«Το καινούργιο αυτοκίνητο αποκομιδής είναι εδώ και αρχίζει τα δρομολόγιά του. Θα μαζεύει πλέον και τα υπολείμματα των φαγητών. Οι κάτοικοι έχουν ειδοποιηθεί σχετικά με τα ωράρια των δρομολογίων μέσω του ταχυδρομείου για να χρησιμοποιούν και τους νέους κάδους. Το αργότερο στις 6 το πρωί της ημέρας αποκομιδής θα πρέπει τα απορρίμματα να είναι στη θέση τους.
Τα άλλα σκουπίδια και τα υπολείμματα των τροφών θα μαζεύονται από το ίδιο απορριμματοφόρο που είναι χωρισμένο σε διαμερίσματα. Εφημερίδες, χαρτόνια και πλαστικές συσκευασίες θα μαζεύονται σε χωριστό δρομολόγιο. Οι ειδικές σακούλες για την κάθε κατηγορία μοιράζονται κάθε έξι μήνες.
Ελπίζουμε στην κατανόησή σας για τυχόν καθυστερήσεις τις πρώτες ημέρες που τα δρομολόγια είναι νέα και για εμάς». Στις 28 Μαΐου 2018, πριν έναν μήνα δηλαδή, έβλεπες αυτή την ανακοίνωση στο Διαδίκτυο προς γνώση των ενδιαφερομένων.
Στις 16 Μαΐου, σε συνεδρίαση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος στη Βουλή, όπου συζητήθηκε το θέμα της καύσης σκουπιδιών αλλά και της «συνεπεξεργασίας» στην παραγωγή τσιμέντου, ο περιφερειακός σύμβουλος και εκπρόσωπος της περιφέρειας Αττικής στη συζήτηση μίλησε γλαφυρά και… παραστατικά: «Να σταματήσουμε αυτό το: ξέρετε κάτι, εγώ θέλω να διαχωρίζονται τα σκουπίδια σε 14 ρεύματα. Εγώ λοιπόν λέω να χωρίζονται και σε 24, αλλά αυτά είναι μόνον για έκθεση ιδεών. Αν θέλουμε να μας βαθμολογήσουν. Τότε, χαίρω πολύ. Οποιος όμως θέλει πραγματικά να ασχοληθεί με τη διαχείριση σκουπιδιών, ας έλθει επί τόπου να δει πώς γίνεται». Η αλήθεια όμως είναι ότι μετά από λίγες ημέρες ο ίδιος, που «ξέρει πώς γίνεται», κάλεσε τους δήμους να ενεργοποιηθούν στην ανακύκλωση και στην ανάκτηση των οργανικών, αλλιώς σύντομα θα βρεθούν με τα σκουπίδια στους κάδους γιατί ο ΧΥΤΑ της Φυλής δεν αντέχει άλλο. Αφού όμως οι λεπτοί διαχωρισμοί, κατά τη γνώμη ενός υψηλόβαθμου γκουρού των απορριμμάτων, είναι μόνον για έκθεση ιδεών, τότε ποιος να έβγαλε εκείνη τη φανταστικά ευγενική ανακοίνωση για το αυτοκίνητο που θα παίρνει πλέον, εκτός από χαρτιά, χαρτόνια, πλαστικά, τα συνηθισμένα διάφορα άλλα φυσικά, και, χωριστά, και τα απορρίμματα του φαγητού;
Κάποιος στην άλλη άκρη της Ευρώπης. Η ανάρτηση έγινε από την κοινότητα Νέντινγκε. Πού βρίσκεται αυτή; Στη Δυτική Σουηδία κάπου. Στη χώρα όπου έχει καταργηθεί εδώ και χρόνια η ταφή των σκουπιδιών και τα προβλήματά τους, σχετικά με αυτό το θέμα, έχουν πάει σε άλλο επίπεδο.
