47 βιβλία για το καλοκαίρι

«Αναζήτησα τη γαλήνη παντού και πουθενά δεν τη βρήκα, παρά σε μια γωνιά μ’ ένα βιβλίο»: η κατακλείδα της εισαγωγής του Ουμπέρτο Εκο στο «Ονομα του Ρόδου» ισχύει urbi et orbi, κατ’ εξοχήν ωστόσο για τις ημέρες του θέρους και των διακοπών. Εν πλω προς ένα νησί, κάτω από μια ομπρέλα, στη σκιά των δέντρων, στην άκρη μιας παραλίας, όλοι σε κάποια στιγμή θα απορροφηθούν από κάποιες σελίδες, το απαραίτητο συμπλήρωμα για τη δημιουργία της καλοκαιρινής χαλάρωσης. Μέσα από τη μεγάλη προσφορά τίτλων που ετοίμασαν για τις προθήκες των βιβλιοπωλείων οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι, το BHΜΑgazino προτείνει μια ποικιλία από έργα αστυνομικής λογοτεχνίας, βιογραφίας, Ιστορίας, δοκιμίου, επιστήμης, κλασικών αξιών, βραβευμένων της παγκόσμιας λογοτεχνίας και νέων ονομάτων –χωρίς να παραγνωρίζει και τους έλληνες συγγραφείς –για να αναζητήσετε μέσα τους τη δική σας γαλήνη.

Το αστυνομικό μυθιστόρημα αποτελεί λογοτεχνικό είδος για όλες τις εποχές, απαντάται ωστόσο εξόχως σε βαλίτσες και σακίδια διακοπών. Εκεί αξίζει να βρεθεί «Ο ιδανικός ντετέκτιβ» (εκδ. Καστανιώτη) του Νεοκλή Γαλανόπουλου, καταγραφή της δυσκολότερης υπόθεσης του παγκοσμίου φήμης ντετέκτιβ Σέργουιν Χομπς, φόρος τιμής στον Σέρλοκ Χολμς και την κλασική αστυνομική λογοτεχνία. Αν κανείς ζητεί τη γοητεία του παλαιού νουάρ –την έμφαση στην πλοκή, στις μοιραίες γυναίκες, στις σφαίρες που σφυρίζουν, στους ξυλοδαρμούς και στους ιδιότυπους ντετέκτιβ -, ο Χένρι Κάτνερ πλειοδοτεί: με τον «Φόνο της ερωμένης» (εκδ. Αλεξάνδρεια) μεταφέρει τον αναγνώστη στην κλασική αμερικανική δεκαετία του ’50 –καπρίτσια πλουσιοκόριτσων, ευκαιριακοί εκβιαστές, φόνοι και εξιχνιάσεις ακολουθούν καθαγιασμένα από τον χρόνο και τον Ρέιμοντ Τσάντλερ πρότυπα.

Σύγχρονος του Κάτνερ, ο Ρος Μακ Ντόναλντ ξεκινά το «Βλέμμα του αποχαιρετισμού» (εκδ. Μίνωας) με μια διάρρηξη σε μια αριστοκρατική έπαυλη την οποία αναλαμβάνει να εξιχνιάσει ο αγαπημένος χαρακτήρας του, ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Λιου Αρτσερ. Στην πορεία της έρευνας τα πράγματα περιπλέκονται και ο Αρτσερ αντιλαμβάνεται ότι πλησιάζει τα ένοχα μυστικά της οικογένειας. Ενοχα μυστικά αποκαλύπτει και ο Γκίλμπερτ Κιθ Τσέστερτον στον «Ανθρωπο που λεγόταν Πέμπτη» (εκδ. Public Βιβλιοθήκη), ένα ιδιοφυές κλασικό έργο γραμμένο το 1908. Αστυνομικό μυθιστόρημα ανακάλυψης μιας παγκόσμιας αναρχικής συνωμοσίας που εξελίσσεται σε αλληγορικό μεταφυσικό θρίλερ.

