Το κενό του Κέντρου

Ο αστός συγγραφέας και εκπρόσωπος της περίφημης Γενιάς του ’30 Γιώργος Θεοτοκάς στα συγκλονιστικά «Τετράδια ημερολογίου 1939-1953» απέδωσε με τρόπο ξεχωριστό εκείνη την τόσο συνταρακτική για την Ελλάδα περίοδο.

Παρών στα μεγάλα γεγονότα της εποχής, κατέγραψε με οξυδερκή και πνευματώδη τρόπο όσα έβλεπε και όσα αισθανόταν, ιδιαιτέρως την πορεία προς τον μετακατοχικό διχασμό και τον εμφύλιο πόλεμο.

Αποτυπώνεται κυρίως στα «Τετράδια ημερολογίου» το κλίμα μίσους και έντασης που επικράτησε μετά την απελευθέρωση.

Εκπλήσσεται εκεί ο συγγραφέας και γράφει χαρακτηριστικά: «Μισούν τυφλά και θέλουν να καταστρέψουν κάθε είδος στοχασμού που δεν ταιριάζει στα δικά τους καλούπια».

Για να συμπληρώσει κάποια άλλη στιγμή ότι «είναι αληθινά να απορεί κανείς με την τύφλωση των ανθρώπων που δέχονται με ελαφρά τη καρδία τον εμφύλιο πόλεμο».

Αποφαίνεται τότε για κάτι που έχει σημασία ακόμη και σήμερα. Ο Εμφύλιος κατέστη αναπόφευκτος επειδή στην Κατοχή χάθηκε το Κέντρο και μαζί του ο διάλογος.

Και είναι απόλυτα ακριβές αυτό. Οντως τον Δεκέμβρη του 1944 δεν υπήρχε πεδίο διαλόγου, ούτε ενδιάμεση πολιτική δύναμη να τον επιβάλει.

Κάπως έτσι επικράτησε η λαίλαπα του Εμφυλίου που βύθισε την Ελλάδα στον απόλυτο διχασμό και στην καθυστέρηση, σε καιρούς πρωτοφανούς αναγέννησης για την ισοπεδωμένη από τον πόλεμο Ευρώπη.

Κατ’ αναλογίαν, το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Στα χρόνια των μνημονίων, στον καιρό της μεγάλης ύφεσης, εξέλιπε ακριβώς το Κέντρο, χάθηκε ο ενδιάμεσος παράγοντας εξισορρόπησης, αυτός που προάγει τον διάλογο και δύναται να αμβλύνει τα πάθη και τις αντιθέσεις.

Μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς ορθώθηκαν τείχη ιδεολογικά, πολιτικά και άλλα, και μαζί γκρεμίστηκαν οι γέφυρες επαφής και υποτυπώδους συνεννόησης.

Δεν είναι άμοιρες ευθυνών βεβαίως οι ηγεσίες των κομμάτων που συναποτελούν τον ενδιάμεσο χώρο. Κυριαρχήθηκαν οι περισσότεροι από φιλοδοξίες και προσωπικά πάθη, με αποτέλεσμα ο χώρος να συρρικνωθεί και μαζί να διεκδικηθεί από τους κυρίαρχους σήμερα σχηματισμούς του πολιτικού τόξου.

Και οι όποιες προσπάθειες συνένωσης και ανασυγκρότησης που έγιναν τελευταίως ουδέν απέδωσαν, γιατί απλούστατα επιχειρήθηκαν στη βάση διευθετήσεων, χωρίς έμπνευση και όραμα.

Το κενό του Κέντρου αποκαλύπτεται πλήρως στην τρέχουσα συγκυρία, όπου τείνουν να επικρατήσουν οι πιο ακραίες εκδοχές της μιας και της άλλης πλευράς, τόσο στα εθνικά θέματα όσο και σε εκείνα της οικονομίας και της κοινωνίας.

Η Ελλάδα κινδυνεύει για ακόμη μία φορά να βυθιστεί στον αντιπαραγωγικό και οπισθοδρομικό κύκλο των μεγάλων αντιθέσεων, ακριβώς επειδή είναι πολιτικά εξουθενωμένες οι δυνάμεις του Κέντρου.

Το δυστύχημα είναι ότι ακόμη και τώρα, σε αυτή την τόσο προβληματική για τον χώρο περίοδο, επαπειλείται νέος κατακερματισμός, ικανός να τον αποτελειώσει στην κυριολεξία.

Καλόν θα ήταν όσοι έχουν την ευθύνη να ανατρέξουν στα «Τετράδια ημερολογίου» του Γιώργου Θεοτοκά. Σίγουρα έχουν πολλά να διδαχθούν…