Το φάντασμα του Φράνκο στοιχειώνει ακόμη την Ισπανία

Οταν τελείωσε η ρωμαιοκαθολική λειτουργία στο μεγαλοπρεπές μαυσωλείο της Valle de los Caidos (Κοιλάδας των Πεσόντων) έξω από τη Μαδρίτη αυτήν την εβδομάδα, ένα ηλικιωμένο ζευγάρι με δυσκολία περπάτησε ως την Αγία Τράπεζα για να αποτίσει φόρο τιμής στα λείψανα του δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο.

Αφού θαύμασε τα φρεσκοκομμένα τριαντάφυλλα, τα χρυσάνθεμα και τις μαργαρίτες που αφήνουν καθημερινά οι υποστηρικτές του, το ζευγάρι έκανε ευλαβικά τον σταυρό του και μουρμούρισε μια προσευχή για τον «Στρατηγό» που κυβέρνησε την Ισπανία από το τέλος του πολύνεκρου εμφυλίου, το 1939, μέχρι τον θάνατό του, το 1975.

Βγαίνοντας έξω από την εκκλησία ο 81χρονος σύζυγος Χάιμε Μπενίεθ είπε ότι σέβεται τον Φράνκο και τον ρόλο που διαδραμάτισε στην ισπανική ιστορία, προσθέτοντας ότι δεν στηρίζει το σχέδιο της νέας κυβέρνησης του Σοσιαλιστή Πέδρο Σάντσεθ να μεταφέρει τα λείψανα του δικτάτορα σε ένα μικρότερο και πιο λιτό χώρο τις επόμενες εβδομάδες.

Αυτοί «οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν πως ο Φράνκο έσωσε τη χώρα από τον κομμουνισμό» είπε ο Μπενίεθ, καθώς η γυναίκα του έγνεφε καταφατικά το κεφάλι της. «Είναι ένας από τους εθνικούς μας ήρωες… Δεν νομίζω ότι πρέπει να επιτραπεί σε αυτή την κυβέρνηση να μη σεβαστεί τη μνήμη του».

Ο νέος πρωθυπουργός Σάντσεθ, που ανέλαβε την εξουσία στις αρχές του περασμένου μήνα ανατρέποντας με πρόταση μομφής στη Βουλή τον «σκανδαλόπληκτο» δεξιό Μαριάνο Ραχόι, έχει αναγάγει σε προτεραιότητα της κυβέρνησής του το συγκεκριμένο θέμα, λέγοντας ότι η Ισπανία πρέπει να αντιμετωπίσει επιτέλους κατάματα την ιστορία του αιματηρού εμφυλίου (με τους 200.000 νεκρούς) και της κληρονομιάς του δικτάτορα Φράνκο.

Από τις πρώτες υποσχέσεις του εξάλλου, μόλις ανέλαβε την πρωθυπουργία, ήταν να μεταφερθούν άμεσα τα λείψανα του Φράνκο από το μαυσωλείο, ενώ υποστηρίζει ότι ούτε ο Χίτλερ ούτε ο Μουσολίνι θα ήταν ποτέ θαμμένοι σε ανάλογο μνημείο. «Η Ισπανία δεν μπορεί να επιτρέψει την ύπαρξη συμβόλων που διαίρεσαν το έθνος. Αυτό και στη Γερμανία και στην Ιταλία –χώρες δηλαδή που υπέφεραν από τον φασισμό και τις δικτατορίες –θα ήταν αδιανόητο» δήλωσε προσφάτως ο νέος πρωθυπουργός.

Στην Κοιλάδα των Πεσόντων (στα βουνά της Σιέρα ντε Γουαδαράμα) και στο υπόγειο συγκρότημα τάφων που κατασκευάστηκε τις δεκαετίες ’40 και ’50 στο σημείο, έπειτα από καταναγκαστική εργασία χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων της παράταξης των Δημοκρατικών, βρίσκονται θαμμένα τα λείψανα περισσότερων από 33.000 νεκρών του εμφυλίου και από τα δύο στρατόπεδα.

Για πολλούς Ισπανούς ωστόσο, το οικοδόμημα είναι ένα μνημείο που δοξάζει τον φασισμό και όχι ένας χώρος τιμής και μνήμης για τους νεκρούς (μεταξύ άλλων το σημείο αποτελεί τόπο συγκεντρώσεων ακροδεξιών). Ηδη από το 2017 Σοσιαλιστές βουλευτές αξιώνουν να εφαρμοστεί ο νόμος «περί ιστορικής μνήμης» του 2007 και να προχωρήσει η εκταφή των λειψάνων του Φράνκο ώστε να δοθεί νέο νόημα στο μαυσωλείο και ο τόπος να ευνοεί την εθνική συμφιλίωση. Πάγιο αίτημά τους είναι να μεταφερθεί σε πιο διακριτικό σημείο του μαυσωλείου και το λείψανο του Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα, ιδρυτή του φασιστικού κόμματος της Φάλαγγας.

Η προηγούμενη, συντηρητική κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι όμως είχε απορρίψει την πρόταση, ισχυριζόμενη ότι δεν ήθελε να «ξανανοίξει παλιές πληγές». Τα λείψανα του Φράνκο έχουν παραμείνει εκεί από τον ενταφιασμό του, το 1975, ενώ το Εθνικό Ιδρυμα που φέρει το όνομα του δικτάτορα τοποθετεί καθημερινά φρέσκα λουλούδια στον τάφο του.

Ο αριθμός των αμετανόητων νοσταλγών του Φράνκο δεν είναι ιδιαίτερα υψηλός στην Ισπανία σήμερα, όμως ούτε και ο αριθμός εκείνων που θέλουν πάση θυσία την εκταφή των λειψάνων του. «Ο τάφος του Φράνκο δεν είναι ψηλά στον κατάλογο ανησυχιών για τον ισπανικό λαό» λέει στους «Financial Times» ο Φρανθίσκο Καμάς, αναλυτής δημοσκοπήσεων της Metroscopia, ο οποίος πραγματοποίησε γκάλοπ για το θέμα συμπληρώνοντας ότι «η πλειονότητα των Ισπανών θεωρεί ότι ο τάφος του δεν πρέπει να βρίσκεται εκεί, όμως δεν κόπτεται ιδιαίτερα για το θέμα».

Αλλά ο 46χρονος Σοσιαλιστής πρωθυπουργός επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά αυτό το οδυνηρό κεφάλαιο και να αντιμετωπίσει ανοιχτά τη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Στόχος του, να δώσει το στίγμα μιας σύγχρονης και προοδευτικής κυβέρνησης που έρχεται να αλλάξει τα πράγματα έπειτα από επτά χρόνια συντηρητικής ηγεσίας. Οσο για τους επικριτές του Σάντσεθ, αυτοί λένε ότι χάνει τον χρόνο του με συμβολικές πράξεις «αριστεροσύνης» αντί να επικεντρώνεται στα πραγματικά προβλήματα των Ισπανών, όπως είναι οι συντάξεις, η Υγεία και η απασχόληση.