Ντάνι Ρόντρικ: «Ας αγνοήσουμε την τρέλα του Τραμπ»

Κατά παράδοσιν οι οικονομολόγοι επιχειρηματολογούν κατά όσων αποδίδουν υπερβολική σημασία στους χαμένους της απελευθέρωσης του εμπορίου. Και απορρίπτουν την τάση να υπερτιμώνται τα οφέλη που απολαμβάνει η πλευρά των εξαγωγέων. «Δεν θα έπρεπε να πέσουν στην ίδια πλάνη τώρα, αγνοώντας ότι ο αμερικανικός προστατευτισμός είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει κάποιους ωφελημένους και σε άλλες χώρες» εκτιμά στο Project Syndicate ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ Ντάνι Ρόντρικ.

Σε πείσμα της κοινής λογικής και των επιχειρηματικών και οικονομικών ελίτ, ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ μοιάζει να προωθεί την προοπτική ενός εμπορικού πολέμου. Στις 6 Ιουλίου άρχισε να ισχύει η επιβολή δασμών 25% σε κινεζικές εισαγωγές αξίας περίπου 34 δισ. δολαρίων. Δίκην αντιποίνων το Πεκίνο επέβαλε δασμούς σε ανάλογης αξίας αμερικανικές εισαγωγές στην κινεζική αγορά. Ο Τραμπ απείλησε με περισσότερα μέτρα κατά της Κίνας και με φορολόγηση των εισαγωγών αυτοκινήτων από την Ευρώπη. Και αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου (NAFTA) αν το Μεξικό και ο Καναδάς δεν του κάνουν τα χατίρια.

Ο σπασμωδικός προστατευτισμός του Τραμπ ελάχιστα βοηθά την εργατική τάξη που τον εξέλεξε. Απογοητευμένοι Ρεπουμπλικανοί και μετανιωμένες επιχειρήσεις που τον υποστήριξαν σε άλλα θέματα μπορούν ακόμα να τον σταματήσουν. «Αλλά εκείνοι που, όπως εγώ, θεωρούν ότι το γάβγισμα του Τραμπ μπορεί να είναι χειρότερο από το δάγκωμά του στο διεθνές εμπόριο, κάνουν κάποιες δεύτερες σκέψεις για το πού μπορεί να οδηγήσει όλη αυτή η ιστορία» σημειώνει ο Ρόντρικ.

Ποια είναι όμως τα συμφέροντα των άλλων κρατών; Ο Τραμπ μπορεί να επιθυμεί έναν εμπορικό πόλεμο. Αλλά δεν μπορεί να τον διεξαγάγει μόνος του. Ενας πόλεμος απαιτεί αντίποινα και κλιμακούμενα αντίμετρα από άλλες οικονομίες. Και υπάρχουν σοβαροί λόγοι για να μην προχωρήσουν σε τέτοιες ενέργειες οι άλλες οικονομίες.

Κατ’ αρχάς τα εμπορικά αντίμετρα εφαρμόζονται επειδή οι χώρες έχουν οικονομικούς λόγους να εγκαταλείψουν τη χαμηλή δασμολόγηση. Η ιστορική εμπειρία ανατρέχει στις αρχές της δεκαετίας του 1930, όταν οι οικονομίες είχαν βυθιστεί στη Μεγάλη Υφεση και στην υψηλή ανεργία και χρησιμοποιούσαν ακατάλληλες και αναποτελεσματικές πολιτικές για να βγουν από την κρίση. Η εφαρμογή δημοσιονομικών πολιτικών για την αντιστροφή του οικονομικού κύκλου δεν ήταν ακόμα στη μόδα –η «Γενική Θεωρία» του Τζον Μέιναρντ Κέινς δημοσιεύθηκε μόλις το 1936 –ενώ ο Κανόνας Χρυσού είχε αχρηστεύσει τη νομισματική πολιτική των Κεντρικών Τραπεζών.

Υπό τις συνθήκες αυτές ο εμπορικός προστατευτισμός είχε κάποια έννοια για την κάθε χώρα ξεχωριστά, καθώς απέστρεφε την εσωτερική ζήτηση από τα εισαγόμενα αγαθά και βοηθούσε να τονωθεί η απασχόληση στη χώρα. «Ασφαλώς», επισημαίνει ο αμερικανός καθηγητής, «για το σύνολο των χωρών που λαμβάνουν ταυτόχρονα εμπορικά μέτρα ο προστατευτισμός ισοδυναμεί με καταστροφή, αφού η μείωση των δαπανών μιας χώρας εξουδετερώνεται από τη μείωση των δαπανών των άλλων».