Βιέννη: τα απορρίμματα όμορφα καίγονται
Ενα εργοστάσιο συγκέντρωσης και καύσης απορριμμάτων στο κέντρο μιας ωραίας και με ιστορία αιώνων πόλης; Και αυτό γίνεται αν το θέλεις πολύ. Οπως συνέβαινε με τον δήμαρχο της πρωτεύουσας της Αυστρίας, τον Χέλμουτ Τσιλκ. Επειτα από μια μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε το αρχικό κτίσμα, αποφασίστηκε στην ίδια θέση να χτιστεί ένα νέο εργοστάσιο που δεν θα ενοχλούσε κανέναν από τους περιοίκους, αντίθετα θα τους ήταν πολύ χρήσιμο και θα γινόταν ταυτόχρονα γνωστό ως ένα αξιοθέατο «έργο τέχνης». Χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια για να ολοκληρωθεί μέσα και έξω. Οταν τελείωσε το 1992 καίγοντας τα σκουπίδια, χωρίς να βγάζει φρικτές οσμές από την ύψους 126 μέτρων καμινάδα του, μετέτρεπε τη θερμική ενέργεια της καύσης σε ηλεκτρικό ρεύμα και μπορούσε να παρέχει δωρεάν θέρμανση σε 60.000 διαμερίσματα στην περιοχή. Αυτή η προοπτική στάθηκε ικανή να πείσει έναν τοπικό αρχιτέκτονα και ζωγράφο να κάνει τα αρχικά σχέδια και μια πολύ εντυπωσιακή εξωτερική διακόσμηση. Ο Φρίντριχ Στοβάσερ (1928-2000), που έχει γίνει πιο γνωστός ως Friedensreich-(Regentag-Dunkelbunt)-Hundertwasser, ήταν ένας πολύ ιδιόρρυθμος καλλιτέχνης. Ζούσε και στην Αυστρία, αν και νεοζηλανδικής καταγωγής. Ταξίδευε σε όλον τον κόσμο ζωγραφίζοντας, ήταν φανατικά υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανακύκλωσης αντί για την καύση των σκουπιδιών, αλλά πείστηκε ότι αυτό το εργοστάσιο έκανε κάτι σωστό. Μαζεύοντας τα σκουπίδια στο κέντρο της πόλης αντί αυτά να πηγαίνουν βόλτα σε μακρινούς τόπους και με την καύση τους να παρέχουν θέρμανση, χιλιάδες τόνους ανακυκλωμένου σιδήρου και πρώτη ύλη για την τσιμεντοβιομηχανία.
Σήμερα το Spittelau Plant συνεχίζει, αφού του έγινε το 2015 και μια γενναία αναβάθμιση, να κάνει τη δουλειά του ενώ έχει ενταχθεί και στα διάσημα αξιοθέατα της Βιέννης, δίπλα σε παλιές εκκλησίες και αίθουσες συναυλιών.
Δεν είναι έτσι και αν έτσι νομίζουμε
Τι ωραία λοιπόν να τα βλέπεις τα σκουπίδια σου να καίγονται και να χρησιμοποιείς τη «φθηνή ζεστασιά» τους αντί για το πανάκριβο πλέον πετρέλαιο. Είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά;
Στη Σουηδία έχουν καταργηθεί οι χωματερές εδώ και χρόνια και ό,τι μένει, αφού γίνουν διάφοροι διαχωρισμοί υλικών, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά, πηγαίνει για εργοστασιακή καύση. Μια περίπτωση καύσης είναι για την παραγωγή τσιμέντου και εξετάζεται χωριστά διότι μας αφορά ήδη και εδώ στην Ελλάδα. Μια άλλη είναι για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος και θερμότητας.
Ενα βασικό χαρακτηριστικό στη λειτουργία των εργοστασίων καύσης είναι ότι πρέπει να λειτουργούν σε εικοσιτετράωρη βάση, με ελάχιστες διακοπές, διότι δεν συμφέρει αλλιώς. Να ανάβουν και να σβήνουν όποτε βολεύει. Επομένως χρειάζονται αντίστοιχα αδιάκοπη τροφοδοσία με απορρίμματα. Και εξαιτίας των χαμηλών θερμοκρασιών έχουν μεγάλο κέρδος αφού θερμαίνουν δρόμους, πεζοδρόμια, ακόμη και σπίτια ενώ πληρώνονται επίσης γι’ αυτό. Και επειδή δεν φθάνουν τα δικά τους, οι Σουηδοί εισάγουν και από τη γειτονική Νορβηγία και από τη Μεγάλη Βρετανία σκουπίδια. Εννοείται ότι υπάρχουν προδιαγραφές και γι’ αυτά τα σκουπίδια, δεν μπορείς να καις ό,τι σε βολεύει. Και πληρώνονται για την αποδοχή των σκουπιδιών από τους γείτονές τους, ποσά που μπορεί σε ένα έτος να φθάσουν και τα 80 εκατομμύρια ευρώ, ενώ το υπόλειμμα της καύσης το στέλνουν πίσω και αποθηκεύεται σε ένα παλιό νορβηγικό ορυχείο στη Λανγκοέγια, που κινδυνεύει όμως να γεμίσει μέχρι το 2022. Μερικοί ρωτούν γιατί συμφέρει να κάνει κάποια επιχείρηση εξαγωγή σκουπιδιών. Διότι υπάρχει κάτι ανύπαρκτο στην Ελλάδα. Φόρος σε όποιον παράγει μεγάλες ποσότητες σκουπιδιών. Και αυτό είναι επίσης ένα κίνητρο για να κάνει μια επιχείρηση όσο μπορεί καλύτερη ανακύκλωση ώστε να της μείνουν «στο χέρι» όσο γίνεται λιγότερα άχρηστα. Και όσα της έμειναν, οι διπλανοί της, στην άλλη χώρα, τα αγοράζουν σε τιμή μικρότερη από τον φόρο.
