Άννα Καφέτση: «Το annexΜ θα γίνει η λοξή ματιά του Μεγάρου»

«Απ’ όπου πέρασα έχω αφήσει κάτι. Το ίδιο θέλω να κάνω κι εδώ». Η Αννα Καφέτση μιλάει με μια ήρεμη αυτοπεποίθηση καθισμένη στο γραφείο της σε μια γωνία της αχανούς, αχανέστατης νέας πτέρυγας του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.

Βρισκόμαστε στο λεγόμενο «μπαλκόνι των μουσών», αλλά δεν υπάρχει δείγμα θεού ή θνητού στον ορίζοντα, καθώς μπαίνει κανείς από την είσοδο επί της οδού Κόκκαλη. Η ίδια θέλει να ελπίζει ότι θα αλλάξει αυτό στο μέλλον. Ακούγοντάς τη να μιλάει για το νέο φιλόδοξο εγχείρημά της, ένα Κέντρο Εικαστικών Τεχνών στην καρδιά του Μεγάρου, που θα ενεργοποιήσει αδρανείς χώρους και θα λειτουργήσει ως ένα hub εκθεσιακής δραστηριότητας αλλά και ως εστία δημιουργίας νέων έργων, αισθάνεσαι ότι, παρά τον πενιχρό προϋπολογισμό και τις παρούσες συνθήκες ερήμωσης, ίσως αυτό να μην είναι απίθανο. Κανείς δεν διαφωνεί άλλωστε ότι «το Μέγαρο όπως το ξέραμε τελείωσε εκ των πραγμάτων και τώρα περνάει σε μια νέα εποχή».

Οπως και να ‘χει, εκείνη θα το βάλει το στοίχημα. Το έχει ονομάσει annexΜ και αποσκοπεί να είναι «η λοξή ματιά του Μεγάρου που το απομακρύνει από την οικεία του όψη και ταυτότητα» όπως διευκρινίζει.

Το δηλώνει ευθύς εξαρχής από τον λογότυπό του με τη μικρή λέξη annex να κεντρίζει ένα κεφαλαίο Μ, ή αν θέλετε να το «τσιμπάει» σαν ανήσυχη αλογόμυγα. Annex, όπως παράρτημα αλλά και όπως το βιβλίο της Αννας Φρανκ «Tales from the secret annex» (Ιστορίες και συμβάντα στο πίσω σπίτι). Το annexM είναι «ένα άνοιγμα στον κόσμο μέσα από έναν κλειστό χώρο». Στην ουσία πρόκειται για «έναν διακαλλιτεχνικό χώρο όπου θα γίνεται μια μείξη των τεχνών μέσα από τα εικαστικά».

«Θα είναι μια ατμομηχανή που θα πηγαίνει τα πράγματα σε περιοχές αχαρτογράφητες καλλιτεχνικά και αισθητικά, σε μια νέα σκέψη για την τέχνη σήμερα, η οποία ίσως να μπορεί να επηρεάσει τα πράγματα» εξηγεί η Αννα Καφέτση. Το «Κέντρο» αυτό εγκαινιάζεται με μια τριλογία εκθέσεων η οποία εφάπτεται με τις εκδηλώσεις του προγράμματος «Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» και φέρει τον τίτλο «Η άγραφη βιβλιοθήκη».

Η πρώτη από αυτές, «Ο τελευταίος αναγνώστης», παρουσιάζεται ως τις 16 Σεπτεμβρίου και περιλαμβάνει έργα κινούμενης εικόνας από καλλιτέχνες όπως οι Γκάρι Χιλ, Ντόρα Γκαρθία, Κύριλλος Σαρρής, οι οποίοι έχουν στον πυρήνα του έργου τους τον λόγο και την προφορικότητά του. Φιλοξενείται στον Κήπο του Μεγάρου, όπως είχε συμβεί δηλαδή και πέρυσι με την έκθεση «Ο κήπος βλέπει», το πρώτο δείγμα γραφής της κυρίας Καφέτση ως καλλιτεχνικής διευθύντριας των εικαστικών του Μεγάρου, μια θέση που είχε αναλάβει το 2016 και θα παραμείνει ως τα τέλη Σεπτεμβίου του ’20.

