Το «μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα» αποτελεί το ιδανικό των συγγραφέων της άλλης όχθης του Ατλαντικού, το έργο εκείνο που αποτυπώνει την όψη και την κουλτούρα της Αμερικής σε μια δεδομένη στιγμή του χρόνου. Με το «Αμέρικα Αμέρικα» (εκδ. Καστανιώτη) δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι ο Ιθαν Κέινιν προσέγγισε ακριβώς εκείνη την επικράτεια που πριν από αυτόν βάδισαν ονόματα όπως αυτά των Τζον Ντος Πάσος, Τόνι Μόρισον, Φίλιπ Ροθ. Στιβαρό πολιτικό μυθιστόρημα για τη δεκαετία του ’70 αγκυρωμένο στον ρεαλισμό, με πρόδηλες αντηχήσεις στο σήμερα, περιγράφει με τη ματιά ενός εφήβου τα παρασκήνια της προεκλογικής εκστρατείας για το προεδρικό χρίσμα ενός κορυφαίου προοδευτικού γερουσιαστή που καταβαραθρώνεται από τα ηθικά του ελαττώματα, όταν οδηγεί στον θάνατο τη νεαρή ερωμένη του. Εξ ου και η συζήτηση με τον 60χρονο σήμερα συγγραφέα και πρώην γιατρό αφήνει κατά μέρος τη λογοτεχνία για να αποδυθεί σε μια κλινική αποτίμηση της ηθικής έκπτωσης της αμερικανικής πολιτικής και της απόστασης των φιλελεύθερων ελίτ από τους εργαζομένους.
Στο «Αμέρικα Αμέρικα» δίνετε κεντρικό ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία του 1972. Αναδιατάσσοντας όμως τα γεγονότα, θέτετε ως μείζον συμβάν της όχι το Γουότεργκεϊτ, αλλά το Τσαπακουίντικ –το αυτοκινητικό δυστύχημα του 1969 στο οποίο ο γερουσιαστής Τεντ Κένεντι, αδελφός των Τζον και Ρόμπερτ, υπήρξε υπεύθυνος για τον θάνατο μιας νεαρής κοπέλας.
«Η προεκλογική εκστρατεία του 1972 αποτέλεσε αποκάλυψη για πολλούς Αμερικανούς, εφόσον κατέστη ξεκάθαρο ότι η κυβερνητική χειραγώγηση, οι παρακολουθήσεις και κάθε είδους εγκληματικές πολιτικές συμπεριφορές δεν αποτελούσαν στην πραγματικότητα παρανοϊκή φαντασία αλλά το modus operandi πολλών ισχυρών προσωπικοτήτων. Για εμένα, ωστόσο, αυτό που πραγματικά υπήρξε το έναυσμα του μυθιστορήματος δεν ήταν το Γουότεργκεϊτ, ήταν το Τσαπακουίντικ. Προσωπικά, τουλάχιστον, πιστεύω ότι εκείνη η νύχτα του Ιουλίου του 1969 σημάδεψε τις απαρχές της πτώσης της φιλελεύθερης πολιτικής στην Αμερική. Ο Τεντ Κένεντι μπορεί να ασπαζόταν τις αρχές της ισότητας και να κήρυττε χαρισματικές ιδέες, αλλά σε τελευταία ανάλυση το νόημα ήταν πως δεν αποτελούσε κάποιον στον οποίον θα εμπιστευόσουν την κόρη σου. Για να μην αναφερθώ στο γεγονός ότι δεν αισθανόταν καμία αναστολή να χρησιμοποιήσει όλες τις πιθανές πολιτικές και οικογενειακές διασυνδέσεις του προκειμένου να αποφύγει την προσαγωγή του στη Δικαιοσύνη. Για εμένα, εκείνη η ημέρα και αυτές που ακολούθησαν με τον Κένεντι και τους υποτακτικούς του να προσπαθούν να καλύψουν αυτό που συνέβη στη Μαίρη Τζο Κοπέκνι στα νερά έξω από το νησί Τσαπακουίντικ οδηγεί σε ευθεία γραμμή στην ήττα της Χίλαρι Κλίντον το 2016. Οπως και ο Κένεντι, και εκείνη δεν ήταν πλέον αξιόπιστη. Και όπως και ο Κένεντι, είχε δεσμούς με πλούσιους και ισχυρούς που έμοιαζαν ύποπτα ιδιοτελείς».
Περιγράφετε μια πολιτική σκηνή στημένων γεγονότων και κατευθυνόμενων φημών, φυτευτών άρθρων εφημερίδων και δυσφημιστικών εκστρατειών. Ποια η διαφορά τού τότε με το τώρα;
«Δεν υπάρχουν και πολλές διαφορές, πιστέψτε με, οι άνθρωποι δεν άλλαξαν από το 1972. Οι πολιτικοί και οι υποτακτικοί τους πάντοτε ήταν ανέντιμοι και χειραγωγοί. Μόνο που τώρα έχουν και το Internet στη διάθεσή τους».
