Οι σημερινές εκλογές είναι πιο αμφίρροπες απ’ όσο πίστευε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όταν τις προκήρυξε, πρόωρα, τον Απρίλιο: σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ενδέχεται να μην εκλεγεί από τον πρώτο γύρο στην προεδρία, ενώ το κόμμα του, ΑΚΡ, κινδυνεύει να μην εξασφαλίσει την πλειοψηφία στη Βουλή. Σε αυτή την περίπτωση, η Τουρκία μπορεί να οδηγηθεί σε αδιέξοδο. Αλλά ακόμα και αν ο Ερντογάν εκλεγεί στην προεδρία και το ΑΚΡ επικρατήσει στη Βουλή, γίνεται τόσο πολύς λόγος για το ότι οι εκλογές δεν είναι δίκαιες και εκφράζονται ανησυχίες για νοθεία που η μετεκλογική περίοδος δεν προμηνύεται ανέφελη. Ο Ερντογάν ελέγχει σχεδόν όλα τα μέσα ενημέρωσης. Το κρατικό κανάλι TRT αφιέρωσε 67 ώρες στον πρόεδρο και στο ΑΚΡ τον Μάιο, ενώ στον κυριότερο αντίπαλό του για την προεδρία, τον κεμαλιστή Μουχαρέμ Ιντζέ, λιγότερες από επτά και στο Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ 12 λεπτά. Αλλά και τα ιδιωτικά κανάλια αφιέρωσαν πολύ περισσότερο χρόνο στον Ερντογάν απ’ όσο στους αντιπάλους του.
Σύμφωνα με την οργάνωση Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα, το 90% του περιεχομένου των εφημερίδων είναι φιλοκυβερνητικό. Πριν από τρεις μήνες η «Dogan Holding», που στήριζε πάντα το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), πούλησε την εφημερίδα «Χουριέτ», το CNN Turk και άλλα μέσα στη φιλοκυβερνητική Demiroren Holding.
Φόβοι για νοθεία
Η Οργάνωση για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη θα επιτηρήσει τις εκλογές, αλλά πολλοί πιστεύουν ότι οι περιορισμοί στην ελευθερία του Τύπου τις έχουν ήδη αμαυρώσει. Εκφράζουν επίσης την ανησυχία ότι οι αλλαγές στον εκλογικό νόμο που ψηφίστηκαν στη Βουλή πριν από τρεις μήνες αφήνουν περιθώρια για νοθεία, καθώς καθιστούν έγκυρα ψηφοδέλτια που δεν έχουν σφραγιστεί. Προειδοποιούν μάλιστα ότι αν ο Ερντογάν χάσει στον πρώτο γύρο, το εκλογικό αποτέλεσμα θα του χρησιμεύσει ως «μέτρο» προκειμένου, στον δεύτερο γύρο, να διαπράξει όση νοθεία χρειάζεται για να εξασφαλίσει την προεδρία.
Οι αναφορές στις εκλογές του Ιουνίου 2015 –στις οποίες το ΑΚΡ έχασε την πλειοψηφία στη Βουλή, δεν κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση και προκήρυξε νέες εκλογές τις οποίες κέρδισε, πέντε μήνες αργότερα –είναι πολλές. Κυρίως στο τι επακολούθησε τότε: κατάρρευση των ειρηνευτικών συνομιλιών ανάμεσα στην κυβέρνηση και στο κουρδικό ΡΚΚ για την προσέλκυση της ψήφου των εθνικιστών. Αν χάσει το ΑΚΡ τις σημερινές βουλευτικές εκλογές και κερδίσει ο Ερντογάν τις προεδρικές, στον πρώτο γύρο σήμερα ή στον δεύτερο στις 8 Ιουλίου, η συγκατοίκηση του προέδρου Ερντογάν με μια αντιπολιτευόμενη Βουλή θα είναι άβολη –παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος θα αποκτήσει εκτελεστικές εξουσίες και το πόστο του πρωθυπουργού θα καταργηθεί, όπως αποφασίστηκε στο περυσινό δημοψήφισμα. Το αδιέξοδο που θα δημιουργηθεί αν ο πρόεδρος στέλνει στη Βουλή έναν νόμο και οι βουλευτές τον μπλοκάρουν θα οδηγήσει στην προκήρυξη νέων εκλογών, τις οποίες ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να κερδίσει το κόμμα του, εκμεταλλευόμενος εσωτερικούς ή εξωτερικούς εχθρούς για να προσελκύσει ψήφους.
