Οι επιστήμονες αυτο-οργανώνονται

Η ισχύς εν τη ενώσει! Για πρώτη φορά στην Ελλάδα οι εκπρόσωποι όλων των ερευνητικών κέντρων της χώρας μας βρέθηκαν μαζί σε μια επιστημονική συνάντηση με έναν στόχο: να διαμορφώσουν προτάσεις προς την κυβέρνηση και τα αρμόδια όργανά της, να αναζητήσουν τις λύσεις σε χρόνια προβλήματα, να στήσουν χρονοδιαγράμματα, αλλά και να χτίσουν τους δρόμους προς την υλοποίησή τους. Υπό μία έννοια, να δηλώσουν «αφού δεν το κάνουν η πολιτεία και οι πολιτικοί σχηματισμοί της, ας το κάνουμε μόνοι μας».

Η συνάντηση διοργανώθηκε στην Αθήνα από το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΣΕΚ) και σε αυτή συμμετείχαν έλληνες επιστήμονες από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό. Στόχος της, η κατάθεση συγκεκριμένων πορισμάτων για την έρευνα στην Ελλάδα. «Κατ’ αρχήν, η αίσθησηπου είχα ως εξωτερικός παρατηρητής ήταν ο πλούτος του επιστημονικού προγράμματος αλλά και των επιτευγμάτων των ερευνητικών κέντρων μας» λέει στο «Βήμα» ο κ. Σταύρος Κατσανέβας, καθηγητής Αστροσωματιδιακής Φυσικής και Κοσμολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris2, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Βαρυτικών Κυμάτων EGO/Virgo της Πίζας αλλά και μέλος του ΕΣΕΚ. «Με βάση «αντικειμενικούς» (π.χ. ευρωπαϊκά προγράμματα) αλλά και ουσιαστικούς δείκτες, με εντυπωσίασε η πολλαπλότητα των σημείων και της συνεργασίας που αναπτύχθηκε ώστε τα ερευνητικά μας κέντρα να συνεργαστούν γύρω από «καυτά» θέματα τόσο στη βασική έρευνα όσο και στα προβλήματα της κοινωνίας».

Ο κ. Κατσανέβας αγαπάει τις φιλολογικές αναφορές. Μιλώντας στο «Βήμα» λέει: «Η συνάντηση που είχαμε τελικά ξεπέρασε το συνηθισμένο επίπεδο των συζητήσεων στην Ελλάδα που χαρακτηρίζονται από την γκρίνια, τον θυμό, την υποτίμηση των αντιπάλων, είτε είναι ανταγωνιστικές οντότητες στο ίδιο επίπεδο, είτε η πολιτεία, τα συνδικάτα κ.λπ., και επικεντρώθηκε στην αναζήτηση κοινών τόπων και πιθανώνδρόμων προς τα εμπρός». Και συνεχίζει λέγοντας: «Ηταν χαρακτηριστική ενός περάσματος από την «Ιλιάδα», που περιγράφει τη μήνιν, τον θυμό, τα τσαλίμια και μούτρα, αν θέλετε, του εγωπαθούς Αχιλλέα, στην «Οδύσσεια», που περιγράφει την εφευρετικότητα και τεχνική δεξιοσύνη του Οδυσσέα, αλλά και την περιπλάνηση, τον ναυτικό/οδικό χάρτη για την ανακάλυψη του κόσμου και του εαυτού του. Σε παρένθεση, ίσως, αυτή η διαδικασία θα μπορούσε να είναι και μια πηγή έμπνευσης για τις κομματικές ηγεσίες όλων των πολιτικών αποχρώσεων που συχνά επενδύουν στο «πρωταρχικό κεφάλαιο θυμού»».

«Ακούγοντας τα παραπάνω, μοιάζει αυτή η συνάντηση να βάζει τις γέφυρες και για μια σωστή συνεργασία με τα πανεπιστήμια της χώρας, με τα οποία και τα ερευνητικά κέντρα έχουν μια αντίστοιχη σχέση αγάπης – μίσους;» ρωτάω τον συνομιλητή μας.

Για να απαντήσει: «Ναι, φυσικά. Στη Γαλλία έχουμε μεικτές ομάδες. Δεν ξέρεις ποιος είναι ο καθηγητής πανεπιστημίου και ποιος ο ερευνητής. Μάλλον το ξεχνάς κάποια στιγμή τελικά. Μάλιστα εκεί τα πανεπιστήμια είναι υποτιμημένα σε σχέση με τους ερευνητές, σε αντίθεση με τηνεικόνα που ισχύει στην Ελλάδα. Νομίζω ότι πρέπει να σπάσουμε τις εχθρότητες και τις πολιτικές που μας διαχωρίζουν και να αφήσουμε τους ακαδημαϊκούς τσακωμούς».

