Ιωάννης Μαζαράκης – Αινιάν: Ο εμφύλιος ενός καταδρομέα

Ο συγγραφέας της δράσης των δυνάμεων καταδρομών (1947-49) είναι γνωστός στους περισσότερους ως γενικός γραμματέας της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια. Οποιος πέρασε τις πόρτες του Ιστορικού και Εθνολογικού Μουσείου (Παλιά Βουλή), είναι βέβαιο ότι κάποτε θα συνάντησε τον αεικίνητο επόπτη κάθε δραστηριότητας στις αίθουσές του.

Ομως ο Γιάννης Μαζαράκης-Αινιάν δεν είναι μόνο η ψυχή της Εταιρείας, είναι και καταξιωμένος ιστορικός και εκ της θέσης του, ιστοριοδίφης και συλλέκτης κειμηλίων για το Μουσείο. Ασχολήθηκε κυρίως με τη θεματολογία της Ελληνικής Επανάστασης και του Μακεδονικού Αγώνα (1903-1909). Συνδέεται και με τις δύο περιόδους με οικογενειακούς δεσμούς, καθώς είναι απόγονος του Φιλικού, αγωνιστή και εγκυρότερου βιογράφου του Γεωργίου Καραϊσκάκη, Δημητρίου Αινιάνος (1880-1881). Πολλοί αναρωτήθηκαν για την προέλευση του επιθέτου «Αινιάν». Η απάντηση έρχεται από τον ίδιο τον αγωνιστή, ο οποίος μας λέει ότι «Αινιάνες» ονομάζονταν οι αυτόχθονες της περιοχής του Τυμφρηστού στην αρχαιότητα. Πρόκειται για το γνωστό ως Βελούχι, βουνό της Στερεάς Ελλάδας που βρίσκεται ανάμεσα στους νομούς Ευρυτανίας και Φθιώτιδας. Στις πλαγιές του είναι χτισμένο το Καρπενήσι και βόρεια είναι τα Αγραφα, γνωστά από τον Αγώνα.

Ο πατέρας του, Κωνσταντίνος Μαζαράκης-Αινιάν, πρωτοστάτησε στον Μακεδονικό Αγώνα και διακρίθηκε ως «Καπετάν Ακρίτας». Ηταν απόφοιτος της Σχολής των Ευελπίδων και όπως πολλοί μακεδονομάχοι, έφυγε με κρυφή άδεια για να πολεμήσει ο ίδιος στην περιοχή του Βερμίου.

Οσοι γνωρίζουν τον ευγενικό και πράο συγγραφέα, εντυπωσιάζονται με την έκδοση ενός ασυνήθιστου για λόγιο πονήματος. Πρόκειται για λεπτομερή καταγραφή επιχειρήσεων του ειδικού σώματος καταδρομών κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου στην Κεντρική και τη Βόρεια Ελλάδα. Το κείμενο θυμίζει στρατιωτική αναφορά, διανθισμένη όμως με λίγα γραφικά επεισόδια. Η αντάρτισσα «Ελενίτσα» που διέφυγε βράδυ από τη Μεραρχία του Καπετάν Γιώτη (Χαρίλαος Φλωράκης) του Δημοκρατικού Στρατού, εργάστηκε στον λόχο του Μαζαράκη μαγειρεύοντας και πλένοντας. Μετά το τέλος του Εμφυλίου παντρεύτηκε με τον επιλοχία του λόχου και έζησε στο Παγγαίο.

Το μικρό αυτό βιβλίο είναι γεμάτο εκπλήξεις. Στις τελευταίες επιχειρήσεις των Μονάδων Καταδρομών (Βίτσι 9-16/8/49 Γράμμος 24-29/8/49) συναντάμε το όνομα του ταγματάρχη Δημήτριου Οπρόπολου. Θα ξανακούσουμε για αυτόν όταν βρέθηκε εξορία για την αντιστασιακή δράση του κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 1967-1974. Ενας ακόμα «Gentleman and a Soldier» που λένε και οι Αγγλοι.