Το πείραμα του Τσέστερτον τελειώνει εκεί ακριβώς όπου αρχίζει το σημερινό crime novel –στην απόπειρα ανανέωσης του είδους διά της διασταύρωσης με άλλα. Το έξοχο «Gravesend» (εκδ. Πόλις) του Γουίλιαμ Μπόιλ, για παράδειγμα, δεν είναι απλώς η ιστορία εκδίκησης που φαίνεται αρχικά, αλλά η καταγραφή των χαμένων ευκαιριών μιας ολόκληρης γενιάς ιταλοαμερικανών νέων γόνων της εργατικής τάξης του Μπρούκλιν. Με παρόμοιο τρόπο η «Λευκή Καραϊβική» (εκδ. Πόλις) του Μορίς Ατιά προσθέτει στο μυστήριο που καλείται να διαλευκάνει ο ντετέκτιβ Πάκο Μαρτίνεθ στη Γουαδελούπη την κατάρρευση των θεσμών στις γαλλικές υπερπόντιες κτήσεις, τη συστημική διαφθορά και το ανεξέλεγκτο έγκλημα στους θλιβερούς τροπικούς.

Η διεισδυτική ματιά με την οποία βλέπει εδώ και χρόνια ο Πέτρος Μάρκαρης την ελληνική κοινωνία συνεχίζεται στα «Σεμινάρια φονικής γραφής» (εκδ. Γαβριηλίδη), όπου η δολοφονία του υπουργού Κλέαρχου Ραψάνη και η διερεύνησή της από τον αστυνόμο Χαρίτο δίνουν το έναυσμα για μια κριτική προσέγγιση των πανεπιστημιακών πραγμάτων και του αντίκτυπου των κοινωνικών μέσων στην καθημερινότητα. Αντίστοιχα, με τη «Διαφάνεια του Χρόνου» (εκδ. Καστανιώτη) ο Λεονάρντο Παδούρα χρησιμοποιεί την κλοπή του αγάλματος μιας Μαύρης Παρθένου ως αφορμή όχι μόνο για να ανατρέξει στην Ιστορία αλλά και για να καταδυθεί στον υπόκοσμο της σημερινής Αβάνας όπου οι ανισότητες και ο κοινωνικός ρατσισμός αναδύονται με απροκάλυπτο τρόπο στη μετα-Κάστρο εποχή. Τέλος, με τον «Μάκβεθ» (εκδ. Μεταίχμιο) ο Τζο Νέσμπο ξεφεύγει για λίγο από τον Χάρι Χόλε και δείχνει με χαρακτηριστική ευχέρεια πώς το αστυνομικό μυθιστόρημα μπορεί να χειριστεί δεξιοτεχνικά μια σαιξπηρική αφήγηση.

Βιογραφική ή μυθιστορηματική, η προσωπική αφήγηση είναι ένα ταξίδι στον χώρο, στον χρόνο και στη μνήμη. Μπορεί να είναι η επανεξέταση του παρελθόντος στο φως του παρόντος, όπως η αναπόληση του ήρωα τού «Αμέρικα Αμέρικα» (εκδ. Καστανιώτη) του Ιθαν Κέινιν, επανεξέταση των συμβάντων μιας εφηβείας που ταυτίζεται με τις πολιτικές και κοινωνικές μεταβολές των Ηνωμένων Πολιτειών στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Μπορεί να είναι επίσης η αναψηλάφηση ενός τραύματος μιας ολόκληρης κοινωνίας, όπως αυτού του πολέμου του Βιετνάμ, που επιχειρεί ο Βιέτ Θαν Νγκουιέν στον βραβευμένο με Πούλιτζερ «Συνοδοιπόρο» (εκδ. Utopia) από τη ματιά ενός διπλού κατασκόπου.