Ο γερουσιαστής Μπονγουίλερ, ο ήρωάς σας, είναι μια μεγάλη μορφή των προοδευτικών στη Γερουσία, έτοιμος για κάθε συμβιβασμό προκειμένου να πετύχει τους προσωπικούς σκοπούς του.
«Προσωπικά, να ξεκαθαρίσω ότι αποδέχομαι, και μάλιστα είμαι έτοιμος να χειροκροτήσω, οποιονδήποτε συμβιβασμό γίνεται με γνώμονα την υπηρεσία ευρύτερων ιδανικών. Αυτό που δεν επικροτώ είναι ο συμβιβασμός για ευρύτερα ιδανικά που γίνεται τελικά στο όνομα της εξουσίας, του πλούτου και της αυτοπροβολής».
Αν και μακρινός, ο πόλεμος του Βιετνάμ στο βιβλίο μοιάζει να σκιάζει τη ζωή όλων. Αισθάνεστε ότι σήμερα είναι πια ξεχασμένος στην Αμερική;
«Ετσι είναι. Αυτός ο πόλεμος υπήρξε το καθοριστικό γεγονός της γενιάς μου. Οι συνέπειές του όρισαν την πολιτική στη χώρα μου για δεκαετίες ολόκληρες. Και σήμερα οι περισσότεροι μαθητές Λυκείου δεν έχουν καν ιδέα για το τι ήταν και τι σήμαινε».
Ο παππούς του νεαρού ήρωα Κόρεϊ Σίφτερ ήταν ανθρακωρύχος, ο πατέρας του συνδικαλιστής. Τι απομένει σήμερα στις ΗΠΑ από αυτό το παρελθόν κοινωνικής κινητικότητας;
«Το 2018 η κρίση του 2008 έχει ξεχαστεί. Και πολλές από τις μεταρρυθμίσεις που υιοθετήθηκαν στον απόηχό της έχουν πια εγκαταλειφθεί. Υπάρχει οπωσδήποτε ένα μεγάλο χάσμα που ανοίγεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανώτερες και κατώτερες τάξεις διαχωρίζονται με τρόπο απόλυτο. Κατά τη γνώμη μου, αυτή ήταν και η βάση για τη νίκη του Τραμπ. Και πιστεύω ότι όσοι έμειναν πίσω, όσοι ξεχάστηκαν, έχουν κάθε δίκιο να είναι θυμωμένοι με τον τρόπο που κύλησαν τα πράγματα τα τελευταία είκοσι χρόνια. Από την άλλη πλευρά, περνώ αρκετό από τον χρόνο μου στην Ευρώπη και οφείλω να πω ότι συγκριτικά με όσα συμβαίνουν εκεί οι ΗΠΑ μοιάζουν ακόμη με χώρα της ευκαιρίας».
Με το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων γνώσης, τι ήταν τελικά οι προεδρικές εκλογές του 2016; Αντίδραση στην εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα, σημάδι μιας νέας μόνιμης αναδιάταξης του κομματικού συστήματος, τυχαίο αποτέλεσμα οφειλόμενο στις ιδιοτροπίες του εκλογικού συστήματος;
«Αίσθησή μου είναι ότι οι εκλογές του 2016 ήταν αντίδραση προς το γεγονός ότι οι Δημοκρατικοί έχουν μεταβληθεί σε ένα κόμμα των αστικών ελίτ που έχει απολέσει την επαφή του με την εργατική τάξη. Δεν θεωρώ ότι επρόκειτο για τυχαίο εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά, αν και νομίζω ότι ο Τραμπ έχει καλές πιθανότητες επανεκλογής, σε καμία περίπτωση δεν πιστεύω ότι αυτή η εκλογική αναδιευθέτηση είναι μόνιμη. Οι Δημοκρατικοί μπορούν να πάρουν πίσω τις ψήφους που έχασαν, αρκεί να εστιάσουν την προσοχή τους στο τι συμβαίνει».
Παρά τη σκοτεινή πολιτική ατμόσφαιρα, τις προσωπικές τραγωδίες που σημαδεύουν τους πρωταγωνιστές, τα σημάδια που τους αφήνει η Ιστορία, η αμερικανική ενδοχώρα και οι άνθρωποί της αποτυπώνονται με αγάπη και νοσταλγία. Είναι το «Αμέρικα Αμέρικα» τελικά ένα αισιόδοξο μυθιστόρημα;
«Νομίζω πως ναι. Ο Λίαμ Μέτερι, η κινητήριος δύναμη του μυθιστορήματος, είναι ένας χαρακτήρας ηθικός και ανθρωπιστής, βλέπει με ταπεινότητα το γεγονός ότι κληρονόμησε, δεν δημιούργησε ο ίδιος τη μεγάλη περιουσία του και δεσμεύει τον εαυτό του στη χρήση της για το κοινό καλό. Τέτοιοι άνθρωποι υπάρχουν στην πραγματικότητα, όχι μόνο στη λογοτεχνία».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