«Η Τουρκία είναι η επιτομή της αστάθειας. Δεν γνωρίζουμε πώς θα αντιδράσει η κοινωνία, είτε κερδίσει η αντιπολίτευση είτε ο Ερντογάν. Τα πάντα είναι στον αέρα» έγραψε το Reuters.
Οπως και το 2015, πολλά εξαρτώνται σήμερα από το αν το φιλοκουρδικό κόμμα HDP θα μπει στη Βουλή, που μετά τις σημερινές εκλογές θα έχει 600 έδρες αντί 550. Στο παρελθόν το ΑΚΡ κέρδιζε τις ψήφους των συντηρητικών Κούρδων αλλά σήμερα –μετά την αναζωπύρωση της διαμάχης με τους Κούρδους στη Νοτιοανατολική Τουρκία, στη Συρία (κατάληψη του κουρδικού Αφρίν από τον τουρκικό στρατό) και στο Ιράκ (όπου οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις επιχειρούν στο όρος Καντίλ όπου βρίσκεται το αρχηγείο του ΡΚΚ) –πολλοί τού στρέφουν την πλάτη.
Αν το HDP ξεπεράσει το πλαφόν του 10% και μπει στη Βουλή, θα κόψει δεκάδες έδρες από το ΑΚΡ στη Νοτιοανατολική Τουρκία. Αν όχι, οι έδρες θα πάνε στο δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στην περιοχή, διευκολύνοντας την επικράτηση του ΑΚΡ στη Βουλή.
Ανησυχία για την οικονομία
Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι το 51% των Τούρκων αναφέρουν την οικονομία ως την κυριότερή τους ανησυχία, ενώ η ασφάλεια ακολουθεί δεύτερη με μόλις 13,4%. Για να κερδίσει ο Ερντογάν, πρέπει να αντιστρέψει τις ανησυχίες των ψηφοφόρων: αν η ασφάλεια γίνει το κυριότερο μέλημά τους, θα ξανακερδίσει τους ψηφοφόρους που απομακρύνονται λόγω της οικονομίας και, παράλληλα, θα ανακόψει τη φόρα του HDP.
Το ΑΚΡ έχει σχηματίσει προεκλογικά τη Λαϊκή Συμμαχία με το εθνικιστικό ΜΗΡ των Γκρίζων Λύκων. Το κεμαλικό CHP, το Καλό Κόμμα και τα εξωκοινοβουλευτικά Κόμμα της Ευτυχίας και Δημοκρατικό Κόμμα (μετεξέλιξη του κόμματος του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ και της Τανσού Τσιλέρ) έχουν σχηματίσει τη Συμμαχία του Εθνους και κατεβαίνουν μαζί στις βουλευτικές εκλογές. Στις προεδρικές κατεβάζουν διαφορετικούς υποψηφίους αλλά, σε περίπτωση δεύτερου γύρου, θα υποστηρίξουν τον αντίπαλο του Ερντογάν.
Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις για τον πρώτο γύρο δίνουν στον Ερντογάν κάτω του 50%, στον Ιντζέ λίγο κάτω από 30%, στη Μεράλ Ακσενέρ του Καλού Κόμματος γύρω στο 10%, στον Σελαχατίν Ντεμιρτάς του φιλοκουρδικού HDP γύρω στο 10%, στον Τεμέλ Καραμολάογλου του Κόμματος της Ευτυχίας γύρω στο 2% και στον Ντογού Περντσέκ του εθνικιστικού αριστερού Vatan κάτω από 0,5%.
Στις δημοσκοπήσεις δεν περιλαμβάνεται η άποψη των Τούρκων του εξωτερικού που ψήφισαν στις διπλωματικές αντιπροσωπείες της χώρας ανά τον κόσμο. Οι επιστολικές ψήφοι ανήλθαν σε 1.490.000, αριθμό-ρεκόρ.
Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
Κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της Τουρκίας από το 2003, όταν πρωτοεξελέγη πρωθυπουργός. Αλλά οι πολιτικές του επιτυχίες ξεκίνησαν πολύ νωρίτερα, από το 1994, όταν εξελέγη δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης. Ιδρυσε το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) το 2001 και το οδήγησε σε εκλογικούς θριάμβους το 2002, το 2007 και το 2011, ενώ και μετά τις δεύτερες εκλογές του 2015 το ΑΚΡ κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση. Το 2014 ο Ερντογάν πρωτοεξελέγη πρόεδρος της Τουρκίας και το 2017 κέρδισε το δημοψήφισμα που προκήρυξε για την αλλαγή του Συντάγματος της χώρας. Η ιδεολογία του 64χρονου ισλαμιστή Ερντογάν κινείται μεταξύ του συντηρητισμού στα κοινωνικά ζητήματα και του φιλελευθερισμού στα οικονομικά, ενώ με τα χρόνια γίνεται όλο και πιο αυταρχικός.
