Μέσι, για πάντα

Το γεγονός ότι στο ερώτημα «Ποιος είναι ο κορυφαίος σήμερα ποδοσφαιριστής του κόσμου;» οι γνώμες των ποδοσφαιρόφιλων, παγκοσμίως, διίστανται δεν θα πρέπει να μας εκπλήττει. Διότι, παρά τα γραφόμενα περί τέλους της μετανεωτερικότητας και περί εισόδου σε μια μετα-μεταμοντέρνα εποχή, αισθητικώς βρισκόμαστε ακόμη στην περιοχή του μεταμοντέρνου. Και μόνο το ότι οι μισοί από όσους απαντούν στο ερώτημα προτιμούν τον Ρονάλντο και όχι τον Μέσι είναι δηλωτικό της καλλιτεχνικής παρακμής της εποχής μας.

Δεν προσπαθώ να ευφυολογήσω, αλλά να είμαι ακριβής. Αναφέρομαι στο ποδόσφαιρο ως αισθητική –δηλαδή καλλιτεχνική –δραστηριότητα, γιατί ένας αγώνας ποδοσφαίρου δεν είναι ένα απλό αθλητικό γεγονός, όπως πιστεύεται γενικά. Είναι δέκαθλο εν συγχρονία. Ολυμπιονίκης των εκατό μέτρων ή και του δεκάθλου μπορεί να αναδειχθεί και ένας διανοητικά ηλίθιος. Ενας ποδοσφαιριστής όμως δεν μπορεί να είναι μεγάλος αν τα σωματικά του προσόντα (ταχύτητα, δύναμη, αντοχή, σθένος, ευλυγισία, αλτική ικανότητα) δεν είναι ικανός να τα ασκεί συγχρόνως και συγκεκραμένα, δηλαδή εν ταυτώ, πράγμα αδύνατον αν δεν διαθέτει υψηλό δείκτη ευφυΐας, δηλαδή οξεία αντίληψη του χώρου και του χρόνου, η οποία είναι ο σημαντικότερος διαμορφωτής της τεχνικής του. Το οποίο σημαίνει ότι ένας ποδοσφαιρικός αγώνας, στις υψηλότερες στιγμές του, μπορεί να φτάσει (και συχνά φτάνει) στο επίπεδο ενός καλλιτεχνικού γεγονότος, ανάλογου με εκείνο οι κορυφαίοι συντελεστές του οποίου πρέπει να διαθέτουν προσόντα όμοια με τα προσόντα που διαθέτουν και με τον τρόπο που τα ασκούν οι μεγάλοι ποδοσφαιριστές. Εννοώ την τέχνη του χορού, με την οποία, στο αποκορύφωμά της, η τέχνη του ποδοσφαίρου είναι ομοούσια.

Αλλά ας επιστρέψουμε στον Ρονάλντο και στον Μέσι, στο ερώτημα ποιος από τους δύο είναι μεγαλύτερος ποδοσφαιριστής. Οπως σε όλες τις καλές τέχνες, έτσι και στην ποδοσφαιρική υπάρχουν δύο βασικές αισθητικές εκφράσεις, η κλασική και η ρομαντική. Το βλέπουμε αυτό σήμερα στην τεχνοτροπία του Μέσι και του Ρονάλντο. Τα φυσικά προσόντα τους είναι ισοδύναμα, αφού τη μόνη υστέρηση του πρώτου, την αλτική, την αναπληρώνει η υπεροχή του στην ικανότητα αιφνίδιας μεταβολής των κινήσεών του. Ομως το ύφος του Μέσι είναι κλασικό· του Ρονάλντο ρομαντικό. Στο παίξιμο του πρώτου το ποδοσφαιρικό συναίσθημα, παρά την περίπλοκη σύσταση και έντασή του, εκφράζεται υποβλητικά, στοχαστικά, ισορροπημένα. Στο παίξιμο του δεύτερου υπερεκχειλίζει το συναίσθημα, με συχνά τα παρεπόμενα του πλεονασμού του: πάθος αναιτιολόγητο, νευρικότητα, ποδοσφαιρικός βερμπαλισμός. Οι κατά τη διάρκεια των γαλήνιων κινήσεων του Μέσι απροσδόκητες εκρηκτικές του εξάρσεις μεταφράζονται σε γκολ υψηλών καλλιτεχνικών προδιαγραφών· οι αξιοθαύμαστες στιγμές του Ρονάλντο είναι όντως υπέροχες, και δεν είναι λίγα τα εντυπωσιακά του και αλησμόνητα γκολ –όμως τα λεγόμενα μαγικά του είναι μονότονα και αναμενόμενα και λίγες φορές μπορούν να ξεγελάσουν τους αντίπαλους αμυντικούς. Σε ό,τι αφορά τον αριθμό των γκολ, ο Μέσι υπερέχει όχι μόνο ως προς τα όσα σημειώνει ο ίδιος, αλλά και με εκείνα που πραγματοποιεί με τις ασίστ του. Ενώ ο Ρονάλντο, ως απλός εκτελεστής, αξιοποιεί τις περισσότερες φορές τον κόπο των συμπαικτών του.

