Το Μουντιάλ και η κρίση της Ευρώπης

Η εικόνα του παραπαίοντος και υποβασταζόμενου προέδρου της Κομισιόν, πέρα από τα κακεντρεχή σχόλια, παραπέμπει σημειολογικά, τηρουμένων των αναλογιών, στην κατάσταση της ίδιας της Ευρώπης. Ενας βαθύς κοινωνικός και πολιτικός διχασμός διαπερνά από άκρη σε άκρη τη Γηραιά Ηπειρο, την ίδια στιγμή που οι παραδοσιακοί δεσμοί με την υπερατλαντική δύναμη κλονίζονται από τις επιλογές ενός αλλοπρόσαλλου Τραμπ.

Την ίδια ώρα που διαπιστώνουμε στα γήπεδα του Μουντιάλ τις συναισθηματικές εθνικές εκρήξεις, την ανάγκη για εθνική επιβεβαίωση, το υπερεθνικό όραμα της ενωμένης Ευρώπης δέχεται το ένα πλήγμα μετά το άλλο. Μια πανευρωπαϊκή Λέγκα του Βορρά απλώνει τα δίχτυα της και συσπειρώνει δυνάμεις που διαπερνούν οριζόντια τον πάλαι ποτέ κλασικό πολιτικό άξονα Αριστεράς – Δεξιάς.

Οι ραγδαίες αλλαγές που έφερε η παγκοσμιοποίηση και οι ακόμα περισσότερες που φέρνει η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση οδήγησαν σε μια έκρηξη ανασφάλειας τους ευρωπαϊκούς λαούς, τροφοδοτώντας κύματα λαϊκισμού και επιστροφής σε μια αβέβαιη μεν, αλλά οικεία εθνική περιχαράκωση. Ενας επιθετικός λαϊκισμός, που τρέφεται εκ δεξιών και αριστερών αλλά και από τις διαψεύσεις και αποτυχίες των κατεστημένων πολιτικών σχηματισμών που ηγεμονεύουν για δεκαετίες στην Ευρώπη, διαμορφώνει νέα μέτωπα αντιπαράθεσης τόσο στο εσωτερικό των χωρών όσο και μεταξύ κρατών.

Η άλλοτε πανίσχυρη Μέρκελ βλέπει την ηγεμονία της να κλονίζεται τόσο στο εσωτερικό όσο και με τους μέχρι χθες πιστούς συμμάχους της. Η Βρετανία, που κάποτε ηγεμόνευε σε όλον τον κόσμο, δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί ούτε τα του οίκου της μετά την ολέθρια επιλογή του Βrexit. Ο φιλόδοξος μεταρρυθμιστής της Ευρώπης Μακρόν εξαντλείται σε διαχειριστικές κινήσεις ισορροπίας οι οποίες δεν μπορούν να αλλάξουν τα σημερινά δεδομένα.

Η συνύπαρξη ενός θετικού, κοινωνικού πατριωτισμού με παράλληλη ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας που προωθεί ο γάλλος πρόεδρος είναι πράγματι μια ιδεατή λύση απέναντι στα σημερινά αδιέξοδα. Μόνο που σκοντάφτει στην πολιτική ατολμία και στην πίεση που ασκούν τα ανερχόμενα εθνολαϊκιστικά ρεύματα. Οι ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες που χρειάζονται –και δεν εννοώ τα φληναφήματα τύπου ΣΥΡΙΖΑ –απαιτούν μεγάλες πολιτικές υπερβάσεις από ηγεσίες που δεν θα είναι μονίμως εγκλωβισμένες στις εκάστοτε εκλογικές τους σκοπιμότητες.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η μάχη αυτή θα δοθεί ή αν τελικά η φιλελεύθερη διαδρομή της Ευρώπης θα τραυματιστεί βαρύτατα από τη λαϊκιστική λαίλαπα που απελευθέρωσαν οι δυνάμεις του… φιλελευθερισμού.