Μουχαρέμ Ιντζέ
Ο 54χρονος πρώην καθηγητής Φυσικής γεννήθηκε στην επαρχία Γιάλοβα, αλλά οι παππούδες του από την πλευρά του πατέρα του ήταν από τη Θεσσαλονίκη. Εξελέγη τέσσερις συνεχόμενες φορές βουλευτής με το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP): το 2002, το 2007, το 2011 και το 2015. Η υποψηφιότητά του ανακοινώθηκε μόλις στις αρχές Μαΐου. Σύνθημά του είναι το «Μουχαρέμ Ιντζέ, εξασφάλιση για την Τουρκία» που στα τουρκικά κάνει ρίμα. Αποδείχθηκε η αποκάλυψη της προεκλογικής εκστρατείας λόγω της μαχητικότητάς του και της ελπίδας που έδωσε στους αντιπάλους του Ερντογάν ότι και η αντιπολίτευση έχει επιτέλους μια ευκαιρία να επικρατήσει απέναντι στον «νεοσουλτάνο».
Η 61χρονη πολιτικός από τη Σμύρνη επίσης έχει καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη, τόσο από τον πατέρα της όσο και από τη μητέρα της. Προέρχεται από το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) των Γκρίζων Λύκων εντός του οποίου ξεκίνησε ανταρσία πριν από δύο χρόνια, ώσπου τον περασμένο Οκτώβριο ίδρυσε το δικό της Καλό Κόμμα (ΙΥΙ). Οι υποστηρικτές της την αποκαλούν «asena», δηλαδή «λύκαινα». Πρώην λέκτορας σε τουρκικά πανεπιστήμια, μπήκε στην πολιτική το 1995, εκλεγόμενη ως βουλευτής με το κόμμα του Ντεμιρέλ. Διετέλεσε υπουργός Εσωτερικών το 1996-1997, επί πρωθυπουργίας του ισλαμιστή Ερμπακάν. Αργότερα προσχώρησε στο ΜΗΡ. Είναι σκληρή στα ελληνοτουρκικά και αναφέρεται στην «τουρκικότητα» νησιών του Αιγαίου.
Σελαχατίν Ντεμιρτάς
Ο 45χρονος Κούρδος από τη Νοτιοανατολική Τουρκία διεκδικεί την προεδρία με το φιλοκουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP) από τη φυλακή, όπου κρατείται από τα τέλη του 2016 για «τρομοκρατική προπαγάνδα». Εκλέγεται βουλευτής από το 2007 με διάφορα φιλοκουρδικά κόμματα, που στη συνέχεια τίθενται εκτός νόμου και αντικαθιστώνται από άλλα, ώσπου το 2014 εξελέγη συμπρόεδρος του HDP και το ίδιο έτος διεκδίκησε τις προεδρικές εκλογές, τερματίζοντας τρίτος. Ο Ντεμιρτάς οδήγησε το HDP στις πρώτες του βουλευτικές εκλογές το 2015, στις οποίες έλαβε 13,12% καταφέρνοντας να περάσει το πλαφόν του 10% και να μπει στη Βουλή και, παράλληλα, στο «μάτι» του Ερντογάν.
Τεμέλ Καραμολάογλου
Ο 77χρονος ηγέτης του ισλαμοσυντηρητικού Κόμματος της Ευτυχίας (SP) έχει τις ίδιες πολιτικές ρίζες με τον Ερντογάν: αμφότεροι προέρχονται από το ισλαμιστικό Κόμμα της Αρετής, το οποίο με τη σειρά του είχε προέλθει από το Κόμμα της Ευημερίας, του ισλαμιστή Νετσμετίν Ερμπακάν, που είχε τεθεί εκτός νόμου. Τελικά και το Κόμμα της Αρετής τέθηκε εκτός νόμου το 2001 και διασπάστηκε – οι μεταρρυθμιστές, όπως ο Ερντογάν, ίδρυσαν το ΑΚΡ και οι παραδοσιακοί, όπως ο Καραμολάογλου, το SP. Ο Καραμολάογλου διετέλεσε δήμαρχος της Σεβάστειας στην Κεντρική Τουρκία το 1989-1995 και έχει εκλεγεί δύο φορές βουλευτής (1977 και 1996).
