Ολος ο Νικολαΐδης σε τρεις ημέρες

Σπουδαίο αφιέρωμα στις ταινίες μεγάλου μήκους (και όχι μόνο) του σκηνοθέτη Νίκου Νικολαΐδη πρόκειται να πραγματοποιηθεί στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας μέσα στον Ιούλιο· μια σύμπραξη της Ταινιοθήκης Filmkollektiv Frankfurt με την υποστήριξη του Hellas Filmbox Berlin και σε συνεργασία του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, της Ταινιοθήκης της Ελλάδος και του Kultur Forum Frankfurt. Αυτό θα είναι το πρώτο πλήρες αφιέρωμα εκτός Ελλάδος στο έργο του «αιρετικού» σκηνοθέτη, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 68 ετών το 2007.

«Οι κοινωνίες και οι θεσμοί βρίσκονται υπό συνεχή κρίση και ανεξέλεγκτη εξέλιξη» έγραφε στο τέλος της δεκαετίας του 1990 ο Νικολαΐδης. «Οι διανοούμενοι (ποιοι και πόσοι τάχα;) βρίσκονται σε συνεχή νάρκη… Οκτώ χρόνια πριν από το τέλος του 20ού αιώνα, δεν θα ήθελα να επιβαρύνω την ήδη υπάρχουσα σύγχυση με την προσωπική μου θολή μαρτυρία. Επισημαίνω όμως τον απόλυτο θρίαμβο του κρατικού φασισμού, την οριστική εγκατάσταση του «στερεότυπου» και των μεταλλαγμένων και, τέλος, την επιτυχή μεταμόσχευση του τηλεοπτικού κοντρόλ-σίστεμ στον κοινωνικό κορμό. Στην περίοδο που ζούμε, ο καθένας πρέπει να εντάξει τον προσωπικό του εφιάλτη σ’ έναν συλλογικό εφιάλτη και ν’ αρχίσει να επεξεργάζεται μόνο αυτόν».

Γεννημένος στην Αθήνα, ο Νίκος Νικολαΐδης σπούδασε σκηνοθεσία στη Σχολή Σταυράκου και σκηνογραφία στη Σχολή Βακαλό. Στον χώρο του σινεμά μπήκε ως βοηθός του Βασίλη Γεωργιάδη από το 1960, ενώ το 1962 γύρισε την πρώτη μικρού μήκους ταινία του «Lacrimae Rerum». Κάθε άλλο παρά απαρατήρητη πέρασε. Εκτός από το ότι απέσπασε το κρατικό βραβείο του υπουργείου Βιομηχανίας, είχε επίσης επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ των Καννών το 1964 και στο Φεστιβάλ του Μπιλμπάο το 1965.

Θα περνούσε περισσότερο από μία δεκαετία, μέχρι το 1975, ώστε ο Νικολαΐδης να σκηνοθετήσει την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του «Ευρυδίκη Β.Α. 2037» αποσπώντας το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη και σκηνογραφίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Ηταν το πρώτο από αρκετά βραβεία που θα αποκτούσε για δουλειές της σε ταινίες του Νικολαΐδη η σκηνογράφος Μαρί-Λουίζ Βαρθολομαίου.

Η δεύτερή του ταινία «Τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα» (1979) κέρδισε πολλά βραβεία στη Θεσσαλονίκη (ανάμεσα στα οποία και σκηνοθεσίας), αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι για πρώτη φορά έφερε σε επαφή τον σκηνοθέτη με το κοινό, μέρος του οποίου τον αγκάλιασε.

Ο Νίκος Νικολαΐδης εμπνεύσθηκε πολύ από την αμερικανική λογοτεχνία και τον αμερικανικό κινηματογράφο «είδους», κυρίως το νουάρ. Ετσι γύρισε τις δικές του, αξιοπερίεργες, «καταραμένες», κινηματογραφικά ελκυστικές, αλλά –ενίοτε –σεναριακά αδύναμες ταινίες. Η καλύτερή του παραμένει η «Γλυκιά συμμορία» (1983), ενώ μια ταινία του που βρήκε ακολούθους και στο εξωτερικό και έγινε cult είναι το «Singapore Sling».

Από μόνος του αποτελεί κεφάλαιο του ελληνικού κινηματογράφου της Μεταπολίτευσης, γιατί κανείς δεν μπορούσε (ενδεχομένως ούτε και να ήθελε) να γυρίσει ταινίες όμοιες με τις δικές του. Για τον Νικολαΐδη, το ότι ο κινηματογράφος είχε γίνει στην κυριολεξία τρόπος ζωής και ότι ο σκηνικός χώρος των περισσότερων ταινιών του ήταν το ίδιο του το σπίτι λέει πολλά.

Στη Φρανκφούρτη όλες οι ταινίες του Νικολαΐδη θα προβληθούν στο αυθεντικό αναλογικό format. Οι περισσότερες δεν έχουν προβληθεί στο παρελθόν στη Γερμανία. Κάθε προβολή θα παρουσιαστεί από γερμανούς κριτικούς και θεωρητικούς του κινηματογράφου, οι οποίοι θεωρούνται experts του έργου του Νικολαΐδη, όπως ο Nikolas Schuppe (Kommkino Nürnberg) και ο Olaf Möller (Ferroni-Brigade). Προγραμματιστής είναι ο κριτικός κινηματογράφου και συνιδρυτής του Berlin’s Critic Week, Dennis Vetter. Στην τριήμερη αναδρομή θα παρευρεθεί η Mισέλ Βάλεϊ, ηθοποιός που συνδέθηκε με το έργο του σκηνοθέτη παίζοντας, εκτός άλλων, και στην «Πρωινή περίπολο».