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι δεν είναι ίδιες οι συνθήκες για να γίνει κάτι τέτοιο ολοκληρωτικά και στην Ελλάδα. Από ποιον γείτονα να πληρωθούμε για τα ακριβά σκουπίδια του; Ηδη δίπλα μας μια χώρα όπως η FYROM έχει δεχτεί εκείνη να γίνει χώρος εναπόθεσης αποκρουστικών σκουπιδιών.
Οταν όμως εξεταστεί κάπως πιο προσεκτικά το θέμα, εμφανίζονται κάτι αγκάθια. Διότι και αν ακόμη είναι τόσο προσεκτικά φτιαγμένα τα εργοστάσια καύσης ώστε να μην αποδεσμεύονται στον αέρα βλαβερές ενώσεις, όπως είναι οι διοξίνες και τα φουράνια, παράγεται πολύ διοξείδιο του άνθρακα, περισσότερο από την αντίστοιχη καύση ανθρακούχων καυσίμων. Συν τα καύσιμα που καταναλώνονται για τη μεταφορά των σκουπιδιών και του στερεού υπολείμματος. Οπότε αυξάνει το αποτύπωμα, ενώ οι χώρες έχουν δεσμευτεί να το μειώσουν για να αποτρέψουν την υπερθέρμανση. Και τα αγκάθια δεν τελειώνουν εδώ.
ΡΕ, ΡΡ, ΡΕΤ, τι από όλα;
Τα πλαστικά μπουκάλια και μπουκαλάκια τι θα γίνονται; Θα συνεχίσουν να καίγονται και αυτά παράγοντας ανυπόφορα για τον άνθρωπο αέρια ή πλέον σε κομματάκια και αόρατα θα γεμίζουν τις θάλασσες και τα στομάχια των ψαριών;
Από τις πλέον συνηθισμένες πλαστικές ουσίες είναι το πολυαιθυλένιο (ΡΕ), το πολυπροπυλένιο (ΡΡ) και το τερεφθαλικό πολυπροπυλένιο (ΡΕΤ). Ας υποτεθεί ότι με έναν μαγικό (προς το παρόν) τρόπο μαζεύονται όλα τα πλαστικά που έχουν χρησιμοποιηθεί και έχουν χωριστεί κατά κατηγορίες διότι έχουν διαφορετική σύνθεση και δεν μπορούν να ανακυκλωθούν όλα μαζί. Οταν λοιπόν τα έχουμε τακτοποιήσει, θα πρέπει να βρεθούν αυτοί που τα θέλουν. Και δεν τα θέλουν όλα όλοι. ΡΕ και ΡΡ είναι αυτά που μπορεί να έχουν κάποια ζήτηση. Και εδώ γίνεται, σε διεθνές επίπεδο, ένα μαγικό. Γνωρίζουμε πόσα πλαστικά έχουν παραχθεί σε συγκεκριμένο χρόνο και πόσα έγινε δυνατόν να μαζευτούν μετά τη χρήση που τους έχει γίνει. Δεν μαθαίνουμε συνήθως πόσα από αυτά επαναχρησιμοποιήθηκαν και ποια είναι η ποιότητά τους. Εχουμε θρίαμβο της στατιστικής έναντι του ρεαλισμού. Και όταν είσαι ρεαλιστής σε αυτό το θέμα οι απαιτήσεις γίνονται προς το παρόν δυσβάστακτες;
l Πρέπει να αναζητηθούν νέες συνθέσεις πλαστικών. Ή να εξεταστούν άλλα υλικά συσκευασίας, όπως έχει γίνει ήδη με τις μεμβράνες από φύκια στις οποίες μπορούν να μεταφερθούν νερό, γάλα, γιαούρτι.
l Και αν αυτό φαίνεται μακρινό, προς το παρόν πρέπει να αυξηθεί η ζήτηση του πλαστικού από δεύτερο χέρι, αν και είναι γνωστό ότι σε κάθε νέα χρήση το πλαστικό υποβαθμίζεται.
l Γι’ αυτό προς το παρόν προτείνεται η αλλαγή χρήσης, κάτι που ήδη συμβαίνει. Από μια συσκευασία που ήταν για τρόφιμα, στη δεύτερη ζωή του το υλικό να έχει γίνει ταπετσαρία αυτοκινήτου.
