Κeith Lowe
Ο φόβος και η ελευθερία Πώς μας άλλαξε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος
Μετάφραση Δημήτρης Σταυρόπουλος
Εκδόσεις Ψυχογιός, 2018
σελ. 648, τιμή 22,20 ευρώ
Το τέλος του παλαιού κόσμου που αναλώθηκε στις φλόγες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου συνοδεύθηκε από την υπόσχεση της απαρχής ενός νέου. Ο βρετανός ιστορικός Κιθ Λόου αναλύει στο βιβλίο

«Ο φόβος και η ελευθερία» πώς μετά την καταστροφή επήλθε η απελευθέρωση ενός μαζικού δυναμικού που μεταμόρφωσε την ανθρώπινη κοινωνία: ο φόβος της περιόδου του πολέμου έδωσε τη θέση του στη μεταπολεμική ελευθερία κληροδοτώντας στις επόμενες δεκαετίες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, τεχνολογικές προόδους, οικονομικές καινοτομίες, θεσμικούς νεωτερισμούς. Ωστόσο, ο συγγραφέας δεν δοξολογεί, δεν αγιογραφεί: από τον κόσμο μετά το 1945 δεν έλειψαν οι αντίρροπες συντηρητικές δυνάμεις, οι δύο υπερδυνάμεις, ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, κρημνοβατούσαν στο χείλος του πυρηνικού πολέμου, η αποικιοκρατία μπορεί να κατέρρευσε, αλλά τα διάδοχα εθνικά καθεστώτα συχνά αποδείχθηκαν διεφθαρμένες ολιγαρχίες.

Ο Λόου επιζητεί να ανατρέψει πολλές από τις εκπεφρασμένες βεβαιότητες για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – ή τουλάχιστον να αναδείξει τις λιγότερο γνωστές πλευρές τους. Το παράδειγμα του ιάπωνα λέκτορα Ογκούρα Τογιοφούμι που παρακολουθεί εξ αποστάσεως την έκρηξη της πυρηνικής βόμβας της Χιροσίμα βλέποντας στο ατομικό μανιτάρι ένα θέαμα «όμορφο και τρομακτικό συνάμα» είναι χαρακτηριστικό. Ακόμη χαρακτηριστικότερη η λεπτομέρεια που παραθέτει για τον επικεφαλής του «Σχεδίου Μανχάταν», Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, ο οποίος στη διάρκεια της πρώτης δοκιμής της ένιωσε τέτοιο δέος για την ισχύ της «ώστε ψέλλισε τα λόγια του ινδουιστή θεού Βισνού από το “Μπαγκαβάντ Γκίτα”: “Εχω γίνει ο θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων”». Αντί της υποτιθέμενης κατανυκτικής εκφοράς που μαρτυρούσε σκεπτικισμό για το δημιούργημά του, ο Λόου παραθέτει μια μαρτυρία που τον θέλει να συνοδεύει τα λόγια του «με ένα κόρδωμα, όπως ο Γκάρι Κούπερ στο χολιγουντιανό γουέστερν High Noon».
Ικανός ιστορικός και δεινός αφηγητής ο Κιθ Λόου δομεί τα 24 κεφάλαια του βιβλίου του στο παραπάνω πρότυπο: τοποθετώντας στην καρδιά της εξιστόρησης του καθενός από αυτά έναν μέσο άνθρωπο της εποχής (οι διασημότητες κάνουν συχνές, αλλά σύντομες εμφανίσεις), τα βιώματα και οι επιλογές του οποίου «ανοίγουν» το αφήγημα προς ευρύτερες ιστορικές κατευθύνσεις για την κοινότητα, το έθνος και τη συλλογική μνήμη. Το αποτέλεσμα είναι ένα στοχαστικό κείμενο για την προέλευση του σύγχρονου κόσμου και ένας αναστοχασμός των ορίων του ιστορικού: «ένας ιστορικός είναι κάτι σαν πρόσφυγας: αν θεωρήσουμε ότι το παρελθόν είναι μια άλλη χώρα, τότε ο ιστορικός δεν μπορεί ποτέ να επιστρέψει σ’ αυτήν, όσο ενθουσιώδης κι αν είναι στις προσπάθειές του να την ξαναδημιουργήσει».
Γιάννης Πριόβολος
Εθνικιστική «αντίδραση» και Τάγματα Ασφαλείας Εμφύλιος και αντικατοχικός πόλεμος (1943-1944)
Εκδόσεις Πατάκη, 2018
σελ. 558, τιμή 22,20 ευρώ

