Τον τελευταίο καιρό συνήθιζε να λέει στις συνεντεύξεις του πως αν έχει μετανιώσει για κάτι είναι που δεν έγραψε περισσότερα λαϊκά τραγούδια. Περισσότερα λαϊκά, ερωτικά τραγούδια. Για παράδειγμα, η φιλία του και η βαθιά αλληλοεκτίμηση με τον Γιώργο Ζαμπέτα δεν οδήγησε σε κάποια συνεργασία. Δεν είναι βέβαια πως δεν έγραψε σπουδαία λαϊκά τραγούδια, αλλά προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσω αυτό του το «παράπονο» μέσα από κουβέντες που είχαμε τον τελευταίο χρόνο, θεωρώ πως είχε να κάνει με την απογοήτευσή του για την πολιτική κατάσταση. Σαν να πήγαν όλα αυτά τα τραγούδια στράφι. Ο στιχουργός των εμβληματικών πολιτικών τραγουδιών σαν να έβλεπε τον σπόρο να τον τρώει η πέτρα.
Χάρισε στο ελληνικό τραγούδι εκείνο που του χάρισαν ο μεγάλοι ποιητές. Στοχασμό, ιστορική κατάθεση, ανθρωπισμό, συνομιλία με τους ανθρώπους της εποχής του αλλά και με τους αφώτιστους ήρωες του παρελθόντος, εκείνα τα «δευτερεύοντα» πρόσωπα με τις σπουδαίες όμως προσωπικές ιστορίες και διαδρομές.
Στα λαϊκά του τραγούδια ήταν βαθιά λαϊκός, δίχως κανένα τερτίπι από εκείνα που δημιουργούν απόσταση από εκείνους στους οποίους απευθυνόταν. Γιατί η πνευματικότητά του πήγαζε από την ανάγκη να ενωθεί και όχι να ξεχωρίσει. Ο άνθρωπος που έγραψε τη «Δίκοπη ζωή» και τα «Μαλαματένια λόγια» έγραψε και το «Ναύτης βγήκε στη στεριά». Κι ήταν ο ίδιος, εκείνος ο βαθιά πολιτικός αλλά ταυτόχρονα και παιγνιώδης δημιουργός με το αιχμηρό χιούμορ και τον καθόλου προσχηματικό αυτοσαρκασμό.
Είχε τις δικές του «νευρώσεις» όπως όλοι οι δημιουργοί. Κάποια φορά μου είχε πει «δεν χρειάζεται ποτέ να γράφεις δύο φορές την ίδια λέξη στην ίδια σελίδα ή στο ίδιο τραγούδι εκτός αν συντρέχει πολύ σοβαρός λόγος».
Ο Μάνος Ελευθερίου, πέρα από ένας πολύ ακριβός άνθρωπος, ήταν και είναι για εμάς το άπιαστο όριο, ο ουρανός. Κι εκείνος που έδωσε τροφή για να φτάσει ο καθένας μας στο δικό του συμπέρασμα στο ερώτημα: τι έχει μεγαλύτερη δύναμη και αξία, οι λέξεις ή οι άνθρωποι; Κι όποιος σκεφτεί πως η απάντηση είναι πολύ εύκολη –οι άνθρωποι φυσικά! –ας σκεφτεί πως η άσκηση δεν είναι τόσο απλή. Γιατί πρώτα δεν θα έχουν καμία σημασία οι λέξεις και ύστερα δεν θα έχουν καμία σημασία οι άνθρωποι. Οι λέξεις είναι προαπαιτούμενο, και αξίζει να στηθεί εκεί η πρώτη γραμμή της άμυνάς μας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