Ιδανική κατάσκοπος της ζωής της αποδεικνύεται η Πάτι Σμιθ στον δεύτερο αυτοβιογραφικό της τόμο με τον τίτλο «M Train» (εκδ. Κέδρος), μια θαυμαστή διαδρομή εμπειριών, λέξεων, τόπων, στίχων, φωτογραφιών και αναγνωσμάτων. Θαυμαστή ως έρευνα και εθιστική ως ανάγνωσμα είναι και η δουλειά του Ολεγκ Χλέβνιουκ στον «Στάλιν» (εκδ. Πατάκη), μια νέα, ενδιαφέρουσα βιογραφία του σοβιετικού ηγέτη. Χορταστική εξιστόρηση της ζωής μιας μεγαλοφυΐας, «Ο τελευταίος πανεπιστήμονας» (εκδ. Τραυλός) του Ντόναλ Ο’Σέι παρουσιάζει τον βίο του μεγάλου μαθηματικού Ανρί Πουανκαρέ και τη συναρπαστική ιστορία της επίλυσης της περίφημης εικασίας του. «Ο δερματοστίκτης του Αουσβιτς» (εκδ. Ωκεανός) της Χέδερ Μόρις, τέλος, είναι η αληθινή ιστορία του Λάλε και της Γκίτα Σοκολόφ, μια ιστορία αγάπης και επιβίωσης μέσα στην ίδια την κόλαση του στρατοπέδου θανάτου.

Οι λάτρεις της Ιστορίας θα γοητευθούν αναμφίβολα από «Το καπέλο του Βερμέερ» (εκδ. Παπαδόπουλος), όπου ο καναδός ιστορικός Τίμοθι Μπρουκ παρουσιάζει αριστοτεχνικά τις απαρχές της παγκοσμιοποίησης του εμπορίου και της ανθρώπινης επικοινωνίας στον 17ο αιώνα μέσα από έξι πίνακες του ολλανδού δασκάλου Γιοχάνες Βερμέερ. Με τη σειρά του ο βρετανός ιστορικός Κιθ Λόου εστιάζει στο «πώς μας άλλαξε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος»: ο υπότιτλος του βιβλίου του «Ο φόβος και η ελευθερία» (εκδ. Ψυχογιός) αποτυπώνει στην εντέλεια τον τρόπο με τον οποίο επιχειρεί να εξηγήσει την όψη του μεταπολεμικού κόσμου. Μια κομβική στιγμή της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής Ιστορίας αυτή τη φορά αποπειράται να ερμηνεύσει ο έλληνας ιστορικός Χρήστος Χρηστίδης στο έργο του «Ανένδοτος Αγώνας. Η Ενωση Κέντρου ενώπιον της ρήξης (1961-1963)» (εκδ. Επίκεντρο).

Για την ίδια εποχή και την επόμενη δύσκολη δεκαετία γράφει ο Ρόδης Ρούφος στις «Μεταμορφώσεις του Αλάριχου» (Βιβλιοπωλείον της Εστίας), ένα εξαιρετικά αξιοπρόσεκτο δοκίμιο που 40 χρόνια μετά τη συγγραφή του διαβάζεται για τις ιδιαίτερα επίκαιρες διαπιστώσεις του σχετικά με τη συντηρητική ιδεολογία. Παρόμοιου ενδιαφέροντος αλλά με πολύ περισσότερο βιτριολικό χιούμορ (και κάμποσες δόσεις εξ ολοκλήρου απόρριψης των συγχρόνων του Ελλήνων) είναι «Η Ελλάδα του Οθωνα» (εκδ. Μεταίχμιο) του Εντμόντ Αμπού, κείμενο που θίγει κακώς κείμενα, παρουσιάζοντας ωστόσο και τις ευρωπαϊκές προκαταλήψεις για το νεοσύστατο κράτος σε όλο τους το «μεγαλείο». Στους αντίποδες (και ως αντίδοτο για το προηγούμενο) βρίσκεται «Το μεγαλείο του ανθρώπου στον χρυσούν αιώνα του Περικλέους» (εκδ. Ενάλιος), αποτύπωση των ηθικών, ιστορικών και πολιτισμικών επιτευγμάτων του 5ου αιώνα π.Χ. από την κορυφαία κλασικίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγί.

