Από τα «συντροφικά μαχαιρώματα» στην εξουσιαστική δημαγωγία

Την Πέμπτη που μας πέρασε, ενώ ο βουλευτής της συμπολίτευσης (των ΑΝΕΛ) Κώστας Κατσίκης ασκούσε το πολιτικό λειτούργημά του σε κάποιο τηλεπαράθυρο, μικρή ομάδα κουκουλοφόρων προσπάθησε να εισβάλει στο γραφείο του χωρίς να τα καταφέρει. Πριν καλά-καλά φύγουν, ο Νίκος Βούτσης, ο Πάνος Καμμένος και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κατήγγειλαν ότι ακροδεξιοί απειλούν τις δημοκρατικές δυνάμεις, των ΑΝΕΛ συμπεριλαμβανομένων, και εκβιάζουν τον βουλευτή να «αποστατήσει». Πριν καλά-καλά γίνουν γνωστές οι δηλώσεις τους, με ανάρτηση στο δίκτυο η ακροαριστερή ομάδα «Ρουβίκωνας» ανακοίνωσε πως μέλη της οργάνωσαν την εισβολή γιατί ο κ. Κατσίκης είναι ομόφοβος και διάφορα άλλα που δεν τα εγκρίνουν.

Προτού σβήσουν τα γέλια από το πάθημα των κ.κ. Βούτση – Καμμένου – Τζανακόπουλου, η Νέα Δημοκρατία ανακοίνωσε ότι διαγράφει από μέλος της τον πρόεδρο του ΕΒΕΑ Κωνσταντίνο Μίχαλο διότι αποτελεί «Δούρειο Ιππο». Και ενώ είχαν ανάψει οι συζητήσεις για το αν ο απειλητικός για την ηγεσία της ΝΔ ίππος έχει κατασκευαστεί από συριζαίους ή καραμανλικούς, κάποιοι νεοδημοκράτες άρχισαν να εξηγούν στους δημοσιογράφους ότι τα πράγματα στην «υπόθεση Κατσίκη» δεν είναι όπως φαίνονται: ο Ρουβίκωνας εκτελούσε συμβόλαιο, επιτέθηκε με συριζαϊκή εντολή στο γραφείο του βουλευτή των ΑΝΕΛ ώστε να ξέρει τι θα πάθει αν εγκαταλείψει την κυβερνητική πλειοψηφία. Οι δηλώσεις Βούτση – Καμμένου – Τζανακόπουλου κατά των ακροδεξιών ήσαν «ξεκάρφωμα», ο κ. Κατσίκης έχει πάρει το μήνυμα για το τι τον περιμένει αν ρίξει την κυβέρνηση. Και, όπου να ‘ναι, κάποιοι από το ΚΙΝΑΛ που ενδιαφέρονται για συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ και θέλουν να τους προτιμήσει ο Αλέξης Τσίπρας, καλού-κακού θα αρχίσουν να διαδίδουν ότι τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται: ο κ. Μίχαλος διαγράφηκε επίτηδες, για να τον πάρουν στον ΣΥΡΙΖΑ και εκεί να αποτελεί Δούρειο Ιππο του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Οι συνωμοσίες είναι προφανώς συστατικό στοιχείο της πολιτικής από καταβολής πολιτικής: αν δεν κρατούν κρυφά τα σχέδιά τους οι αντίπαλες ομάδες, πώς θα νικήσουν; Και φυσικά, στις κλειστές αυταρχικές δομές βασιλικών αυλών και κομμουνιστικών ή φασιστικών καθεστώτων δεν υπάρχει άλλο είδος πολιτικής από τη συνωμοσία. Μόνο αν συγκεντρώσεις κρυφά δυνάμεις υπέρτερες –πληρωμένους δολοφόνους ή καθεστωτικά ισχυρούς που θα συμμαχήσουν μαζί σου –μπορείς να νικήσεις. Αλλά επειδή οι ισχυροί μπορεί μετά να στραφούν εναντίον σου, η σωστή λύση είναι οι δολοφόνοι, εξηγούσε ο Μακιαβέλι, που για τούτο θαύμαζε τον Καίσαρα Βοργία.

Υποτίθεται ότι οι συνωμοσίες δεν έχουν θέση στους ανοιχτούς ορίζοντες της δημοκρατίας, όπου η εξουσία διεκδικείται με την αρχή της πλειοψηφίας. Συνωμοσία και εκλογική αναμέτρηση είναι ακριβώς αντίθετες έννοιες, η δημόσια αντιπαράθεση έχει στόχο να μετατρέψει σε ειρηνικό ανταγωνισμό τη διεκδίκηση της εξουσίας.