Στη συνάντηση που έγινε μεταξύ των ερευνητών συζητήθηκαν τα θεσμικά και νομικά θέματα που αντιμετωπίζουν τα ερευνητικά κέντρα, τις ανοιχτές υποδομές υποστήριξης έρευνας που χαρακτηρίζονταιαπόμηχανήματα υψηλού κόστους, καλύπτουν ανάγκες εθνικές αλλά και τοπικές, περιλαμβάνουν υπηρεσίες, είναι συνδεδεμένες με εθνικά ή ευρωπαϊκά προγράμματα. Συζητήθηκε όμως και η ανάγκη δημιουργίαςδικτύων με σκοπό είτε τη συγκέντρωση κρίσιμης μάζας σε υπάρχουσες κατευθύνσεις, είτε τη στήριξη αναδυόμενων και διεπιστημονικών ερευνητικών κατευθύνσεων. Ενα πρώτο δείγμα τέτοιου δικτύου βέβαια έχει ήδη αρχίσει να αναδύεται και είναι το «Εθνικό δίκτυο ιατρικής ακρίβειας στην ογκολογία». Κάτι που στηρίζεται στη λογική των Ανοικτών Μονάδων Στήριξης της Ερευνας, που είναι μια πολιτική ευρέως διαδεδομένη στο εξωτερικό.

Τι είναι αυτές; Ο καθηγητής Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ των ΗΠΑ και μέλος του ΕΣΕΚ κ. Οθων Ηλιόπουλος διατυπώνει τα πρώτα ερωτήματα «κατανόησης». «Πού μπορώ να δώσω αυτά τα κύτταρα για να μετρήσω με ακρίβεια την έκφραση όλων των γονιδίων; Πού μπορώ να απευθυνθώ για έγκυρη ανάλυση του δείγματος πρωτεϊνών; Μπορώ να βρω στατιστική υποστήριξη για να υπολογίσω το δείγμα πληθυσμού; Πώς θα επιβεβαιώσω τη συγκέντρωση ενός φαρμάκου στο δείγμα που έχω αγοράσει; Καθημερινά ερωτήματα που δείχνουν πεζά αλλά καθορίζουν την ποιότητα, ταχύτητα και κόστος μιας ερευνητικής προσπάθειας».

Οι Ανοικτές Μονάδες Υποστήριξης Ερευνας (ΑΜΥΕ), αυτό που αναφέρεται ως core facilities στις ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ, μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά την ερευνητική δραστηριότητα στη χώρα μας απαντώντας στα παραπάνω ερωτήματα; Πρόκειται για κάτι που μπορεί να αναπτυχθεί; Αυτό είναι το ζητούμενο.

«Η συζήτηση για την ανάπτυξη των υπαρχόντων και τη συγκρότηση νέων Μονάδων στην Ελλάδα έχει αρχίσει στην επιστημονική κοινότητα και θα πρέπει γρήγορα να οδηγήσει στη μορφοποίηση μιας ρεαλιστικής πρότασης» απαντάει ο κ. Ηλιόπουλος. Οπως δηλώνει, «είναι Μονάδες εξοπλισμού και προσωπικού που καλύπτουν επαρκώς υπάρχουσες και προβλεπόμενες μελλοντικές επιστημονικές ανάγκες. Ο ερευνητής απευθύνεται σε αυτές για την εκτέλεση συγκεκριμένου έργου (π.χ. ανάλυσης ενός βιολογικού δείγματος). Εξυπηρετούν θετικές αλλά και θεωρητικές επιστήμες. Παρέχουν υπηρεσίες στους ερευνητές και η πρόσβαση στις ΑΜΥΕ είναι αναγκαστικά ελεύθερη, σε λογικές τιμές κόστους. Αν ο εξωτερικός ερευνητής το επιλέξει, η εκτέλεση έργου παίρνει την μορφή εξωτερικής συνεργασίας, αν όχι απλώς παροχής υπηρεσίας. Οι Μονάδες Υποστήριξης της Ερευνας μπορούν να βρίσκονται σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα και να κατανέμονται γεωγραφικά έτσι ώστε να καλύπτουν την επικράτεια, αναβαθμίζοντας την έρευνα, προσφέροντας υπηρεσίες σε πολλά επίπεδα. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι μιλάμε για επιστημονικό έργο υψηλών στάνταρντ, γιατί το προσωπικό αποκτά πείρα και ελέγχει συνεχώς την ποιότητα παροχής υπηρεσίας. Οι ίδιες μονάδες προάγουν τη συνεργασία και τη δημιουργία επιστημονικών δικτύων τα οποία ανταλλάσσουν, τελικά, τεχνογνωσία και πείρα. Συγχρόνως παρέχουν διόδους εισαγωγής νέας τεχνολογίας στη χώρα μας. Τέλος, με ανταγωνιστικές επιχορηγήσεις και κατευθυνόμενη χρηματοδότηση από πλειάδα πηγών, μπορούν να μειώσουν το κόστος εκτέλεσης του επιστημονικού έργου που παρέχεται ως υπηρεσία».