Αποτύπωση ενός πολύ διαφορετικού ήθους σε μια εντελώς αταίριαστη εποχή συνιστά η επιχειρηματολογία του διακεκριμένου βρετανού οικονομολόγου Τζον Κέι στο «Με τα λεφτά των άλλων» (εκδ. Κέδρος), οξεία και διεισδυτική κριτική των πρακτικών του χρηματοπιστωτικού τομέα. Αν ο Κέι περπατά στη σκοτεινή πλευρά της οικονομίας, ο Ερικ Γουάινερ περιπλανιέται στους φωτεινούς δρόμους της δημιουργικότητας: «Η γεωγραφία της μεγαλοφυΐας» (εκδ. Τραυλός) εντοπίζει επτά πόλεις και αντίστοιχες στιγμές της ανθρώπινης ιδιοφυΐας στον χρόνο. Το πώς λειτουργεί το ανθρώπινο μυαλό για να παράγει παρόμοια επιτεύγματα διερευνά ο βρετανός νευροβιολόγος Κόλιν Μπλέικμορ στη «Μηχανή του νου» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Και για την τέρψη του ο βρετανός μαθηματικός Ιαν Στιούαρτ ετοιμάζει μια ιλιγγιώδη βόλτα σε προβλήματα, εικασίες, παράξενα, αστεία και σοβαρά «Μαθηματικά μυστήρια του καθηγητή Στιούαρτ» (εκδ. Τραυλός). Ο Μισέλ Μοράνζ, τέλος, καταγράφει την πορεία μιας επιστήμης που επηρέασε καθοριστικά τον σύγχρονο κόσμο σε μια απλή και κατανοητή από όλους «Ιστορία της βιολογίας» (εκδ. Utopia).

Τα βιβλία των βραβευμένων και κλασικών συγγραφέων αποτελούν συνήθως την ασφαλή επιλογή για όσους προτιμούν τις δυνατές λογοτεχνικές εμπειρίες ως αντίδοτο στη ληθαργική ραστώνη. Ο Πολ Οστερ σίγουρα δεν θα τους απογοητεύσει με το «4 3 2 1» (εκδ. Μεταίχμιο), ένα υπερφιλόδοξο όσο και χορταστικό μυθιστόρημα 1.224 σελίδων που παρακολουθεί τα τέσσερα παράλληλα μονοπάτια ζωής του Αρτσι Φέργκιουσον, κάθε ένα άμεσα συνυφασμένο με τα καθοριστικά γεγονότα των πρώτων χρόνων της ζωής του, με κάθε εκδοχή της ιστορίας του να διατρέχει τα κυριότερα γεγονότα στην Αμερική των μέσων του 20ού αιώνα.

Τον τόνο στο βιβλίο της Τόνι Μόρισον «Τζαζ» που επανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος τον δίνει όχι μόνο η μαύρη μουσική στο Χάρλεμ της δεκαετίας του ’20 αλλά και ένας φόνος από ζηλοτυπία. Πρόκειται για ένα αληθινό περιστατικό που πυροδοτεί την πλοκή και επιτρέπει στη νομπελίστρια συγγραφέα να εκθέσει την αφροαμερικανική συνθήκη σε μια βαθύτατα φυλετικά διαχωρισμένη Αμερική. «Η ιστορία της θεραπαινίδας», ένα παλαιότερο βιβλίο της βραβευμένης με Μπούκερ Μάργκαρετ Ατγουντ, στο οποίο βασίστηκε το σενάριο της τηλεοπτικής σειράς «The Handmaid’s Τale», επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός για να συστήσει εκ νέου στο ελληνικό κοινό τη δυστοπία της απολυταρχικής «Δημοκρατίας της Γαλαάδ» όπου οι γυναίκες αναγκάζονται να εκδυθούν την ταυτότητά τους για να μετατραπούν στις άβουλες παλλακίδες των άτεκνων ζευγαριών της ανώτατης ιεραρχίας του συστήματος.

Μια ιστορία ενηλικίωσης βρίσκεται στο επίκεντρο του διηγήματος «Ο αχυρώνας φλέγεται» (εκδ. Κίχλη) του Ουίλιαμ Φόκνερ, το οποίο κυκλοφορεί πρώτη φορά στα ελληνικά, καθώς ο δεκάχρονος ήρωας του νομπελίστα συγγραφέα καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην υποταγή σε έναν βίαιο πατέρα και σε μια επώδυνη χειραφέτηση. Η Τζέιν Οστεν δεν χρειάζεται συστάσεις, παρ’ όλα αυτά η λεπτή ειρωνεία, η κοφτερή κοινωνική κριτική και η αψεγάδιαστη αφήγηση ενός πολυκύμαντου νεανικού έρωτα είναι αρκετοί λόγοι για να υποκύψει κανείς στη γοητεία της «Πειθούς» (εκδ. Μίνωας). Ο πάντα παιγνιώδης Μαρκ Τουέιν προσφέρει ένα ευχάριστο ανάγνωσμα με «Το ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας και άλλες ιστορίες των Πρωτόπλαστων» (εκδ. Ποικίλη Στοά). Η σκωπτική αλλά και τρυφερή ματιά του μοιάζει να μην έχει χάσει ίχνος από τη φρεσκάδα της, ακριβώς όπως η μάχη των φύλων μοιάζει να διατηρεί σχεδόν ακέραιη τη σφοδρότητά της.