Επίσης, περιορίζοντας τον όγκο του εξωτερικού εμπορίου μια μεγάλη χώρα ή περιοχή μπορεί να χειραγωγήσει τις τιμές. Η επιβολή ενός δασμού έχει, συγκεκριμένα, την τάση να συμπιέσει πτωτικά τις τιμές των εισαγομένων προϊόντων διεθνώς, διότι και οι άλλες κυβερνήσεις ανεβάζουν τους δασμούς.

Τα σενάρια αυτά, ωστόσο, σήμερα δεν έχουν νόημα κατά τον Ντάνι Ρόντρικ. Η Ευρώπη και η Κίνα δεν φλέγονται για να συμπιέσουν τις τιμές των εισαγομένων προϊόντων. Η απασχόληση επίσης δεν συνιστά μείζον πρόβλημα. Ορισμένες χώρες της ευρωζώνης υποφέρουν από την υψηλή ανεργία. Αλλά ο προστατευτισμός δεν μπορεί να προσφέρει τίποτε καλύτερο σ’ αυτές από όσα μπορούν να προσφέρουν η δημοσιονομική πολιτική των κυβερνήσεών τους και η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ.

Αν η Ευρώπη, η Κίνα και άλλες εμπορικοί εταίροι τους απαντήσουν με αντίποινα στους δασμούς του Τραμπ θα καταφέρουν απλώς να μειώσουν τα δικά τους κέρδη από το εμπόριο δίχως να εκμεταλλευθούν κανένα από τα οφέλη του προστατευτισμού. Και θα κάνουν στον Τραμπ τη χάρη να δικαιολογήσουν τους ισχυρισμούς του περί δήθεν άδικες πολιτικές εμπορίου των άλλων χωρών έναντι των ΗΠΑ. Για τον υπόλοιπο κόσμο, των ΗΠΑ εξαιρουμένων, η ύψωση προστατευτικών φραγμών στο εμπόριο ισοδυναμεί με αναίτια αλληλοεξόντωση.

Αν η Ευρώπη και η Κίνα θέλουν να στηρίξουν ένα καθεστώς διεθνούς εμπορίου που βασίζεται σε κανόνες, όπως αμφότερες ισχυρίζονται, δεν μπορούν να μιμούνται τις μονομέρειες του Τραμπ και να αντιδρούν κατά μόνας. Οφείλουν να προσφύγουν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και να περιμένουν την επίσημη άδεια για να προχωρήσουν σε αντίποινα. Δεν χρειάζεται άμεση απάντηση στις κινήσεις της Ουάσιγκτον, υποστηρίζει ο αρθρογράφος του Project Syndicate: «Είναι καιρός για την Ευρώπη και την Κίνα να μείνουν στο ύψος τους. Μπορούν να αρνηθούν να παρασυρθούν στη δίνη ενός εμπορικού πολέμου και να πουν στον Τραμπ: είσαι ελεύθερος να καταστρέψεις την οικονομία σου, αλλά εμείς θα ακολουθήσουμε πολιτικές που ωφελούν εμάς».

Ο αμερικανός καθηγητής θεωρεί ότι αν αποφευχθούν οι υπερβολικές αντιδράσεις των άλλων χωρών, ο προστατευτισμός του Τραμπ θα έχει λιγότερο κόστος. Η αξία του εμπορίου που καλύπτουν σήμερα τα μέτρα και τα αντίμετρα στις πολιτικές Τραμπ έχει φθάσει ήδη τα 100 δισ. δολάρια. Και σύμφωνα με τον Σόουν Ντόναν των «Financial Times», ίσως σύντομα ξεπεράσει το 1 τρισ. δολάρια, ίσως φθάσει δηλαδή στο 6% του παγκόσμιου εμπορίου. «Δεν είναι μικρός ο αριθμός. Αλλά για φθάσουμε σ’ αυτόν απαιτούνται αντίμετρα από τους πληγέντες από τα μέτρα του Τραμπ» καταλήγει ο Ντάνι Ρόντρικ που προτείνει να… «αγνοήσουμε την τρέλα του Τραμπ».