Θα ακολουθήσουν οι εκθέσεις «Μετά τη Βαβέλ» από τα τέλη Νοεμβρίου και «Ενα δικό σου δωμάτιο» στα τέλη Απριλίου. Οι δύο τελευταίες αναμένεται να φιλοξενηθούν στο εσωτερικό του Μεγάρου. «Σημασία έχει να δείξει κανείς χώρους που δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ, ή έστω χώρους γνωστούς ιδωμένους με άλλον τρόπο» θα πει. Οπως δηλαδή ανέδειξε πέρυσι τη στεγασμένη Υπηρεσιακή Αυλή στα «σπλάχνα» του Μεγάρου, δίπλα στην οδό Κόκκαλη, λίγο πριν από το πάρκινγκ του Μεγάρου. Εναν χώρο 900 τ.μ. που προοριζόταν για διακίνηση φορτίων και ανακύκλωση απορριμμάτων αλλά δεν εξυπηρέτησε ποτέ αυτές τις χρήσεις.

Εκεί, στο πλαίσιο της περυσινής έκθεσης «Ο κήπος βλέπει» ο Νίκος Παπαδόπουλος είχε παρουσιάσει τον «Κήπο Ζεν» και ο Νάρι Γουάρντ την εγκατάσταση με τα 280 βρεφικά καροτσάκια «Amazing Grace». Επιπλέον, η κυρία Καφέτση αναζήτησε και εντόπισε έναν άλλον χώρο στη νέα πτέρυγα του Μεγάρου, τα 180 τ.μ. που κάποτε προορίζονταν να γίνουν δύο καταστήματα αλλά δεν λειτούργησαν ποτέ ως τέτοια. Αυτό θεωρεί ότι είναι το ιδανικό σημείο για να λειτουργήσει ως ένα project space που θα έχει «κινητικό χαρακτήρα» και θα έχει ως στόχο την παραγωγή νέων έργων με χαμηλό προϋπολογισμό. Παράλληλα, στοχεύει στη διοργάνωση όχι μόνο ομαδικών εκθέσεων, όπως είναι η τριλογία της «Αγραφης βιβλιοθήκης», αλλά και ατομικών, ενίοτε και με χαρακτήρα αναδρομικό. Για παράδειγμα, για το φθινόπωρο του ’19 ετοιμάζει μια μεγάλη έκθεση με παλαιότερα και νέα έργα του Αθανάσιου Αργιανά. «Σας μίλησα για τη δημιουργία νέων έργων αλλά παράλληλα πιστεύω ότι δεν είναι η απόλυτη προτεραιότητα να γίνονται καινούργιες παραγωγές σε μια έκθεση. Για εμένα ήταν πάντα σημαντική η επανερμηνεία των πραγμάτων, να δημιουργείς νέες σχέσεις ανάμεσα στα έργα. Αυτό θέλει η εποχή μας σήμερα».

Το εύλογο ερώτημα είναι βέβαια πού θα βρεθούν τα χρήματα για να υλοποιηθούν τα φιλόδοξα αυτά σχέδια. Με τον προϋπολογισμό του Μεγάρου να είναι «τρία εκατομμύρια συν ενάμισι που αφορά μια επιπλέον έκτακτη ενίσχυση», όπως έλεγε πρόσφατα στο «Βήμα» ο πρόεδρος του ΔΣ του ΟΜΜΑ, κ. Θεοχαράκης, την ίδια να δηλώνει ότι το δικό της κομμάτι παίρνει ένα «μικρό» ποσοστό, αλλά και τα εικαστικά να μην είναι για την ώρα η προτεραιότητα ενός οργανισμού προσανατολισμένου στη μουσική, είναι να απορεί κανείς πώς θα πάρει μπρος το annexM, ιδίως εάν δεν συμβάλουν σε αυτή την προσπάθεια και ιδιώτες με τους οποίους η κυρία Καφέτση βρίσκεται σε επαφή, όπως λέει.

