Αλεξάντερ Χελντ: «Να ζούμε στο δάσος, αλλά να έχουμε και την ευθύνη του»

Χρειάζεται επειγόντως να αλλάξουμε στρατηγική για να αντιμετωπίσουμε τη λαίλαπα των πυρκαγιών, υποστηρίζει ο Αλεξάντερ Χελντ, ειδικός επιστήμονας του Ευρωπαϊκού Δασικού Ινστιτούτου, μιλώντας στο «Βήμα». «Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην πρόληψη των πυρκαγιών, και όχι στην κατάσβεσή τους. Δεν μπορούμε να μηδενίσουμε τις εστίες ανάφλεξης. Αντιθέτως» υποστηρίζει «μπορούμε να κάνουμε πολλά για να ελέγξουμε την καύσιμη ύλη που τροφοδοτεί τις πυρκαγιές, και μάλιστα δαπανώντας ένα μικρό ποσοστό των χρημάτων που δαπανώνται σήμερα για τον εξοπλισμό καταπολέμησης πυρκαγιών».

«Οντως, παρακολουθούμε στενά τις τραγικές εξελίξεις. Αλλά πρέπει να σας πω ότι οι γεωγραφικές συντεταγμένες αυτής της τόσο καταστρεπτικής πυρκαγιάς δεν αλλάζουν τα δεδομένα ενός φαινομένου που είναι, δυστυχώς, παγκόσμιο: όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία, στον Καναδά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, έτσι και στις περί τη Μεσόγειο χώρες η συχνότητα και η ένταση των δασικών πυρκαγιών αυξάνονται σταθερά τα τελευταία 50 χρόνια».

«Η κλιματική αλλαγή, η οποία εκφράζεται με αύξηση των θερμοκρασιών και μείωση των βροχοπτώσεων, καθώς επίσης και με επιμήκυνση της περιόδου αυξημένης επικινδυνότητας, είναι μία από τις αιτίες στις οποίες αποδίδεται η αύξηση των πυρκαγιών στις χώρες της Μεσογείου. Συντρέχουν ωστόσο και άλλοι κοινωνικοοικονομικοί λόγοι, με πρώτον και κυριότερο την αστικοποίηση. Η εγκατάλειψη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας είχε ως συνέπεια την αύξηση των δασικών εκτάσεων (όταν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους) ενώ παράλληλα η μείωση της βόσκησης συνέβαλε στην αύξηση του φορτίου καύσιμης ύλης των δασών. Προσθέστε σε αυτά και τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό αναφλέξεων εξαιτίας ατυχημάτων (όπως οι κεραυνοί) ή ανθρώπινης απροσεξίας/αδιαφορίας και έχετε μια συνταγή καταστροφής».

«Προτού απαντήσω σε αυτή την ερώτηση θα ήθελα να σας θυμίσω τις τρεις βασικές προϋποθέσεις για την ύπαρξη και διατήρηση μιας φωτιάς, το περιβόητο «τρίγωνο της φωτιάς». Απαιτεί λοιπόν η φωτιά οξυγόνο, ανάφλεξη και καύσιμο. Κατά συνέπεια, αν θέλουμε να την ελέγξουμε θα πρέπει να ελέγξουμε αυτές τις παραμέτρους. Και βεβαίως, το μεγάλο ερώτημα που τίθεται είναι πότε πρέπει να την ελέγξουμε. Εμείς στο Ευρωπαϊκό Δασικό Ινστιτούτο υποστηρίζουμε ότι η έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην πρόληψη των πυρκαγιών και όχι στην κατάσβεσή τους. Κάθε χρόνο δαπανώνται από την ΕΕ εκατομμύρια ευρώ για την πυροπροστασία με την έμφαση να δίνεται στην αγορά αεροπλάνων και εξοπλισμού για την κατάσβεση των πυρκαγιών. Και όμως, δεν έχουμε καταφέρει να αποφύγουμε τραγικά φαινόμενα, όπως το πρόσφατο στην Ελλάδα ή τα περυσινά στην Ισπανία και στην Πορτογαλία που κόστισαν τόσες ανθρώπινες ζωές. Δεν είναι λοιπόν προφανές ότι ήρθε η ώρα να αλλάξουμε στρατηγική;».