Ντογού Περιντσέκ
Ο 76χρονος ηγέτης του αριστερού εθνικιστικού Πατριωτικού Κόμματος (Vatan) είναι γιος βουλευτή που εκλεγόταν με τον Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, υπήρξε συνιδρυτής αριστερών κομμάτων, μεταξύ των οποίων το Κόμμα των Εργατών, το οποίο το 2015 μετονομάστηκε σε Πατριωτικό Κόμμα. Ο Περιντσέκ ήταν ο πρώτος που καταδικάστηκε από ελβετικό δικαστήριο ως αρνητής της γενοκτονίας των Αρμενίων το 2007, αλλά οκτώ χρόνια αργότερα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τον δικαίωσε στο πλαίσιο της ελευθερίας του λόγου. Το 2007 συνελήφθη για την υπόθεση Εργκένεκον (εθνικιστική οργάνωση που συνωμοτούσε κατά του κράτους), καταδικάστηκε σε ισόβια το 2013 αλλά έναν χρόνο αργότερα αφέθηκε ελεύθερος και συνέπλευσε πολιτικά με το ΑΚΡ.
Μεριέμ: Δεν θα απαλλαγούμε εύκολα από τον Ερντογάν
Την ανησυχία της για νοθεία στις εκλογές εκφράζει μιλώντας στο «Βήμα» η Μεριέμ, πολιτικός επιστήμονας από την Αγκυρα (δεν επιθυμεί να δημοσιευθεί το πλήρες όνομά της για ευνόητους λόγους: ο Ερντογάν έχει φυλακίσει 160.00 άτομα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 και έχει απολύσει περισσότερους από 150.000 δημοσίους υπαλλήλους). Αλλά ό,τι και αν γίνει, δεν θα απαλλαγούμε εύκολα από τον Ερντογάν, προσθέτει.
Τι αναμένετε από τις σημερινές εκλογές;
«Υπό κανονικές συνθήκες, θα ανέμενα ο Ερντογάν να χάσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και να μη λάβει αρκετές ψήφους για να εξασφαλίσει την προεδρία στον πρώτο γύρο αλλά να κερδίσει τον Ιντζέ στον δεύτερο. Ειλικρινά όμως αναμένω νοθεία και πιστεύω ότι το HDP θα μείνει εκτός Βουλής».
Δηλαδή, οι υποστηρικτές της αντιπολίτευσης έχουν παραιτηθεί μπροστά στο ενδεχόμενο ο Ερντογάν να χρησιμοποιήσει νοθεία για να πετύχει αυτό που επιθυμεί ή διατηρούν την ελπίδα ότι θα χάσει τις εκλογές;
«Δεν έχουν παραιτηθεί. Αντίθετα, αυτή τη φορά έχουν τεράστια ελπίδα ότι ο Ερντογάν θα χάσει. Υπάρχουν περιστασιακοί προφήτες κακών που θυμίζουν στον κόσμο ότι ο Ερντογάν έχει χάσει στο παρελθόν και δεν έχει φύγει ή ότι ο κρατικός μηχανισμός είναι διαλυμένος και η οικονομία σε κακό χάλι, συνεπώς δεν υπάρχει λόγος να κερδίσει κανείς τις εκλογές. Αλλά ο κόσμος συνεχίζει να διατηρεί την ελπίδα».
Πιστεύετε λοιπόν ότι υπάρχει περίπτωση να χάσει ο Ερντογάν, ότι θα το αφήσει αυτό να συμβεί;
«Δεν νομίζω ότι η νίκη σε μια εκλογική αναμέτρηση θα είναι αρκετή για να απαλλαγούμε από τον Ερντογάν. Αλλωστε τι εννοούμε όταν λέμε να απαλλαγούμε από τον Ερντογάν; Είναι πιθανό να χάσει και να αποχωρήσει επειδή δεν είναι εύκολο να μην αναγνωρίσει το αποτέλεσμα μιας εκλογικής διαδικασίας. Αλλά δεν νομίζω ότι αυτό σημαίνει πως θα απαλλαγούμε από αυτόν, όχι τόσο εύκολα».
Αν ο Ερντογάν κερδίσει την προεδρία και η αντιπολίτευση τη Βουλή, τι θα συμβεί;
«Αν επαληθευτεί αυτό το σενάριο, θα εισέλθουμε σε μια ενδιαφέρουσα περίοδο. Αλλά φοβάμαι ότι αυτή θα περιλαμβάνει περισσότερο χάος, πολιτικό και οικονομικό. Και για το χάος θα κατηγορηθεί η αντιπολίτευση».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