«Ναι, είναι μικρός ο προϋπολογισμός, αλλά αν έρθει ο κόσμος, αν λειτουργήσει υποστηρικτικά και ένα μαγαζί, αν υπάρξει και ένα συνεπές εκπαιδευτικό πρόγραμμα, μπορεί να υπάρξουν κάποιοι πόροι. Βέβαια τα εικαστικά δεν έχουν τα εισιτήρια της μουσικής και επιπλέον ο κήπος είναι δωρεάν. Πάντως, δεν θα ήθελα να σταθώ στον προϋπολογισμό γιατί ποτέ δεν είχα λεφτά και παρ’ όλα αυτά έκανα πράγματα. Δεν είχα ποτέ σαφή χρηματοδότηση για να στήσω το ΕΜΣΤ. Το έφτιαξα χωρίς να έχει χώρο, χωρίς να έχει συλλογή και χωρίς να έχει χρήματα και το οδήγησα να αναπτύξει μια φοβερή εκθεσιακή δραστηριότητα. Τα πράγματα γίνονται. Εξαρτάται από το σχέδιο που υπηρετεί κανείς και το όραμα». Η συζήτηση είναι αδύνατον να μην οδηγηθεί στο κεφάλαιο «ΕΜΣΤ», όχι μόνο επειδή εξακολουθεί να παραμένει σκανδαλώδης η εν μιά νυκτί απομάκρυνσή της από το τιμόνι του, αλλά επειδή εκ πρώτης όψεως μοιάζει ότι με το νέο της εγχείρημα προσπαθεί να δημιουργήσει έναν θεσμό που θα λειτουργήσει ως το αντίπαλον δέος του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, ως ένα φιλόδοξο «αντι-ΕΜΣΤ».

«Εγώ το έφτιαξα το ΕΜΣΤ, παιδί μου είναι, δεν θα έκανα το ίδιο πράγμα. Το μουσείο είναι η συλλογή, κατά κύριο λόγο, και αυτό το διαφοροποιεί από όλους τους άλλους θεσμούς. Σε όλες τις πόλεις υπάρχουν τα μουσεία σύγχρονης τέχνης και υπάρχουν και άπειρες Kunsthalle, Κέντρα Τέχνης, χώροι περιοδικών εκθέσεων με χίλια ονόματα. Το annexM είναι αντι-ΕΜΣΤ στον βαθμό που η Kunsthalle της Βιέννης είναι αντι-Ludwig (σ.σ.: Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Λούντβιχ MUMOK) ή το Palais de Tokyo είναι αντι-Μπομπούρ. Αν το ΕΜΣΤ κάνει τη δουλειά του δεν έχει να φοβηθεί από τους άλλους. Ο καθένας μας έχει να φοβηθεί μόνο από τον ίδιο του τον εαυτό».

Σε ό,τι δε αφορά το συγκεκριμένο κεφάλαιο της καριέρας της και της ζωής της έχει να πει: «Εχω πλήρη επίγνωση του τι έγινε, ότι ο λόγος που δεν άνοιγε δεν ήταν επειδή είχα προστριβές με το Διοικητικό Συμβούλιο. Πολλοί την είχαν αυτή την επίγνωση, τώρα αν δεν γράφεται ή δεν λέγεται είναι άλλο θέμα. Υποτίθεται ότι το μουσείο θα άνοιγε δύο μήνες μετά την αποπομπή μου και τώρα έχουν περάσει τέσσερα χρόνια και δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο. Οχι μόνο δεν έχει ανοίξει, αλλά έχει ξεστρατίσει. Αυτό το μουσείο προοριζόταν από τη σύλληψή του και χάρη στην ιστορία του να γίνει πρωτοκλασάτο στον ευρωπαϊκό χώρο. Λυπάμαι βαθύτατα γιατί έχουμε γυρίσει πίσω σαράντα χρόνια με αυτή την ιστορία».