Τζέιμς Χάρισον, 60 χρόνια προσφοράς

Ο ήρωας της σημερινής ιστορίας μας –για περισσότερα από 2,4 εκατομμύρια παιδιά και τους γονείς τους πρόκειται πράγματι για έναν ήρωα –δεν είναι επιστήμονας, αλλά βοήθησε την επιστήμη όσο λίγοι άνθρωποι. Πρόκειται για έναν σεβάσμιο παππού 81 ετών, ονόματι Τζέιμς Χάρισον, ο οποίος ζει στη μακρινή Αυστραλία, αλλά αποτελεί (και πρέπει να αποτελεί) παράδειγμα για όλους μας, όπου και αν ζούμε. Διότι ο Τζέιμς Χάρισον είναι ένας από τους πιο διάσημους αιμοδότες στη χώρα του αλλά και παγκοσμίως, όχι μόνο επειδή δώριζε το αίμα του επί 60 και πλέον συναπτά έτη αδιαλείπτως, αλλά και λόγω του ότι χάρη στο σπάνιο, πολύτιμο αίμα του, που έφερε ένα ειδικό αντίσωμα, δημιουργήθηκε μια θεραπεία η οποία έσωσε τις ζωές εκατομμυρίων εμβρύων που διαφορετικά θα χάνονταν ή θα έρχονταν στον κόσμο με σοβαρά προβλήματα υγείας.

Πριν από μερικές ημέρες ο κ. Χάρισον «κρέμασε τη βελόνα» –η οποία επί δεκαετίες ήταν το «όπλο» του στην προσφορά του προς τον συνάνθρωπο, παρότι, όπως ο ίδιος δηλώνει στο «Βήμα», έχει τεράστια φοβία στις βελόνες, «κοίταζα πάντα από την άλλη την ώρα της αιμοδοσίας» –καθώς ο νόμος δεν του επιτρέπει πλέον να είναι αιμοδότης εξαιτίας της προχωρημένης ηλικίας του. Η ιστορία όμως του «ανθρώπου με το χρυσό χέρι», όπως τον αποκαλούν, «από τις 1.173 φορές που έδωσα συνολικά αίμα τις 1.163 έδωσα από το δεξί μου χέρι που το ονόμασαν χρυσό» μας λέει, δεν θα σταματήσει να αποτελεί παράδειγμα για κάθε αιμοδότη, αλλά και κάθε εν δυνάμει αιμοδότη (δηλαδή σχεδόν όλους μας!). Ενας λόγος παραπάνω να θυμόμαστε το παράδειγμα του κ. Χάρισον καθώς προσφάτως –συγκεκριμένα στις 14 Ιουνίου –ήταν η Παγκόσμια Ημέρα του Εθελοντή Αιμοδότη. Μια ημέρα που επίσης θα έπρεπε να θυμόμαστε… κάθε μέρα.

Ολα ξεκίνησαν όταν ο κ. Χάρισον ήταν μόλις 14 ετών. Τότε, όπως εξιστορεί, «χρειάστηκε να χειρουργηθώ στον πνεύμονα και για τον λόγο αυτόν υποβλήθηκα σε πολλές μεταγγίσεις αίματος –έλαβα συνολικά 13 μονάδες αίμα –οι οποίες κατέστησαν δυνατές χάρη στη δωρεά αίματος των συνανθρώπων μου. Κατάφερα να ξεπεράσω αυτή την περιπέτεια υγείας και υποσχέθηκα στον εαυτό μου να γίνω αιμοδότης για να επιστρέψω στον κόσμο το καλό που μου έκανε». Και το έπραξε όταν έγινε 18 ετών και του επιτρεπόταν από τον νόμο να μπει στο «μονοπάτι» της αιμοδοσίας.