Βέβαια αυτή τη στιγμή τα βουνά πλαστικών υλικών αυξάνονται και στους ωκεανούς έχουν φθάσει ως την Ανταρκτική. Και έτσι ακόμη και οι πιο συνειδητοποιημένοι καταναλωτές αυτή τη στιγμή είναι προβληματισμένοι. Τα καίμε ή δεν τα καίμε; Τα καταργούμε ή τα αλλάζουμε;
Υπάρχει η εκδοχή σύμφωνα με την οποία το κάψιμο κάποιων υλικών κάνει καλό στο περιβάλλον. Και ως παράδειγμα χρησιμοποιούνται τα υπολείμματα των τροφών. Διότι αν έμεναν σκεπασμένα σε μια χωματερή θα είχαμε την αναερόβια (=χωρίς την παρεμβολή οξυγόνου) αποσύνθεσή τους, αλλά την παραγωγή ενός ανεπιθύμητου αερίου θερμοκηπίου, του μεθανίου. Το πλαστικό όμως όταν θάβεται είναι σκληρό υλικό, δεν αποσυντίθεται εύκολα αναερόβια και έτσι δεν παράγεται μεθάνιο. Αντίθετα, με την καύση του παράγονται ανεπιθύμητα αέρια, είναι πάλι σαν να καις κάρβουνο και χειρότερα. Αυτά είναι διλήμματα σοβαρά που προκύπτουν όμως αφού έχεις περάσει το πρωτόγονο και αφελές στάδιο: τα θάβουμε όλα.
Με την ουρά μας απ’ έξω δεν γίνεται
Κανείς δεν μπορεί πλέον να ισχυριστεί ότι είναι εφικτό να αφήνεις τα σκουπίδια σου σε ένα μέρος, μέσα σε μια σακούλα, όλα μαζί, και αυτά να εξαφανίζονται για πάντα από τη ζωή σου.
Σε όλη την Ευρώπη πληθαίνουν οι τρόποι και οι δρόμοι που οι άνθρωποι φθάνουν στο να χρησιμοποιούν ξανά: μέρος των υλικών από παλιές και κατεδαφιζόμενες οικοδομές, των υφασμάτων, του νερού, των ελαστικών από τα αυτοκίνητα, του χαρτιού, του πλαστικού από τα μπουκάλια, ακόμη και του φλοιού από το ρύζι.
«Τέσσερα δοχεία θα είναι στην αυλή ενός απλού σπιτιού ή μιας πολυκατοικίας. Μαύρο για μη ανακυκλούμενα υλικά, πράσινο για οργανικά υλικά, βιοαποδομούμενα, μπλε για χαρτί, χαρτόνι και πορτοκαλί για πλαστικό, κονσέρβες, συσκευασίες αναψυκτικών. Ο χώρος εναπόθεσης είναι κλειστός και ανοίγει με τη χρήση κάρτας. Επιπλέον, στους δρόμους θα βρεις κάδους για το γυαλί (τα μπουκάλια του κρασιού και της μπίρας προτίμησε να τα δώσεις στα καταστήματα από όπου τα αγόρασες, επιστρέφουν και κάποια χρήματα). Για ρούχα και υφάσματα υπάρχει επίσης ειδικός κάδος. Αχρηστα φάρμακα παραδίδονται στο φαρμακείο, μπογιές, διαλυτικά, βερνίκια σε ειδικά σημεία, μπαταρίες και ηλεκτρονικές συσκευές σε σουπερμάρκετ και σταθμούς βενζίνης». Είναι οι απλές, απλούστατες και αυτονόητες οδηγίες που βρήκαμε για νέους κατοίκους σε μια ολλανδική πόλη.
Κίνγκτον. Μικρή αγγλική πόλη τριών χιλιάδων κατοίκων στα σύνορα με την Ουαλία. Θα πρέπει να πας εσύ τα ανακυκλώσιμα υλικά που προκύπτουν από τη φροντίδα του σπιτιού σου σε έναν πολύ αξιοπρεπή και τακτοποιημένο χώρο. Εκεί υπάρχουν περίπου 10 διαφορετικοί κάδοι, αλλά το αξιοσημείωτο, τουλάχιστον για έναν Ελληνα, είναι ότι στις οδηγίες στο Διαδίκτυο η κοινότητα σου έχει ζητήσει προτού πας να έχεις πλύνει τα μπουκάλια, τις συσκευασίες, ακόμη και τις άδεις κονσέρβες. Και, όπως φαίνεται, το σύστημα δουλεύει.
Σε όλους τους πίνακες τους σχετικούς με την ανακύκλωση μέσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης την Ελλάδα δεν χρειάζεται να την ψάξεις για πολύ. Στην τελευταία, καμιά φορά και στην προτελευταία θέση, εκεί τη βρίσκεις. Για όλους τους άλλους φαίνεται ότι η μελωδία είναι μία: όσο περισσότερο διαχωρίζουμε τόσο πιο κερδισμένοι βγαίνουμε όλοι. Και αυτά συνοψίζονται στην κλασική φράση: «Σκουπίδια είναι αυτό που μένει όταν στερεύει η φαντασία».