Ομως, στον βαθμό που η δημοκρατική πολιτική έγινε υπόθεση κομμάτων, προτού εμφανιστεί στην πλατεία ο πολιτικός για να διεκδικήσει ψήφους, πρέπει να αναδειχθεί στο κόμμα του, δεν έχει άλλον τρόπο να φθάσει στην πλατεία. Για να διεκδικήσει δημόσιο αξίωμα πρέπει προηγουμένως να κατακτήσει κομματικό αξίωμα –εδώ λοιπόν, στον κλειστό χώρο των κομμάτων, οι συνωμοσίες δίνουν και παίρνουν, γίνονται με όρους «αυλικών συνωμοσιών», αν εξαιρέσουμε την απουσία πραγματικών στιλέτων: για «συντροφικά μαχαιρώματα» είχε μιλήσει κάποτε η Βάσω Παπανδρέου. Περισσότερο χρόνο και φαιά ουσία καταναλώνουν οι πολιτικοί για να αντιμετωπίσουν ή να οργανώσουν ενδοκομματικές συνωμοσίες ώστε να διασφαλίσουν τη θέση τους ή να προαχθούν στην κομματική ιεραρχία, παρά για να αντιμετωπίσουν τα αντίπαλα κόμματα. Και πολύ λιγότερο φυσικά για να κυβερνήσουν ή να προγραμματίσουν πώς θα κυβερνήσουν.

Δεν είναι περίεργο λοιπόν γιατί τόσο συχνά οι πολιτικοί καταγγέλλουν συνωμοσίες: ο δημόσιος χώρος θεωρείται ισόμορφος του κομματικού μικρόκοσμου, άρα και σε αυτόν κυριαρχούν οι συνωμοσίες. Δεν υπάρχει τυχαίο, δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση των εκλογέων ή των επιχειρηματιών ή αποφάσεις συλλογικοτήτων, υπάρχουν μόνο εχθρικές συνωμοσίες. Οσο ανασφαλέστερος είναι κανείς, τόσο αισθάνεται ότι βρίσκεται σε εχθρικό σύμπαν που συνωμοτεί εναντίον του και στέλνει καταστροφικές βροχές στη Μάνδρα που εσύ έχεις προσέξει ως κόρη οφθαλμού. Οπότε συνωμοτούν και τα μέντια εναντίον σου και σε κατηγορούν, ενώ είναι προφανές ότι φταίει το φαινόμενο του

θερμοκηπίου.

Δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, αποτελεί μακρά παράδοση της χώρας μας να θεωρούνται οι πολιτικές εξελίξεις προϊόντα συνωμοσιών. Του παλατιού και των ξένων δυνάμεων παλιότερα, των επιχειρηματιών και των μέσων μαζικής επικοινωνίας πιο πρόσφατα –η διαβόητη «διαπλοκή» στην οποία εμπλέκεται ο αντίπαλος κάθε πολιτικού αλλά όχι ο ίδιος. Και ακούσαμε πρόσφατα την κυβέρνηση να καταγγέλλει ότι απεργάζεται την πτώση της «επιχειρηματίας της Θεσσαλονίκης», ο ίδιος εκείνος για τον οποίο η κυβέρνηση έκανε ό,τι μπορούσε για να περάσει αυτή η εφημερίδα στα δημοκρατικά χέρια του.

Η συνωμοσιολογία δεν είναι παρά έλλειψη πολιτικών επιχειρημάτων, αδυναμία, ανασφάλεια και πολιτικός πρωτογονισμός. Φοβούνται τις συνωμοσίες όσοι κατεξοχήν έχουν επιδοθεί σε αυτές, ακριβώς επειδή γνωρίζουν την αποτελεσματικότητά τους έχοντας διαπαιδαγωγηθεί πολιτικά σε κλειστά εξουσιαστικά περιβάλλοντα, αντίστοιχα ηγεμονικών αυλών και αυταρχικών καθεστώτων. Οτι στον δημόσιο χώρο τα πράγματα είναι αλλιώς, ότι οι κοινωνίες δεν είναι κόμματα και ότι η συνωμοσία δεν είναι η μαμή της ιστορίας, ορισμένοι ούτε καν το υποπτεύονται.

Αλλά υπάρχει και η επιθετική, συγκρουσιακή, δημαγωγική χρήση της συνωμοσιολογίας: η καταγγελία των συνωμοσιών «μαύρων» ή «κόκκινων» μετώπων, αντιδημοκρατικών οπωσδήποτε δυνάμεων που είναι εχθροί του λαού, έχουν συμμαχήσει με εξωτερικούς εχθρούς και πρέπει να καταγγελθούν και να παταχθούν αμείλικτα. Τη βιώνουμε εδώ και οκτώ χρόνια σε ένταση, μου φαίνεται, που δεν την είχαμε ξαναζήσει από τη μετεμφυλιακή περίοδο, αυτή που τέλειωσε με την πτώση της χούντας –και στρεφόταν βέβαια εναντίον της Αριστεράς τότε. Σημασία δεν είχε αν οι εθνικόφρονες πολιτικοί ήσαν ανίκανοι ή διεφθαρμένοι, σημασία είχε ότι οι «κόκκινοι» ήσαν το απόλυτο κακό, η κόλαση που έπρεπε να αποτραπεί. Οι απόγονοι εκείνων των κολασμένων προσπαθούν να στείλουν σήμερα στην κόλαση τους απόγονους των εθνικοφρόνων. Που θα πει, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει εκπαιδευθεί καλά στις δημαγωγικές εξουσιαστικές τεχνικές και αδιαφορεί όσο και οι εθνικόφρονες για τις συνέπειες που έχουν.