Ανησυχούν για τον Ζάεφ μετά τον πάγο στη συμφωνία ένταξης

Οι συναντήσεις του Ζόραν Ζάεφ με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την Πέμπτη, αλλά και με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ την Παρασκευή στις Βρυξέλλες υπήρξαν ενδεικτικές ενός πράγματος. Παρά τον «πάγο» που έβαλαν η Γαλλία (κυρίως) και η Ολλανδία (δευτερευόντως) στην άμεση χορήγηση ημερομηνίας ενταξιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ της ΕΕ και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (πΓΔΜ) την περασμένη Τρίτη στο Λουξεμβούργο, η επιθυμία των δύο οργανισμών να προχωρήσει όσο το δυνατόν ταχύτερα η ευρωατλαντική προοπτική της γειτονικής χώρας είναι κάτι παραπάνω από ξεκάθαρη.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ θα πράξουν, έστω με διακριτικό τρόπο, ό,τι είναι δυνατόν προκειμένου η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ζάεφ να μπορέσει τόσο να εγκρίνει τη συμφωνία για το ονοματολογικό στο δημοψήφισμα που σχεδιάζει όσο και να πραγματοποιήσει τις προβλεπόμενες αλλαγές στο Σύνταγμα της πΓΔΜ –βήματα απαραίτητα για να μπορέσει στη συνέχεια η Αθήνα να κυρώσει τη Συμφωνία των Πρεσπών. Οι δηλώσεις των κ.κ. Τουσκ και Στόλτενμπεργκ, καθώς και άλλων αξιωματούχων, ήταν ιδιαίτερα θερμές προς τον κ. Ζάεφ και τους δύο υπουργούς που τον συνόδευαν, τον υπουργό Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρόφ και την υπουργό Αμυνας Ραντμίλα Σεκερίνσκα.

Ισως η πλέον ενδεικτική επισήμανση των κ.κ. Τουσκ και Στόλτενμπεργκ να ήταν ότι οι συμφωνίες της πΓΔΜ με την Ελλάδα για το ονοματολογικό αλλά και νωρίτερα με τη Βουλγαρία δίνουν το καλό παράδειγμα για τη σταθερότητα στα Βαλκάνια. Στα δε Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου συμπεριελήφθη συγκεκριμένη παράγραφος με την οποία χαιρετίζεται και υποστηρίζεται η Συμφωνία των Πρεσπών ως ισχυρό παράδειγμα για την ενίσχυση των σχέσεων καλής γειτονίας. Υπάρχουν ωστόσο και ορισμένες λεπτομέρειες που δημιουργούν προβληματισμό διότι τροφοδοτούν, αναίτια, την ένταση. Στις δηλώσεις του στο πλαίσιο της συνάντησής του με τον κ. Τουσκ ο κ. Ζάεφ επέμεινε στη χρήση του ονόματος «Δημοκρατία της Μακεδονίας), ενώ και ο κ. Τουσκ αναφέρθηκε στις «μακεδονικές αρχές» μιλώντας για την επίσκεψή του στα Σκόπια τον περασμένο Απρίλιο. Δεδομένης της φόρτισης που επικρατεί στην ελληνική κοινή γνώμη, τέτοιου είδους αναφορές δεν βοηθούν.

Στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της περασμένης Τρίτης στο Λουξεμβούργο, η άρνηση της Γαλλίας και της Ολλανδίας (με τις οποίες συμπαρατάχθηκε και η Δανία) να δοθεί σε αυτή τη φάση η πολυπόθητη ημερομηνία για έναρξη ενταξιακών συνομιλιών στα Σκόπια αλλά και στα Τίρανα δεν αιφνιδίασε όσους είχαν σαφή γνώση του παρασκηνίου. Ειδικά το Παρίσι, όπως σημειώνουν υψηλόβαθμες κοινοτικές πηγές, είχε επιμείνει ότι δεν επιθυμούσε να υπάρξουν άμεσες εξελίξεις στη διεύρυνση πριν από τις ευρωεκλογές. Δεν υπήρξε καμία παρέκκλιση από τη γραμμή αυτή, παρά τις σχετικές πιέσεις του Βερολίνου, πόσω μάλλον του έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά που εμφανίστηκε ως διαπρύσιος υποστηρικτής της ευρωπαϊκής προοπτικής της πΓΔΜ και της Αλβανίας.

Από τη στιγμή που η ιδέα να διαχωριστεί η περίπτωση της πΓΔΜ από αυτή της Αλβανίας δεν προχώρησε, ο συμβιβασμός που τελικά επιτεύχθηκε υπό τη μορφή «date for a date» (σε ελεύθερη μετάφραση «μία ημερομηνία για να δοθεί μία άλλη ημερομηνία») ίσως να ήταν ο καλύτερος δυνατός –αν και δεν διασφαλίζει σε καμία περίπτωση ότι η πΓΔΜ θα λάβει ημερομηνία για ενταξιακές διαπραγματεύσεις τον Ιούνιο του 2019, όπως αναφέρεται στα Συμπεράσματα. Το λεκτικό του κειμένου Συμπερασμάτων είναι ενδεικτικό, καθώς αναφέρεται στον «δρόμο προς το άνοιγμα ενταξιακών διαπραγματεύσεων τον Ιούνιο του 2019», καλώντας την ηγεσία της πΓΔΜ να δείξει απτά αποτελέσματα σε μεταρρυθμίσεις σε τρεις τομείς: στη Δικαιοσύνη με σκοπό την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, στις υπηρεσίες υπηρεσιών και ασφαλείας και στη δημόσια διοίκηση.