Οι προχωρημένοι
Είναι αλήθεια ότι πριν από λίγες ημέρες, στις 5 Ιουνίου, σύμφωνα με τους «Τάιμς» της Ινδίας, ο αρμόδιος υπουργός της χώρας ανακοίνωσε την παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος ότι από το 2022 απαγορεύεται οριστικά να χρησιμοποιούνται πλαστικά μπουκάλια, πλαστικές σακούλες και καλαμάκια στην ινδική επικράτεια, ενώ σε κάποια σημεία της θα έχει συμβεί αυτό πολύ πιο νωρίς. Αν αυτή η υπόσχεση κρατηθεί, θα είναι κάτι πολύ δυνατό, αν λάβουμε υπόψη την έκταση και τον πληθυσμό αυτής της χώρας. Ποιος θα είναι ο επόμενος;
Υπάρχουν όμως και πιο άμεσες κινήσεις κάποιων που δεν διστάζουν να ασχοληθούν με ό,τι οι πολλοί προσπαθούν να αποφύγουν. Να μπουν, για παράδειγμα, στο ελαιώδες περιβάλλον ενός ελαιοτριβείου ή να βάλουν τα χέρια τους σε αποχετεύσεις και λεκάνες τουαλέτας.
Το Χέλσινγκμποργκ είναι μια νοικοκυρεμένη πόλη 140.000 κατοίκων στο νότιο άκρο της Σουηδίας, ακριβώς απέναντι από τη Δανία. Στα νότια βρίσκεται και το Πολυτεχνείο της πόλης Λουντ. Τα δύο αυτά και η ευκαιρία που έδωσε ένας νέος οικισμός με δέκα χιλιάδες κατοίκους όταν τελειώσει το 2035 έδωσαν λαβή για εντυπωσιακούς νεωτερισμούς. Ενας από αυτούς είναι να οδηγούνται από την κάθε κατοικία τα απόβλητα της τουαλέτας (χωριστά από τα νερά της μπανιέρας) και τα απόβλητα του φαγητού (αφού αλεστούν από έναν εσωτερικό μόνιμα εγκατεστημένο μύλο) κατευθείαν στον τόπο επεξεργασίας, μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο μακριά. Η μη ανάμειξη με τα νερά του υπόλοιπου σπιτιού βοηθάει να ολοκληρώνονται πιο εύκολα οι απαιτούμενες διαδικασίες ώστε από τα απόβλητα της τουαλέτας να προκύπτει βιοαέριο με απόδοση σχεδόν 80% και κατάλοιπα που είναι πλούσια σε ιχνοστοιχεία, σχεδόν απαλλαγμένα από βαρέα μέταλλα, ό,τι πρέπει για να χρησιμοποιηθούν στη γεωργία. «Να δούμε κάποια πράγματα όχι ως βάρος αλλά ως πηγή καλών συμβάντων για το σπίτι» δηλώνουν οι υπεύθυνοι του σχεδίου, που θα δώσει στο τέλος τού 2018 τα πρώτα 320 διαμερίσματα, με κόστος ανεβασμένο κατά 25% αντισταθμισμένο με την απόδοση σε βιοαέριο, που ανεβαίνει επάνω από 50% ανά κιλό πρώτης ύλης. Συν τα ανεκτίμητα για το περιβάλλον πλεονεκτήματα της κυριολεκτικά on-line ανακύκλωσης.
Και κάτι που ενδιαφέρει και την Ελλάδα, αν και δοκιμάστηκε για πρώτη φορά στην Μάλαγα της Ισπανίας. Από τη σύνθλιψη του καρπού της ελιάς για την παραγωγή ελαιολάδου προκύπτει μεγάλος όγκος καταλοίπων (3.500-5.000 ελιές για 1 λίτρο λαδιού). Αυτά δεν πρέπει κανονικά να αποδεσμεύονται έτσι ελεύθερα στο περιβάλλον διότι περιέχουν και καθόλου φιλικές προς το περιβάλλον ουσίες, όπως φαινόλες, οξικό οξύ και κατάλοιπα εντομοκτόνων. Σουηδοί ερευνητές όμως, ειδικευμένοι στην ηλεκτροχημεία των κυττάρων καυσίμου, έχουν εφαρμόσει μια μέθοδο παραγωγής βιοαερίου από αυτά τα ανυπόφορα έως τώρα κατάλοιπα των ελαιοτριβείων. Με αναερόβια αντίδραση έπειτα από ημέρες σε μια στέρνα η μάζα αυτή δίνει μεθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα και θειικές ενώσεις. Παραλαμβάνονται μόνον το διοξείδιο του άνθρακα και το υδρογόνο, που μπορεί να τροφοδοτήσει τα κύτταρα καυσίμου, και με τη βοήθεια οξυγόνου δίνουν ηλεκτρική ενέργεια ικανή τελικά να καλύψει αρκετές από τις ανάγκες του ελαιοτριβείου. Ενώ, όπως λένε οι ερευνητές, εξαφανίζονται και οι τοξικές ενώσεις που έκαναν την ελαιομάζα ανεπιθύμητη οπουδήποτε. Καθόλου άσχημα, αφού μάλιστα είχε συμμετοχή στην κατασκευή της εγκατάστασης και μια ελληνική εταιρεία.