Βέβαια, το καλοκαίρι είναι πάντα μια καλή περίοδος για να δώσει κανείς ψήφο εμπιστοσύνης στα νέα ονόματα της παγκόσμιας λογοτεχνικής παραγωγής. Στο βιβλίο «Ο καπνοπώλης» (εκδ. Ποταμός), ο Αυστριακός Ρόμπερτ Ζέεταλερ μάς μεταφέρει στο 1937, λίγους μήνες προτού η Γερμανία προσαρτήσει την Αυστρία και ενόσω η ναζιστική καταιγίδα βρίσκεται προ των πυλών, για να μας συστήσει έναν 17χρονο που έχει μεγαλώσει σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία της Αυστρίας αλλά τελικά μαθητεύει κοντά σε έναν ιδιόρρυθμο καπνοπώλη της Βιέννης και συμβουλεύεται για τον απελπισμένο έρωτά του έναν πελάτη που τυγχάνει να είναι ο Σίγκμουντ Φρόιντ. Στο «Αρχιπέλαγος μιας άλλης ζωής» (εκδ. Utopia) o Αντρέι Μακίν παρουσιάζει τις αντιφάσεις και την αποκάλυψη που γνωρίζει ένας σοβιετικός στρατιώτης τη δεκαετία του ’50, όταν καλείται να συμμετάσχει στην καταδίωξη ενός δραπέτη κατάδικου των γκουλάγκ. Ο Ντάγκλας Κάουι με το «Μεσημέρι στο Παρίσι, πρωί στο Σικάγο» (εκδ. Κριτική) συμπληρώνει με γλαφυρό τρόπο τα μυθιστορηματικά κενά στη γνώση του μεγάλου έρωτα της Σιμόν ντε Μποβουάρ για τον αμερικανό συγγραφέα Νέλσον Ολγκριν.

Από τη γειτονική Βουλγαρία μάς έρχεται ο πολυβραβευμένος στη χώρα του Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ και το βιβλίο του «Περί φυσικής της μελαγχολίας» (εκδ. Ικαρος) με επίκεντρό του τον μύθο του Μινώταυρου, ο οποίος διαχέεται σε έναν λαβύρινθο ιστοριών για την οικογένεια του συγγραφέα αλλά και για τα αδιέξοδα της Ανατολικής Ευρώπης. Το κοινό που καταγοητεύτηκε από την Κλαρίσε Λισπέκτορ όταν κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια στα ελληνικά το κύκνειο άσμα και διασημότερο βιβλίο της «Η ώρα του αστεριού», θα μπορέσει να γνωρίσει καλύτερα τη μεγάλη μάγισσα της βραζιλιάνικης λογοτεχνίας μέσα από «Τα κατά Α.Γ. πάθη» (εκδόσεις Αντίποδες), ένα από τα πιο γνωστά και σοκαριστικά έργα της με κεντρικό μοχλό της πλοκής της μια… κατσαρίδα.

Στα «Ονειρα με το μέτρο» (εκδ. Ωκεανός) η Καταλανή Νούρια Πράδας αφηγείται με φόντο τη Βαρκελώνη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου μια ιστορία συνωμοσιών, πάθους και φιλοδοξίας όπου όλα εξελίσσονται με επίκεντρο ένα κατάστημα ραπτικής. Από το Μαλάουι μάς έρχεται η ιστορία του Γουίλιαμ Καμκγουάμπα, ο οποίος με τη συνδρομή του δημοσιογράφου Μπράιαν Μίλερ αφηγείται στο «Αγόρι που δάμασε τον άνεμο» (εκδ. Παπαδόπουλος) πώς κατάφερε να κατασκευάσει μια ανεμογεννήτρια από άχρηστα αντικείμενα διαβάζοντας ένα εγχειρίδιο από τη δανειστική βιβλιοθήκη του χωριού του.