Ο Γιάννης Πριόβολος ερευνά το κλίμα και τις περιστάσεις που οδήγησαν στη συγκρότηση των δωσιλογικών Ταγμάτων Ασφαλείας από την κατοχική κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη το 1943. Μέσα από δημοσιευμένες και αδημοσίευτες πηγές, όπως και συνεντεύξεις συγχρόνων με τα γεγονότα, διερευνά με προσοχή τα κίνητρα των ταγματασφαλιτών – αντικομμουνισμός, πλιάτσικο, ταύτιση με τον γερμανό κατακτητή.

Stuart T. Miller

Νεότερη και σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία
Μετάφραση Σίσσυ Παπαδάκη
Εκδόσεις Gutenberg, 2018
σελ. 896, τιμή 48 ευρώ

Γραμμένο αρχικά ως εγχειρίδιο που απευθύνεται σε φοιτητές Ιστορίας, το έργο του Στιούαρτ Μίλερ διακρίνεται από εξαιρετική απλότητα και αμεσότητα που το καθιστούν ιδανικό βιβλίο για τον μέσο αναγνώστη που αναζητεί μια συνολική αποτίμηση της πολιτικής και στρατιωτικής ιστορίας της Ευρώπης από το 1789 ως το 1995.


Γιώργος Γεωργής

Σεφέρης – Αβέρωφ: Η Ρήξη
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2018
σελ. 272, τιμή 15 ευρώ

Ο Γιώργος Γεωργής επανέρχεται σε μια λεπτομέρεια του Κυπριακού, την αντίθεση του διπλωμάτη ποιητή Γιώργου Σεφέρη με τον πολιτικό προϊστάμενό του, υπουργό Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ. Εκτός από την πολιτική διαφωνία, όμως, το βιβλίο αναδεικνύει πολλές μικρότερες πτυχές του Κυπριακού στη δεκαετία του ’50, καταρρίπτει μύθους και προσφέρει ψηφίδες στη μεγάλη εικόνα του ζητήματος.


Βίκυ Καραφουλίδου

«…της μεγάλης ταύτης ιδέας…». Οψεις της εθνικής ιδεολογίας, 1770-1854
Εκδόσεις Πόλις, 2018
σελ. 416,τιμή 20 ευρώ

Στόχος της συγγραφέως είναι η παρακολούθηση των διανοητικών προϋποθέσεων της Μεγάλης Ιδέας στο διευρυμένο χρονικό ανάπτυγμα των ετών 1770-1854. Η Βίκυ Καραφουλίδου δεν μένει εδώ στην αναζήτηση της βραχείας διάρκειας της γένεσής της, αλλά προχωρά στη συγκρότηση του εννοιολογικού context της σε μια μακρότερη διάρκεια τονίζοντας αμφισημίες και πολυσημίες στο πλαίσιο της νεωτερικότητας.

Δημήτρης Δημητρόπουλος, Χρήστος Λούκος, Παναγιώτης Δ. Μιχαηλάρης (επιμ.)

Οψεις της Επανάστασης του 1821
Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού – Μνήμων, 2018
σελ. 404, τιμή 19,08 ευρώ

Πλούσια και πολυφωνική συλλογή άρθρων από το ομώνυμο συνέδριο του 2015, φιλοδοξεί να θέσει ξανά στο επίκεντρο της ελληνικής ιστοριογραφίας τον αγώνα της Ανεξαρτησίας εν όψει της επερχόμενης διακοσιοστής επετείου, εστιάζοντας στην πολυπλοκότητα του φαινομένου και στο πλήθος των ανεκμετάλλευτων πηγών, αναθεωρώντας εδραιωμένες αντιλήψεις και εντάσσοντας το 1821 στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ιστορίας.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