Η μία από τις δύο μεγαλύτερες εταιρείες για αθλητικά παπούτσια παρουσίασε το 2017 τρία μοντέλα που οι βασικές τους ίνες ήταν από υλικό βγαλμένο κατευθείαν από ό,τι βρίσκεις πλέον σε αφθονία πεταμένο στη θάλασσα. Η ανταγωνίστριά της παρουσίασε αμέσως μετά φανέλες για το ΝΒΑ φτιαγμένες με βάση ανακυκλωμένο υλικό από πλαστικά μπουκάλια.
Για τους προχωρημένους λέξεις όπως «σκουπίδια» ή «απορρίμματα» μπαίνουν πλέον σε εισαγωγικά. Αυτό που κάποιος θεωρεί πως είναι για πέταμα, κάποιος άλλος, πιο προχωρημένος, το βλέπει πια ως νέο υλικό, πρώτη ύλη, με εμπορική αξία και –γιατί όχι –αντικείμενο έως και εμμονικά περιζήτητο!
Επίλογος
Σε ένα όχι και τόσο άσχημο σημείο της Γης ζει ο εξυπνότερος λαός του κόσμου. Τουλάχιστον έτσι πιστεύουν οι ίδιοι. Και πώς να κάνουν λάθος αφού στους σταθμούς του μετρό προσπαθούν πρώτα να μπουν στο βαγόνι αυτοί που είναι έξω και μετά να βγουν αυτοί που ήταν μέσα. Με τα κράνη τους οι μοτοσικλετιστές περασμένα στο χέρι προστατεύουν τον αγκώνα τους από πιθανή πτώση και όχι το κεφάλι τους. Τη μασημένη τσίχλα τους δεν την ρίχνουν σε κάδο αλλά τη φτύνουν στον αέρα. Αφήνοντας, πολύ σοφά, τη δύναμη της βαρύτητας να καθορίσει την πορεία της τσίχλας έως το πεζοδρόμιο. Και γιατί όχι; Αφού μπορεί.
Στον περίπατο του σκύλου (κάποιες φορές και μέσα σε παιδική χαρά) δεν χρειάζεται να κρατούν σακούλα και φτυαράκι αφού το ένα χέρι πρέπει να κρατάει το λουρί ενώ το άλλο θα είναι απασχολημένο με το κινητό. Και ο σκύλος να μεγαλώνει έτσι χωρίς ενοχές ότι λερώνει.
Εχουν φτιάξει και μπλε κάδους σκουπιδιών. Προφανώς για να θυμίζουν στο Σύμπαν, εντελώς συμβολικά, το υπέροχο χρώμα που έχουν ο ουρανός και η θάλασσα αυτού του τόπου. Πάντως δεν ξεγελιούνται. Επιμένουν και σε αυτούς τους μπλε κάδους να ρίχνουν τα ίδια ανάκατα σκουπίδια, όπως και στους άλλους, τους πράσινους. Μετά θάβουν όλα αυτά τα σκουπίδια στη γη, ατόφια. Ετσι, κάποιοι μπορούν να συνδεθούν ξανά μαζί τους αφού θα τα βρουν αργότερα στο νερό που πίνουν.
Αν ζούσε ο Φρόιντ, θα είχε πολλή δουλειά με αυτόν τον λαό. Οσοι όμως λένε ότι πρέπει τουλάχιστον να χωρίζονται τα πράγματα που μας περισσεύουν σε πολλές κατηγορίες και να ξαναχρησιμοποιούνται, δεν έχουν καμία δουλειά εκεί…
Τσιμέντο και σκουπίδια: η περίπτωση του Βόλου
Οι μηχανικοί που εργάζονται στις βιομηχανίες παραγωγής τσιμέντου απεχθάνονται το να τους λες ότι καίνε σκουπίδια και φτιάχνουν τσιμέντο. Η λέξη που εκείνοι θέλουν να χρησιμοποιούν είναι «συνεπεξεργασία». Η λειοτριβημένη πρώτη ύλη για το τσιμέντο, από τα ασβεστολιθικά πετρώματα ενός βουνού που πρέπει να είναι πάντα δίπλα στο εργοστάσιο, χρειάζεται να μετατραπεί πρώτα σε κλίνκερ, μια πρόδρομη μορφή του τσιμέντου με τη μορφή μικρών σφαιριδίων. Για να γίνει αυτό, όμως, χρειάζονται θερμοκρασίες γύρω στους 1.450 βαθμούς Κελσίου. Τώρα όμως δεν συμφέρει κανένα ορυκτό συμβατικό καύσιμο (πετρέλαιο ή άνθρακας), αλλά έχουμε υποκατάσταση από καύσιμη βιομάζα αγροτικών υπολειμμάτων, λάστιχων αυτοκινήτων, υπολειμμάτων ανακύκλωσης και του υλικού που ονομάζεται rdf (καύσιμο από στερεά απόβλητα).