Εμπειροι διπλωμάτες των Βρυξελλών αναγνωρίζουν ότι το δημοψήφισμα δεν θα είναι ένας περίπατος. Το ενδεχόμενο ο κ. Ζάεφ να το χάσει συνυπολογίζεται τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να μην καταγραφεί επαρκής συμμετοχή και το δημοψήφισμα να χαρακτηριστεί άκυρο. Μια τέτοια εξέλιξη θα έφερνε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση την κυβέρνηση Ζάεφ.

Επιπλέον, άλλες πηγές δεν απέκλειαν το ενδεχόμενο «τρίτοι δρώντες» να θελήσουν να επηρεάσουν μέσω «υβριδικών τακτικών» το δημοψήφισμα. Δεν λείπουν μάλιστα όσοι θεωρούν ότι η Ρωσία, η οποία δεν αισθάνεται καθόλου άνετα με τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ στα Δυτικά Βαλκάνια, να θελήσει να δημιουργήσει προβλήματα, κυρίως καλλιεργώντας αρνητικές εικόνες στην κοινή γνώμη της πΓΔΜ σχετικά με την ένταξη της χώρας στη Συμμαχία.

Η διαδικασία που προβλέπεται να ακολουθηθεί στην πορεία της πΓΔΜ προς τις Βρυξέλλες πρέπει να καλύψει διάφορα στάδια.ς Ουσιαστικά, η Κομισιόν θα αναλάβει να παρακολουθήσει στενά την πρόοδο των Αρχών της πΓΔΜ και θα αναφέρει τα συμπεράσματά της στην Eκθεση Προόδου που θα δημοσιοποιήσει τον προσεχή Απρίλιο. Σύμφωνα με κοινοτικές πηγές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προχωρήσει τόσο σε screening όλων των διαπραγματευτικών κεφαλαίων όσο και στη διαμόρφωση ενός προσχεδίου του Διαπραγματευτικού Πλαισίου (Negotiating Framework) επί του οποίου θα λάβει χώρα, εφόσον όλα πάνε καλά, η πρώτη Διακυβερνητική Διάσκεψη ΕΕ – πΓΔΜ περί τα τέλη του 2019.

Φυσικά, η Κομισιόν θα προτείνει ένα μη δεσμευτικό κείμενο Διαπραγματευτικού Πλαισίου. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει συζήτηση των κρατών-μελών επί αυτού, μια διαδικασία που μπορεί να κρατήσει τουλάχιστον έναν μήνα (στην περίπτωση της Σερβίας, π.χ., κράτησε δύο μήνες εξαιτίας της περιπλοκής με το ζήτημα του Κοσόβου). Αφού γίνουν τα παραπάνω, και ολοκληρωθούν οι σχετικές διαδικασίες σε κάθε κράτος-μέλος, τότε θα μπορέσει να δοθεί ημερομηνία ενταξιακών συνομιλιών. Δεν πρέπει να λησμονείται βέβαια ότι ο Ιούνιος του 2019 μπορεί να αποδειχθεί ένας πολύ «περίεργος» μήνας, ανάλογα και με το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών που θα έχουν προηγηθεί. Μια υπερβολική ενίσχυση ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων θα μπορούσε να δημιουργήσει περίεργη δυναμική. Σε επίπεδο ΝΑΤΟ, η διαδικασία είναι πιο συγκεκριμένη. Η πΓΔΜ θα λάβει πρόσκληση για να αρχίσει ενταξιακές συνομιλίες με τη Συμμαχία στη Σύνοδο Κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στο νέο, υπερσύγχρονο αρχηγείο του ΝΑΤΟ το διήμερο 11-12 Ιουλίου στις Βρυξέλλες.

Η βαλκανική χώρα θα αναλάβει να πραγματοποιήσει μια σειρά μεταρρυθμίσεων σε τομείς που άπτονται κυρίως της άμυνας, αλλά το βλέμμα όλων στη Συμμαχία είναι αν θα εκπληρωθούν οι δύο προϋποθέσεις της Συμφωνίας των Πρεσπών, ήτοι: α) ένα θετικό αποτέλεσμα στο σχεδιαζόμενο δημοψήφισμα (πιθανότατα εντός του Σεπτεμβρίου) και β) η ολοκλήρωση της αναθεώρησης του Συντάγματος. Αν αυτά τα δύο στοιχεία της Συμφωνίας των Πρεσπών δεν υλοποιηθούν, τότε Πρωτόκολλο Εισδοχής δεν θα υπάρξει. Και επιπλέον, ακόμα και αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, μια χώρα γίνεται μέλος όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία επικύρωσης του Πρωτοκόλλου Εισδοχής από όλα τα ήδη κράτη-μέλη.