Η καταγραφή των γεγονότων αρχίζει στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου (ΚΒΕ) το 1947 όταν συγκροτούνται οι Μονάδες Καταδρομών με εμπειροπόλεμους αξιωματικούς και στρατιώτες του Ιερού Λόχου και της ΙΙΙ Ορεινής Ταξιαρχίας, που επονομάστηκε «Του Ρίμινι» από τη νίκη της κατά των Γερμανών στην Ιταλία.

Τον Μάρτιο του 1947 αποφοίτησε η πρώτη μεταπολεμική τάξη της Σχολής των Ευελπίδων. Οι απόφοιτοι αυτής της τάξης επάνδρωσαν τις νεοσύστατες Μονάδες Ορεινών Καταδρομών ως ανθυπολοχαγοί. Από τις πολλές επιχειρήσεις της διήγησης ξεχωρίζουν η κατάληψη και διατήρηση του υψώματος Τσούκα Τυμφρηστού (19/4/48), η κατάληψη της κορυφής Βίτσι (υψ. 2.128 μ.) τον Οκτώβριο του 1948, η ανακατάληψη του Καρπενησίου τον Ιανουάριο του 1949. Στην επιχείρηση αυτή ο 55 λόχος των καταδρομών κατόρθωσε να ακινητοποιήσει τους σκοπούς των γεφυρών του ποταμού Μέγδοβα και με αναρρίχηση μέσα σε χιονοθύελλα να αιφνιδιάσει τους υπερασπιστές του βραχώδους υψώματος Αετόπετρα.

Στην επιχείρηση Σμόλικα-Γράμμου (Απρίλιος 1949) ο 55 λόχος καταδρομών κατάφερε να διεισδύσει σε βάθος μέσα από την κοίτη του Σαραντάπορου και με αιφνιδιαστική προσβολή πέτυχε την κατάληψη του Κάντζικου (υψ. 1.642 μ.). κατά το διάστημα των δύο ετών της δράσης του ο Μαζαράκης έγινε λοχαγός έπειτα από επανειλημμένες προαγωγές επ’ ανδραγαθία.

Το βιβλίο αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον όταν ο συγγραφέας παραθέτει αποσπάσματα από το ημερολόγιο του αντιπάλου. Ο Δημήτριος Βλαντάς υπήρξε διευθυντής επιχειρήσεων του Δημοκρατικού Στρατού και σχολιάζει τις συγκεκριμένες επιχειρήσεις: «Σήμερα είχαμε εξαιρετικά δυσάρεστα γεγονότα. Η 2η μοίρα ορεινών καταδρομών αιφνιδίασε από τα νώτα το τμήμα στο 1642 και το ανέτρεψε» (σελ. 47).

Αυτή ήταν η αθέατη ως τώρα πλευρά ενός ξεχωριστού ανθρώπου. Μόλις 18 ετών έφυγε «άνευ αδείας από την Ελλάδα», για να καταταγεί τελικά στην ΙΙΙ Ορεινή Ταξιαρχία (του Ρίμινι) και μετά επέστρεψε για να ζήσει τα παραπάνω.

Ζήτησε εθελουσία έξοδο από τον στρατό το 1960 και από το 1962-67 διετέλεσε νομάρχης Καστοριάς για να παραιτηθεί την 21η Απριλίου.

Μετά την πτώση της δικτατορίας ο Μαζαράκης ανεκλήθη στην ενεργό υπηρεσία με την κρίση του 1974. Οταν ησύχασαν τα πράγματα βρέθηκε στο Συμβούλιο της Ευρώπης για την επανασύνδεση της απομονωμένης για μια επταετία Ελλάδας με τον ευρωπαϊκό κόσμο. Βοήθησε και στη διαδικασία ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ως διευθυντής στο Γραφείο Τύπου των Βρυξελλών.

Το συντομότατο πόνημα του Γιάννη Μαζαράκη-Αινιάν είναι και μια μαρτυρία που δεν προέρχεται από την Αριστερά στον Εμφύλιο αλλά από έναν κατοπινό κεντρώο και εχθρό της δικτατορίας των συνταγματαρχών, έναν άνθρωπο πίσω από τη διήγηση, που ξεχωρίζει για το ήθος και το θάρρος του.