Το στερεό υπόλειμμα από την καύση προστίθεται σε επόμενα στάδια και εμπλουτίζει το τελικό προϊόν που είναι πλέον τσιμέντο σε μορφή λεπτής σκόνης. Τα επίμαχα σημεία στα εργοστάσια αυτά είναι το ότι οι εγκαταστάσεις δεν είναι τζάκια να ανάβουν και να σβήνουν καθημερινά, άρα πρέπει να γίνεται συνεχής τροφοδοσία με καύσιμο υλικό – και στην περίπτωση του Βόλου έρχονται από την Ιταλία ποσότητες «καύσιμων» απορριμμάτων κλεισμένων σε μεγάλους λευκούς αδιαφανείς σάκους. Επίσης, κατά την ψύξη από τους 1.450 βαθμούς Κελσίου των αερίων που παράγονται έως τους 120 μεσολαβεί ένα επίμαχο παράθυρο μεταξύ 300 και 450 βαθμών Κελσίου. Εκεί, αν τα αέρια μείνουν περισσότερο από 5 δευτερόλεπτα (στην κυριολεξία), παράγονται διοξίνες και φουράνια, ενώσεις επιβλαβείς για τον άνθρωπο.
Τον Απρίλιο στον Βόλο υπήρξε κινητοποίηση κατοίκων διότι υποψιάζονται μόλυνση του αέρα εξαιτίας αυτού. Τον Μάιο έγινε η συζήτηση στην Ειδική Επιτροπή της Βουλής και εκεί ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος, ενώ δεν δέχτηκε να συμμετέχουν κάτοικοι της πόλης που ανησυχούν, υποσχέθηκε ελέγχους στους σάκους, μετρήσεις κάθε μήνα αντί για μία φορά τον χρόνο και on-line παρακολούθηση των κρίσιμων παραμέτρων της παραγωγικής διαδικασίας και για τους διάφορους δείκτες που συνδέονται με την παρουσία επικίνδυνων ουσιών. Αυτά βέβαια στο μέλλον. Για όποιον ενδιαφέρεται, πάντως, υπάρχει μια εργασία Ελλήνων από το ΕΜΠ με τον εύγλωττο τίτλο «Σχηματισμός διοξινών κατά την καύση εναλλακτικού καυσίμου rdf σε εγκαταστάσεις τσιμεντοβιομηχανίας» (https://www.ituniontt.gr/cd_files/02.proforikes/pa051.pdf ).
Μικρό «απορριμματικό» λεξικό
Αναερόβια αποδόμηση: Μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελείται από τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο τα στερεά και σύνθετα δυσδιάλυτα οργανικά υλικά υδρολύονται και ζυμώνονται από κατάλληλα βακτήρια σε οργανικά οξέα, αλκοόλες, υδρογόνο και διοξείδιο του άνθρακα. Στο δεύτερο στάδιο, μια ομάδα οξεοπαραγωγών βακτηρίων μετατρέπει τα προϊόντα του πρώτου σταδίου σε οξικό οξύ, υδρογόνο και διοξείδιο του άνθρακα. Μια τελευταία ομάδα βακτηρίων, τα μεθανοπαραγωγά, τροφοδοτείται από τα οξέα των οξυγενών τα οποία στη συνέχεια μεταβολίζει σε μεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα, δηλαδή βιοαέριο.
Διοξίνες: Με τον όρο διοξίνες (PCDD/Fs) αποδίδεται μια ομάδα συνολικά 210 διοξινών και φουρανίων. Υψηλή τοξικότητα παρουσιάζουν 17 ενώσεις (7 διοξίνες και 10 φουράνια), οι οποίες χαρακτηρίζονται από την παρουσία μορίων χλωρίου «στις θέσεις 2, 3, 7 και 8», ενώ τη μεγαλύτερη τοξικότητα παρουσιάζει η αποκαλούμενη διοξίνη Seveso.
Θερμογόνος δύναμη: Το ποσό της θερμότητας που εκλύεται κατά την καύση της μονάδας μάζας ενός υλικού εκφράζεται ως η θερμογόνος δύναμη του υλικού αυτού. Εξαρτάται από την περιεκτικότητά του στα βασικά καύσιμα στοιχεία, που είναι ο άνθρακας και το υδρογόνο και σε μικρότερο ποσοστό το θείο.