Ηταν ήδη περί τα 10 χρόνια αιμοδότης όταν οι υπεύθυνοι του αυστραλιανού Ερυθρού Σταυρού ανακάλυψαν πόσο σπάνιο και «θεραπευτικό» ήταν το αίμα του. Διότι στο πλάσμα του αίματος του κ. Χάρισον εντοπίζεται ένα σπάνιο αντίσωμα, το αντίσωμα Anti-D, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξη ενός φαρμάκου που ονομάζεται Αnti-D ανοσοσφαιρίνη. Το ενέσιμο αυτό φάρμακο χορηγείται σε εγκύους που κινδυνεύουν από «ασυμβατότητα Rhesus» με το έμβρυό τους, κάτι που σε απλά ελληνικά σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα της εγκύου μπορεί να αναγνωρίσει ως εισβολέα το έμβρυό της και να εξαπολύσει επίθεση εναντίον του καταστρέφοντας τα ερυθρά αιμοσφαίριά του –μια κατάσταση ικανή να οδηγήσει σε αιμολυτική νόσο του εμβρύου η οποία συνδέεται με σοβαρή αναιμία, διόγκωση του ήπατος και του σπλήνα, εγκεφαλικές βλάβες, καρδιακή ανεπάρκεια, ακόμη και θάνατο.

Ας εξηγήσουμε όμως πώς προκύπτει αυτή η ασυμβατότητα. Οταν μαθαίνουμε την ομάδα του αίματός μας μαθαίνουμε παράλληλα αν έχουμε «Rhesus θετικό» ή «Rhesus αρνητικό» αίμα. Αυτά τα πρόσημα αναφέρονται σε ένα αντιγόνο –αντιγόνο D –που βρίσκεται (ή δεν βρίσκεται) στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων μας και ονομάζεται «παράγοντας Rhesus». Ετσι, αν ένα άτομο φέρει το αντιγόνο είναι «Rhesus θετικό», ενώ αν δεν το φέρει είναι «Rhesus αρνητικό».

Αν μια γυναίκα έχει «Rhesus αρνητικό» αίμα και ο άντρας με τον οποίον έχει συλλάβει το παιδί της έχει «Rhesus θετικό» αίμα, τότε μπορεί να προκύψουν επιπλοκές στο έμβρυο σε περίπτωση που εκείνο έχει «Rhesus θετικό» αίμα σαν τον πατέρα του. Για να αναγνωρίσει ο γυναικείος οργανισμός ως «ξένο σώμα» το έμβρυο που κυοφορεί αρκεί να περάσουν ερυθρά αιμοσφαίρια του εμβρύου στην κυκλοφορία του αίματος της μητέρας μέσω του πλακούντα (κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί με ένα χτύπημα στην κοιλιά, εξαιτίας αποκόλλησης πλακούντα, αμνιοπαρακέντησης ή κατά τον τοκετό). Οταν πρόκειται για την πρώτη εγκυμοσύνη της γυναίκας ο κίνδυνος δεν είναι πολύ μεγάλος, καθώς ο οργανισμός της απλά ευαισθητοποιείται. Ομως τα αντισώματα που έχουν παραχθεί από την πρώτη εγκυμοσύνη είναι πολύ επικίνδυνο να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα σε μια δεύτερη κύηση. Τότε, ακόμη και ελάχιστη ποσότητα αίματος του εμβρύου είναι ικανή, αν εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος της μητέρας, να προκαλέσει την απελευθέρωση πάρα πολλών αντισωμάτων στο αίμα της τα οποία και θα επιτεθούν στα ερυθρά αιμοσφαίριά του.

Επί μακρόν λοιπόν γυναίκες έχαναν τα έμβρυα που κυοφορούσαν εξαιτίας αυτής της ασυμβατότητας ή έφερναν στον κόσμο παιδιά με σοβαρά προβλήματα. Ωστόσο, πριν από περίπου μισό αιώνα αναπτύχθηκε η θεραπεία Anti-D –στην Αυστραλία οι γυναίκες άρχισαν να τη λαμβάνουν το 1967 χάρη στο… χρυσό χέρι του κ. Χάρισον. Η Αυστραλία ήταν μία από τις πρώτες χώρες παγκοσμίως που ανακάλυψαν έναν αιμοδότη με το αντίσωμα το οποίο απαιτείται για την ανάπτυξη της θεραπείας. Και αυτός ήταν ο Τζέιμς Χάρισον. «Η Αυστραλία οφείλει ένα τεράστιο «ευχαριστώ» στον Τζέιμς Χάρισον αφού χάρη σε αυτόν έγινε η πρώτη χώρα παγκοσμίως που μπορεί να είναι αυτάρκης στην παραγωγή της θεραπείας Anti-D, με αποτέλεσμα οι περιπτώσεις αιμολυτικής νόσου στα νεογέννητα να είναι πλέον πολύ σπάνιες» αναφέρει στο «Βήμα» εκπρόσωπος του Τμήματος Αιμοδοσίας του Ερυθρού Σταυρού της Αυστραλίας και προσθέτει ότι μόνο άλλα περίπου 200 άτομα στη χώρα αποτελούν σήμερα τη «δεξαμενή» πλάσματος για την παραγωγή της θεραπείας.