Για να έρθουμε και στα πάτρια εδάφη, ο Χρήστος Χωμενίδης επιστρέφει μετά τη δαφνοστεφανωμένη «Νίκη» του με τον «Φοίνικα» (εκδ. Πατάκης), ένα φιλόδοξο ιστορικό μυθιστόρημα μυθοπλασίας εμπνευσμένο από τον έρωτα του Αγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ μέσω του οποίου ανατρέχει με θεαματικό οίστρο σε σχεδόν εβδομήντα χρόνια της ελληνικής Ιστορίας, από το 1860 έως το 1927. Η Μαρία Γαβαλά χτίζει την επινοημένη πλοκή του βιβλίου της «Κόκκινος Σταυρός» (εκδ. Πόλις) γύρω από την αληθινή ιστορία της διαταραγμένης πνευματικά Μπέρτα Γκέρτρουντ Φλεκ, η οποία υπήρξε θύμα της ναζιστικής ευγονικής. Τις ατραπούς της Ιστορίας ακολουθεί και ο Θωμάς Κοροβίνης με τον «Θρύλο του Ασλάν Καπλάν» (εκδ. Αγρα), όπου περιγράφει το μοιραίο ρομάντζο ανάμεσα σε μια ισπανοεβραία τραγουδίστρια του καφέ-αμάν και έναν τουρκαλβανό παλικαρά με φόντο την πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη που καίγεται από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917.

Βρετανικό άρωμα επιλέγει για το ντεμπούτο της η Φραντζέσκα Μάνγγελ, καθώς με το βιβλίο της «Η νύχτα του Σάουιν» (εκδ. Bell), το οποίο τιμήθηκε πρόσφατα και με το Βραβείο Κοινού στα Βραβεία Βιβλίου Public στην κατηγορία «Πρωτοεμφανιζόμενος», ταξιδεύει τον αναγνώστη από την Αθήνα στην Αγγλία με οδηγό την ιστορία ενός σκηνοθέτη που ψάχνει την καλύτερή του φίλη η οποία εξαφανίστηκε. Ο Γιάννης Πλιώτας στα «Ουγγρικά ψάρια» (εκδ. Διόπτρα) συνθέτει μια παρωδία αστυνομικού μυθιστορήματος όπου πρωταγωνιστεί η νοοτροπία της μικρής επαρχιακής πόλης. Στη «Σπηλιά» (εκδ. Αγρα) ο ήρωας του Γιάννη Ατζακά τοποθετεί τον ήρωά του σε μια μικρή μεθοριακή πολιτεία το καταχείμωνο του 1993, όπου στοχάζεται πάνω στα δεινά της πρόσφατης ελληνικής Ιστορίας αλλά και στις αρχές του νέου αιώνα, όπου συντάσσει μια σκοτεινή προφητεία για τη μοίρα του ελληνικού έθνους.

Ενα κομμάτι της Ιστορίας της ελληνικής ποίησης και του ελληνικού τραγουδιού αποτελεί από μόνη της η νέα, αναθεωρημένη έκδοση του τόμου «Νίκος Γκάτσος. Ολα τα τραγούδια» (εκδ. Πατάκης), όπου συγκεντρώνονται όλοι οι στίχοι του σπουδαίου δημιουργού. Τέλος, μετά τα «Ποιήματα Α’, 1943-1959», ο εκδοτικός οίκος Κίχλη κυκλοφορεί τα«Ποιήματα Β‘, 1959-2017» και ολοκληρώνει έτσι τη συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού έργουτου Τίτου Πατρίκιου, με κάθε τόμο να συνοδεύεται από εκτενή σημειώματα όπου φιλοξενούνται, μεταξύ άλλων, στίχοι ποιητών που τον ενέπνευσαν στη διάρκεια της δημιουργικής του πορείας. l