Κλίνκερ είναι το προϊόν έψησης των πρώτων υλών που είναι σε ποσοστό συνήθως 75% ασβεστολιθικά – 25% αργιλικά. Το μείγμα των πρώτων υλών (θραυσμένος ασβεστόλιθος, αργιλικά πετρώματα, χαλαζιακά πετρώματα, σιδηρομετάλλευμα, βωξίτης, κ.ά.) αναμειγνύεται σε κατάλληλη αναλογία και γίνεται λειοτρίβηση. Το λειοτριβημένο μείγμα («φαρίνα») υφίσταται πυρομεταλλουργική κατεργασία μέσα σε περιστροφική κάμινο. Στην περιστροφική κάμινο οι λειοτριβημένες πρώτες ύλες, με χρήση καυσίμων έτσι, με φυσικοχημικές διεργασίες μετατρέπονται σε ένα υλικό γκριζοπράσινου χρώματος μορφής σφαιριδίων διαμέτρου 10-25 mm το οποίο ονομάζεται κλίνκερ τσιμέντου.
Λυματολάσπη: Η ιλύς που παράγεται από τα Εργοστάσια Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ) υπόκειται συνήθως σε πρόσθετη επεξεργασία, με στόχο τη μείωση της περιεκτικότητας νερού για την καλύτερη και οικονομικότερη διαχείρισή της, τη σταθεροποίηση του τελικού προϊόντος και την απομάκρυνση των παθογόνων μικροοργανισμών. Αποτέλεσμα της επεξεργασίας είναι ο σχηματισμός pellets.
HDPE (πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας): Χρησιμοποιείται συνήθως για φιάλες γάλακτος και πόσιμου νερού. Το HDPE έχει τη φύση του υλικού που είναι ισχυρότερο, πιο σκληρό και αδιαφανές και πιο ανθεκτικό σε υψηλές θερμοκρασίες. Είναι ασφαλές για τρόφιμα, ωστόσο συνιστάται και αυτό για μία μόνο χρήση, διότι απελευθερώνει τριοξείδιο του αντιμονίου, το οποίο αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.
PETE ή PET (polyethylene terepththalate): Φτιάχνονται με αυτό μπουκάλια για νερό, για χυμούς, για σάλτσες σαλάτας, για φυτικά έλαια και για στοματικό διάλυμα. Το τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο είναι ελαφρύ, καθαρό και λείο. Κατασκευάζεται με σκοπό για μία μόνο χρήση.Περιέχει αντιμόνιο, μια πιθανή καρκινογόνο ουσία για τον άνθρωπο, ενώ επιβλαβή βακτήρια μπορεί να «γαντζωθούν» και να αναπτυχθούν επάνω σε αυτό με το να χρησιμοποιείται πολλές φορές.
PP (πολυπροπυλένιο): Τα δοχεία πολυπροπυλενίου δεν εκλύουν επιβλαβείς χημικές ουσίες στα τρόφιμα ή τα υγρά που αποθηκεύονται μέσα σε αυτά. Αυτά τα πλαστικά θα τα βρείτε συνήθως σε συσκευασίες για γιαούρτι, για φάρμακα και για κέτσαπ, μουστάρδα κ.λπ. Είναι εύκαμπτο, σκληρό και ημιδιαφανές πλαστικό και έχει υψηλή αντοχή σε διαλύτες. Είναι ανθεκτικό και ελαφρύ, με χαμηλή διαπερατότητα του ατμού, καλή αντίσταση σε λίπη, σταθερό σε υψηλές θερμοκρασίες και αρκετά λαμπερό. Ισως η καλύτερη επιλογή υλικού για τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών, ειδικότερα για φιάλες μωρών.
PVC (χλωριούχο πολυβινύλιο): Αυτό το είδος του πλαστικού είναι δύσκολο να ανακυκλωθεί. Συναντάται στις πλαστικές μεμβράνες περιτυλίγματος κουζίνας και σε μπουκάλια. Περιέχει φθαλικές ενώσεις που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα αναπαραγωγής στον άνθρωπο Η αντίδραση που λαμβάνει χώρα μεταξύ του PVC με τα τρόφιμα μπορεί επίσης να καταστεί πολύ επικίνδυνη για τα νεφρά και το ήπαρ.
RDF (Refuse Derived Fuel): Ο όρος αυτός (δυστυχώς) μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά σε κάθε χώρα, και αυτό γιατί μπορεί να αντικατοπτρίζει τη χρήση του υλικού εναρμονισμένη με την εκάστοτε εθνική νομοθεσία. Αποτελείται πάντως κυρίως από μικρά τεμάχια χαρτιού (60%-70%), πλαστικού (20%-30%) και υφάσματος (5%-10%) και λοιπά σε μικρότερη περιεκτικότητα.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
