Μνημόνιο με απολύσεις στις τράπεζες

Προ των πυλών ενός νέου κύκλου συρρίκνωσης, που δεν αποκλείεται να περιλαμβάνει για πρώτη φορά στα χρόνια της κρίσης ακόμη και απολύσεις προσωπικού, εισέρχεται ο εγχώριος τραπεζικός κλάδος.

Μπορεί οι τέσσερις συστημικοί όμιλοι να πέρασαν με επιτυχία τα stress tests και να έχουν αυξήσει σημαντικά την αποτελεσματικότητά τους στη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων, ωστόσο η προσαρμογή στο λειτουργικό τους μοντέλο είναι αναπόφευκτη.

Κορυφαία τραπεζική πηγή εκτιμά ότι μέσα στα επόμενα δυο-τρία χρόνια οι τέσσερις συστημικοί όμιλοι θα πρέπει να κλείσουν σχεδόν τα μισά από τα καταστήματα που λειτουργούν σήμερα και να μειώσουν τον αριθμό των εργαζομένων τους κατά τουλάχιστον 5.000, χωρίς να αποκλείει ο αριθμός αυτός να φτάσει τους 10.000 εάν οι συνθήκες το επιβάλλουν. Οι αποχωρήσεις αυτές είναι επιπλέον των 2.000 τραπεζοϋπαλλήλων που βρέθηκαν εκτός κλάδου στο πρώτο εξάμηνο του 2018 μέσω προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου.

Οπως εξηγεί αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος συστημικού ομίλου, «τα νούμερα απλώς… δεν βγαίνουν. Το πρόβλημα είναι τα έσοδά μας, τα οποία συνεχίζουν να μειώνονται με ρυθμούς ταχύτερους των εξόδων». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, πέραν της επίπτωσης στην κερδοφορία, να περιορίζονται και τα περιθώρια κινήσεων στις αναδιαρθρώσεις προβληματικών δανείων, καθώς «χρηματοδοτούνται» από τα οργανικά αποτελέσματα.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η εξοικονόμηση κόστους που έχει επιτευχθεί έως σήμερα δεν αντιστάθμισε την πίεση που ασκούν στα έσοδα τα χαμηλά επιτόκια, ελέω χαλαρής νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ, και ο μικρός αριθμός νέων δανείων που χορηγούνται.

Το 2017 λόγω της υποχώρησης των επιτοκίων στις καταθέσεις, αλλά και του δανεισμού από τον έκτακτο μηχανισμό στήριξης της Τράπεζας της Ελλάδος (ELA), οι τράπεζες πέτυχαν περιορισμό κατά 500 εκατ. ευρώ ή 19% των εξόδων τους σε τόκους. Την ίδια περίοδο ωστόσο τα έσοδά τους μειώθηκαν κατά 690 εκατ. ευρώ ή 7,1% σε ετήσια βάση, ποσό που «έσβησε» το προαναφερθέν όφελος. Η διαφορά δεν ήταν δυνατόν να καλυφθεί από την περικοπή των εξόδων λειτουργίας που δεν ξεπέρασε τα 40 εκατ. ευρώ την ίδια περίοδο.

Με δεδομένο λοιπόν ότι τα περιθώρια ενίσχυσης των εσόδων και περαιτέρω μείωσης των εξόδων σε τόκους είναι εξαιρετικά περιορισμένα, το βάρος θα πέσει αναγκαστικά στο κόστος λειτουργίας. Δηλαδή στο δίκτυο και στο προσωπικό.

Τραπεζική πηγή εκτιμά ότι η αγορά δεν σηκώνει σήμερα περισσότερα από 300 καταστήματα πανελλαδικά ανά συστημικό όμιλο, 1.200 συνολικά από τα 2.200 που λειτουργούν σήμερα. Ενώ για τον αριθμό των απασχολουμένων στον κλάδο θεωρεί αναγκαία τη μείωσή του από τις 40.000 σήμερα τουλάχιστον στις 35.000 το αργότερο έως το 2021 ή ακόμη και χαμηλότερα εάν οι συνθήκες το επιβάλλουν. Με αυτές τις προσαρμογές, θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν ετησίως τουλάχιστον 300 εκατ. ευρώ.

Στο πλαίσιο αυτό, οι αποχωρήσεις εργαζομένων θα ξεκινήσουν με προγράμματα εθελουσίας εξόδου και εάν χρειαστεί θα συνεχιστούν με απολύσεις για να επιτευχθούν οι στόχοι. Από τις αρχές του 2018 έχει καταστεί δυνατή η αποχώρηση 2.000 εργαζομένων, μέσων προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου: 400 στη Eurobank, πάνω από 1.000 στην Τράπεζα Πειραιώς και περισσότεροι από 600 στην Alpha Bank, ενώ αναμένεται η ενεργοποίηση αντίστοιχου προγράμματος στην Εθνική Τράπεζα για 500 περίπου άτομα.

Πρόκειται για κινήσεις απαραίτητες ώστε να υπάρξει σύγκλιση των δεικτών αποδοτικότητας των ελληνικών τραπεζών με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ο δείκτης λειτουργικών εξόδων προς ενεργητικό διαμορφώθηκε στο τέλος του 2017 στην Ελλάδα στο 1,7 έναντι 1,4 στην ΕΕ των 28, καταδεικνύοντας ότι η «διαχείρισή» του στην Ελλάδα κοστίζει περισσότερο. Αντίστοιχα, ο δείκτης αποτελεσματικότητας ήταν χαμηλότερος κατά 14% σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων διαμορφώθηκε σε μόλις 0,3 έναντι 4,8 στην ΕΕ!

Πρόκειται για δείκτες που μελετούν οι επενδυτές κατά τη διαδικασία αξιολόγησης ενός πιστωτικού ιδρύματος. Ως εκ τούτου, το άνοιγμα των αγορών για την άντληση ρευστότητας και κεφαλαίων περνά και μέσα από τη βελτίωσή τους τα επόμενα χρόνια.

Σημειώνεται πάντως ότι η μείωση εργαζομένων και καταστημάτων δημιουργεί προβλήματα στην εξυπηρέτηση των πελατών, που έχουν μάθει να κάνουν τις συναλλαγές τους από… κοντά.

Για τον λόγο αυτόν, με υψηλούς ρυθμούς τρέχει ο ψηφιακός μετασχηματισμός των τραπεζών, με στόχο την ελαχιστοποίηση των επισκέψεων στα καταστήματα για την εκτέλεση συναλλαγών που μπορούν να υλοποιηθούν και ηλεκτρονικά.

Επιπλέον, οι τράπεζες προχωρούν ανά τακτά χρονικά διαστήματα στην αναβάθμιση των ηλεκτρονικών καναλιών τους ώστε να μην είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία του πελάτη για γραφειοκρατικές διαδικασίες, όπως π.χ. για την επικαιροποίηση νομιμοποιητικών εγγράφων ή για αιτήσεις εργασιών που δεν αποφέρουν επιτοκιακά έσοδα, όπως η έκδοση μπλοκ επιταγών.