Οι ειδικοί δεν γνωρίζουν για ποιον λόγο ο κ. Χάρισον διαθέτει τόσο… ιδιαίτερο αίμα, εκτιμούν ωστόσο ότι αυτό μπορεί να συνέβη χάρη στις μεταγγίσεις που έλαβε στην εφηβεία του. Δεν γνωρίζουν επίσης πώς ακριβώς η θεραπεία με Αnti-D ανοσοσφαιρίνη δρα προλαμβάνοντας τις επιπλοκές από την ασυμβατότητα Rhesus. Πιστεύουν ότι το αντίσωμα καλύπτει την επιφάνεια των «Rhesus θετικών» ερυθρών αιμοσφαιρίων του εμβρύου αποτρέποντας το ανοσοποιητικό σύστημα της μητέρας του από το να τα αναγνωρίσει και να τους επιτεθεί. Οπως και αν δρα η θεραπεία –που χορηγείται συνήθως στην 28η εβδομάδα της κύησης στις Rhesus αρνητικές εγκύους καθώς και 72 ώρες αφότου γεννήσουν Rhesus θετικό μωρό –σώζει ζωές.

Και μία από τις ζωές που έσωσε ήταν και εκείνη του δεύτερου εγγονού του κ. Χάρισον έχοντας μάλιστα προέλθει από το ίδιο το πλάσμα του αίματος του παππού του! «Μετά τη γέννηση του πρώτου εγγονού μου η κόρη μου έλαβε Anti-D ένεση καθώς και κατά τη διάρκεια της κύησης του δεύτερου εγγονού μου. Νιώθω περήφανος που βοήθησα στο να φέρει τόσο εκείνη όσο και πολλές άλλες γυναίκες υγιή παιδιά στον κόσμο» λέει ο κ. Χάρισον.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του αυστραλιανού Ερυθρού Σταυρού, περισσότερες από τρία εκατομμύρια δόσεις της θεραπείας δημιουργήθηκαν χάρη στο πλάσμα του αίματος του Τζέιμς Χάρισον! Διόλου τυχαίο λοιπόν που εδώ και χρόνια αυτός ο χαμηλών τόνων άνθρωπος θεωρείται ήρωας που έχει λάβει πάρα πολλά βραβεία, ακόμη και μετάλλιο (Medal of the Order) από το κράτος, μία από τις μεγαλύτερες τιμές που μπορούν να δοθούν στην Αυστραλία. «Το μεγαλύτερο βραβείο για εμένα όμως ήταν όταν στην τελευταία αιμοδοσία μου πριν από μερικές ημέρες ήλθαν μητέρες μαζί με τα μωρά τους για τα οποία συνέβαλα στο να γεννηθούν υγιή. Ημουν πραγματικά ευτυχισμένος εκείνη τη στιγμή».

Ο ίδιος ο κ. Χάρισον δεν σταματά πάντως να επαναλαμβάνει ότι δεν νιώθει πως έκανε κάτι ηρωικό. «Είναι ένα από τα ταλέντα μου, πιθανότατα το μοναδικό ταλέντο μου, το ότι μπορώ να δίνω το αίμα μου» είχε πει παλαιότερα προτρέποντας τους πάντες να ανακαλύψουν αυτό το σωτήριο για τον συνάνθρωπο «ταλέντο». «Κάθε φορά που δίνει αίμα ο κάθε άνθρωπος μπορεί να σώσει τρεις ζωές. Υπάρχει τίποτα σημαντικότερο από αυτό;» μας αναφέρει και κλείνει τη συνομιλία μας –από το Κουίνσλαντ όπου κάνει πλέον τις διακοπές του έχοντας τελειώσει με το βαρύ πρόγραμμα αιμοδοσίας του το οποίο συχνά απαιτούσε να δίνει αίμα ακόμη και κάθε δύο εβδομάδες –ευχόμενος η ιστορία του να οδηγήσει και πολλούς Ελληνες στον δρόμο της «κόκκινης» προσφοράς ζωής.