Το βιβλίο αναπνέει, κινείται, δημιουργεί

Εκδόσεις Νήσος, 2018

σελ. 166, τιμή 8 ευρώ

Ως τον Μάιο του 1840 στη Βρετανία τα ταχυδρομικά έξοδα της αλληλογραφίας πλήρωναν οι παραλήπτες. Οι ταχυδρομικές υπηρεσίες ήταν περίπλοκες και χαοτικές και οι παραλήπτες επιστολών συνήθως αρνούνταν να πληρώσουν το εξαιρετικά υψηλό κόστος τους. Τότε ο Ρόουλαντ Χιλ, στον οποίο η παράδοση πιστώνει την εφεύρεση του γραμματοσήμου, πρότεινε την ιδέα του προπληρωμένου φτηνού γραμματοσήμου, γύρω από το οποίο οργανώθηκε όχι μονάχα το ταχυδρομικό σύστημα, αλλά αναπτύχθηκε ο πολιτισμός της γραφής και της ανάγνωσης. Φτηνή πλέον, η αλληλογραφία εντάθηκε και οι άνθρωποι είχαν ένα κίνητρο να μάθουν γράμματα: για να μπορούν να διαβάζουν τα γράμματα του ταχυδρόμου. Με αυτή την ιστορία, που υπογραμμίζει ότι τίποτε δεν είναι άσχετο όταν μιλούμε για τα βιβλία, αρχίζει τις «βολτίτσες» της στον κόσμο του βιβλίου η Ελλη Δρούλια, διευθύντρια της Βιβλιοθήκης της Βουλής, στον ευχείρωτο τόμο Για την αγάπη των βιβλίων (Νήσος, 2018).

Περίπου πενήντα σύντομα κείμενα συγκεντρώνονται στις σελίδες του, γραμμένα στη διάρκεια μιας δεκαετίας στο μπλογκ Tobaccori, δηλωτικό των εγκαταστάσεων της Βιβλιοθήκης της Βουλής στο Καπνεργοστάσιο στη Λένορμαν, και στο μπλογκ Voltitses.blogspot.com, προσωπικές καταθέσεις ενός ανθρώπου που αγαπά τα βιβλία –ως αναγνώστρια και ως επαγγελματίας. Δεν «αγαπά τα βιβλία» συμβατικά, με τον τρόπο που εκστομίζεται η φράση για να παραπέμψει συνεκδοχικά στον αναγνώστη. Δεν την ενδιαφέρουν μόνο για το περιεχόμενό τους, αλλά και για τη φυσική τους υπόσταση.

Σε τόνο προσωπικό, εξομολογητικό και τρυφερό, το βιβλίο παρουσιάζεται ως οργανισμός που αναπνέει, ζει, κινείται. «Οταν πρωτοτυπώνονται τα βιβλία και κάθονται στους πάγκους των βιβλιοπωλείων είναι όλα ίδια». Εχουν σώμα, αφτιά και ράχη. Προστατεύονται κάποτε με ένα πανωφόρι (κουβερτούρα). Πωλούνται σε ράφια και πάγκους. Τοποθετούνται σε τραπέζια και γραφεία. Ταξινομούνται και αραδιάζονται σε βιβλιοθήκες. Φιγουράρουν στα νιάτα τους σε βιβλιοπαρουσιάσεις, εκθέσεις και παζάρια, θαυμάζουν τον εαυτό τους σε βιβλιοκριτικές και περνούν τα γηρατειά τους, με λίγη καλή τύχη, σε παλαιοβιβλιοπωλεία. Αλλάζουν σπίτια, συνοδεύονται από αφιερώσεις, αποκτούν τσακίσματα, σημειώσεις και υπογραμμίσεις, παραγεμίζονται με αποκόμματα, γίνονται πλάσματα που τα «έχουν ακουμπήσει και χαράξει άνθρωποι με δράση».

Η συγγραφέας, με φιλόστοργη διάθεση, καθώς αφηγείται περιστατικά από τη ζωή αυτού του συντρόφου, μνημειώνει στην πορεία τόπους βιβλίων που έχουν χαθεί από τον αστικό και τον εθνικό χάρτη, το παλιό βιβλιοπωλείο της Εστίας στη Σόλωνος και το παλαιοπωλείο στην Ηφαίστου στο Μοναστηράκι, τις βιβλιοθήκες του αλησμόνητου Οργανισμού Παιδικών και Εφηβικών Βιβλιοθηκών. Σχολιάζει τις σχέσεις που αναπτύσσουμε με το βιβλίο, πώς γιορτάζουμε μαζί του Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιές, πώς κάνουμε παρέα διακοπές τα καλοκαίρια, πώς αντιστεκόμαστε μαζί σε ό,τι απειλητικό εμφανίζεται γύρω μας. Παρουσιάζει το βιβλίο να συνομιλεί με την αντανάκλασή του στον καθρέφτη άλλων βιβλίων, στο Πτώμα στη βιβλιοθήκη τής Αγκαθα Κρίστι, στο Ex Libris της Αν Φάντιμαν, στο Βιβλίο των χαμένων βιβλίων του Στιούαρτ Κέλι –γαργαλιστικές αναφορές για παραπέρα διαβάσματα.

Στο κομψό τομίδιο το βιβλίο παρουσιάζεται μέσα σε έναν σύμπαν γεμάτο ερεθίσματα, όχι ως περιλάλητος φορέας πολιτισμού αλλά ως δρων, ως δράστης πολιτισμού μέσα σε ένα οικοσύστημα που δημιουργείται γύρω του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι πολύ ιδιοσυγκρασιακές σχέσεις που δημιουργούμε με αυτά τα πλάσματα: Η ταξινόμηση των βιβλίων μιας προσωπικής βιβλιοθήκης κατά σειρά ανάγνωσης που κρατάει έναν ολόκληρο χρόνο. Οι θεματικές συλλογές. Οι ράχες των αγαπημένων βιβλίων στο κομοδίνο που μας κρατούν παρέα τη νύχτα και μας καλημερίζουν το πρωί.

Σε όλες τις εγγραφές είναι σαφές το ακομπλεξάριστο πλησίασμα του βιβλίου από κάποια που αναγνωρίζει τη σημασία και τον λόγο ύπαρξης στην ανθρωπογεωγραφία του βιβλίου τόσο των λαϊκών Αρλεκιν όσο και των αριστοκρατικών λευκωμάτων τέχνης, που θα το αναζητήσει τόσο σε λαμπερά μαγαζιά όσο και σε νοτισμένα υπόγεια. Και, εν τέλει, τα κείμενα συναπαρτίζουν έναν συμβουλευτικό οδηγό για το πώς να αγαπήσεις ένα βιβλίο και να ζήσεις μαζί του μια πλούσια ζωή. Είναι ένας φόρος τιμής στο βιβλίο, που εφέτος γιορτάζει στην Αθήνα, και μια υπόμνηση ότι θα όφειλε να είναι πρωταγωνιστής της αθηναϊκής ζωής με όλες τις μικρές –και εξωτικές για τον μέσο αναγνώστη –ψηφίδες που συνθέτουν την ανατομία και την κοινωνία του.