«Ακριβώς! Επανερχόμενος στις προϋποθέσεις που σας περιέγραψα προηγουμένως, αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς ότι δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά για να ελέγξουμε το οξυγόνο που είναι απαραίτητο για τη ζωή στον πλανήτη μας. Μπορούμε ίσως να κάνουμε περισσότερα για να ελέγξουμε την ανάφλεξη, αλλά όπως δείχνει η εμπειρία, δεν θα μπορούσαμε να μηδενίσουμε τις εστίες ανάφλεξης. Αντιθέτως, μπορούμε να κάνουμε πολλά για να ελέγξουμε την καύσιμη ύλη που τροφοδοτεί τις πυρκαγιές και μάλιστα δαπανώντας ένα μικρό ποσοστό των χρημάτων που δαπανώνται σήμερα για τον εξοπλισμό καταπολέμησης πυρκαγιών».

«Πράγματι, η φωτιά είναι ενταγμένη στη ζωή ενός δάσους. Γι’ αυτό εξάλλου απαιτείται και διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων. Μπορούμε, παραδείγματος χάριν, να ελέγξουμε τη βλάστηση με φωτιές περιορισμένης έκτασης σε στρατηγικά σημεία του δάσους. Φυσικά αυτό πρέπει να γίνεται σε κατάλληλες χρονικές περιόδους, όχι το καλοκαίρι που οι συνθήκες ευνοούν την αναζωπύρωση. Είναι όμως απολύτως εφικτό και έχουμε τους υπόλοιπους εννιά μήνες του χρόνου για να πραγματοποιήσουμε μια παρέμβαση τέτοιου τύπου. Μπορούμε επίσης να απομακρύνουμε βλάστηση που είναι ιδιαιτέρως εύφλεκτη και να την αντικαταστήσουμε με άλλα είδη φυτών, να δημιουργήσουμε αντιπυρικές ζώνες, να επιδοτήσουμε την κτηνοτροφία ώστε να καθαρίζεται φυσικά το έδαφος μέσω της βόσκησης… Στην πραγματικότητα, ο καλύτερος τρόπος προστασίας του δάσους από τις πυρκαγιές είναι η ανάπτυξη μιας βιώσιμης αγρο-δασικής οικονομίας».

«Εννοώ τη βιώσιμη αξιοποίηση των δασών για την παραγωγή ενέργειας, ξυλείας και βιοϋλικών, για την καλλιέργεια μανιταριών ή λαχανικών, για την κτηνοτροφία. Κάτι τέτοιο αφενός δίνει αξία στις δασικές εκτάσεις και αφετέρου παρέχει κίνητρα για την προστασία τους. Προφανώς αυτού του είδους η προσέγγιση σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι αναπόσπαστο κομμάτι του δασικού οικοσυστήματος, είναι ενταγμένος σε αυτό».

«Απολύτως! Το να ζει κανείς σε ένα δάσος σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δυναμικής του δάσους. Κατά συνέπεια, οι ιδιοκτήτες δασικών εκτάσεων πρέπει να φέρουν και την ευθύνη της διαχείρισης των εκτάσεων αυτών, είτε ως μεμονωμένα άτομα είτε ως μέλη μιας ευρύτερης δασικής κοινότητας, φυσικά υπό την καθοδήγηση των ειδικών».

«Ο ρόλος της πολιτείας θα έπρεπε να είναι υποστηρικτικός, αλλά την πρωτοβουλία πρέπει να την έχουν οι τοπικές κοινωνίες, καθώς η εμπειρία έδειξε ότι έτσι εξασφαλίζεται ο σεβασμός στις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες που διαμορφώνουν τη ζωή του δάσους».

«Πράγματι! Και ο καλύτερος τρόπος για τέτοιου είδους αλλαγές είναι η πράξη. Ηδη στην Ισπανία υπάρχουν πιλοτικές εφαρμογές αυτών των προσεγγίσεων που δείχνουν ότι είναι εφαρμόσιμες και αποτελεσματικές».