μουφτή Διδυμοτείχου Σερίφ Μεμέτ Δαμάδογλου, λόγω αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης. Επελέγη στη συνέχεια, ως τοποτηρητής μουφτής, ο Οσμάν Χαμζά. Μετά την υπόθεση Δαμάδογλου είχε ζητηθεί, όπως προαναφέρθηκε, η παραίτηση Σινίκογλου και μάλιστα δις. Υπήρχαν καταδικαστικές αποφάσεις και εναντίον του μουφτή Ξάνθης, αν και όχι αμετάκλητες, που αφορούσαν π.χ. τη χορήγηση ψευδών βεβαιώσεων.

Για τον λόγο αυτόν, δεν μπορούσε να εφαρμοστεί το άρθρο 2 της προαναφερθείσας Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου που προβλέπει την παύση του μουφτή με Προεδρικό Διάταγμα όταν υπάρχει αμετάκλητη καταδίκη για κακούργημα ή πλημμέλημα. Φαίνεται πάντως ότι ο κ. Σινίκογλου συνεχίζει τις αμφιλεγόμενες πρακτικές. Σύμφωνα με τοπικές πηγές από την Ξάνθη, η Μουφτεία ζητούσε πρόσφατα την καταβολή ποσού 50 ευρώ σε όποιον ζητούσε βεβαίωση ότι είναι μουσουλμάνος, προκειμένου να εγγραφεί σε πανεπιστήμιο. Οι ενδιαφερόμενοι είχαν απευθυνθεί στη Μουφτεία, διότι ο δήμος δεν μπορούσε να χορηγήσει τις εν λόγω βεβαιώσεις εξαιτίας της νέας νομοθεσίας περί προσωπικών δεδομένων.

Οι κ.κ. Σινίκογλου και Τζεμαλή έστειλαν πάντως στις 31 Ιουλίου, μία ημέρα πριν από την ψήφιση της τροπολογίας, υπόμνημα προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο, με κοινοποίηση τόσο στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα όσο και στους υπόλοιπους πολιτικούς αρχηγούς. Σε αυτό προσπαθούν ουσιαστικά να πείσουν ότι πρωτίστως είναι θρησκευτικοί λειτουργοί και κατόπιν δημόσιοι υπάλληλοι, ενώ αντιπαρατίθενται με τους «φευδομουφτήδες» Αχμέτ Μετέ και Ιμπραήμ Σερίφ, καθώς και με τον Ναΐμ Ελγαντούρ, πρόεδρο της «Μουσουλμανικής Ενωσης Ελλάδος», τους οποίους κατηγορούν (ορθώς, όπως προκύπτει από τη δραστηριότητά τους) ως «υποχείρια» της τουρκικής πολιτικής. Αν όμως για τον κ. Τζεμαλή μπορεί κάποιος να είναι επιεικής, δύσκολα μπορεί να πει το ίδιο και για τον κ. Σινίκογλου.

Αριστα ενημερωμένες πηγές σημειώνουν ότι στο περιβάλλον του κ. Σινίκογλου υπάρχουν τουλάχιστον δύο πρόσωπα που ασκούν επιρροή στον ηλικιωμένο μουφτή, ενώ παράλληλα επιδιώκουν να τη διευρύνουν και προς τη Μουφτεία Κομοτηνής. Τουλάχιστον ένα εξ αυτών αποτελεί επί χρόνια προνομιακό συνομιλητή κύκλων του υπουργείου Εξωτερικών, έχει σχέση με το δίκτυο Γκιουλέν και έχει επίσης απασχολήσει σοβαρά τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, οι δύο αυτοί άνδρες κινούνται παράλληλα στο μέτωπο των βακουφίων και όχι μόνο στη Θράκη. Τα… ίχνη τους έχουν εντοπιστεί και πέριξ βακουφίων που σχετίζονται με την υπόθεση των μεσεγγυήσεων (που εντάσσονται στο πλαίσιο των ελληνοαλβανικών σχέσεων), αλλά και σε βακούφια Αιγυπτίων στη Σαμοθράκη!

Οι γνωρίζοντες επισημαίνουν ότι ιδιαίτερα σημαντική είναι και η παράγραφος 4 της τροπολογίας με την οποία παρέχεται στον υπουργό Παιδείας η εξουσιοδότηση να παρατείνεται ως τρεις φορές (ένα έτος κάθε φορά) η θητεία των ιεροδιδασκάλων που προσελήφθησαν από το ελληνικό Δημόσιο το 2013. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση της τροπολογίας, με τον τρόπο αυτόν δίνεται «ο απαραίτητος χρόνος να υπάρξει ικανός αριθμός αποφοίτων της Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης».

Ουδείς μπορεί με ασφάλεια να γνωρίζει αν και ποιες δεσμεύσεις έχουν αναληφθεί από τη σημερινή κυβέρνηση έναντι της Αγκυρας στο ζήτημα των μουφτήδων. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι έλεγαν ότι δεν πρόκειται να υπάρξει βιασύνη για αλλαγή του συστήματος επιλογής και ότι η τοποθέτηση τοποτηρητών μουφτήδων επιτρέπει να κερδηθεί ο απαραίτητος χρόνος ώστε να σχεδιαστούν τα επόμενα βήματα.

Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι η συζήτηση για κάποιου είδους έμμεση εκλογή, μέσω εκλεκτορικού σώματος, είχε ξεκινήσει ήδη από το 2011, επί κυβερνήσεως ΠαΣοΚ. Τότε είχε προταθεί η δημιουργία τριών εκλεκτορικών σωμάτων στους νομούς Ξάνθης, Ροδόπης και Εβρου, αποτελούμενων από 30-50 ιεροδιδασκάλους. Ωστόσο, η Αγκυρα αλλά και παράγοντες της μειονότητας που επηρεάζονται από αυτήν επέμεναν ότι τα εκλεκτορικά σώματα θα έπρεπε να είναι πολύ πιο διευρυμένα. Από την άποψη αυτή, όσο περισσότερο διευρύνεται και ενισχύεται ο χαρακτήρας των μουφτειών ως δημόσιων υπηρεσιών (π.χ. μέσω της πρόσληψης ιεροδιδασκάλων), τόσο ευνοϊκότερες θα είναι οι συνθήκες ανάσχεσης των πιθανών τουρκικών σχεδιασμών.