Για την ακρίβεια, τα γκολ που βάζει ο ίδιος ο Μέσι, τα οποία τον ανέδειξαν πρώτο σκόρερ της εποχής μας, είναι λιγότερα από εκείνα που επιτυγχάνει δι’ αντιπροσώπων. Και αυτό γιατί, εκτός από κορυφαίος εκτελεστής, ο Μέσι είναι και κορυφαίος επιτελικός: ιδιοφυής οργανωτής της επιθετικής τακτικής της ομάδας του. Και δεν είναι τόσο η θαυμαστή ακρίβεια των μεταβιβάσεών του εκείνο που επιβεβαιώνει την ποδοσφαιρική του ιδιοφυΐα· είναι, κυρίως, ο περίπλοκος και ακαριαίος –αριθμομνημονικός, θα έλεγα –υπολογισμός του χώρου, του χρόνου και της ταχύτητας των μετακινήσεων των συμπαικτών του και της μπάλας εκείνο που αναδεικνύει τον Μέσι σε δημιουργό ποδοσφαιρικών αραβουργημάτων.

Την αισθητική ενός ποδοσφαιριστή διαμορφώνει απαραίτητα και το αγωνιστικό του ήθος. Ο Μέσι υπερτερεί και εδώ, και μάλιστα καταφανώς. Γιατί το παίξιμό του δεν αποβλέπει μόνο αποκλειστικά στην ωφέλεια της ομάδας του, είναι και γενναιόδωρο. Πόσες μεταβιβάσεις του θα μπορούσαν να τελειώνουν σε προσωπικά του γκολ, αν δεν διαπνεόταν ο Μέσι από την προθυμία της δωρεάς στους συμπαίκτες του; Θαυμαστή είναι ακόμη και η μεγαλοθυμία του, που του επιτρέπει να υπομένει αγόγγυστα τα σκληρά μαρκαρίσματα των αντιπάλων στην αγωνιώδη προσπάθειά τους να τον αναχαιτίσουν. Απεναντίας, η συμπεριφορά του Ρονάλντο στο γήπεδο είναι εγωιστική και αυτάρεσκη, σχεδόν ναρκισσιστική, και η επιθυμία του να αποτελεί συνεχώς το κέντρο της προσοχής των θεατών ακατάσχετη· όπως ακαλαίσθητες είναι και οι εξάρσεις των πανηγυρισμών του και οι συνεχείς –τις περισσότερες φορές αδικαιολόγητες –διαμαρτυρίες του για υπέρμετρα βίαιο προς αυτόν παιχνίδι των αντιπάλων, με τις συχνές –ως επί το πλείστον απατηλές –προσπάθειές του να εκμαιεύσει κάποια τιμωρία τους.

Ο μεταμοντερνισμός είναι η ακρότατη μορφή του ρομαντισμού. Είναι ο εντυπωσιοθηρικός ατομοκεντρισμός του Ρονάλντο, με όλα τα ποδοσφαιρικά συμπαρομαρτούντα που τον καρυκεύουν, τα στοιχεία που συνθέτουν τον μεταμοντέρνο χαρακτήρα του ποδοσφαίρου του.

Στο ερώτημα ποιος είναι ο κορυφαίος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών –ο Πελέ, ο Μαραντόνα ή ο Μέσι; –η απάντηση δεν μπορεί να είναι αντικειμενική, γιατί την υπονομεύουν οι διαφορετικές ποδοσφαιρικές συνθήκες της κάθε εποχής. Ωστόσο, αν με ρωτούσαν (τους έζησα και τους τρεις), θα απαντούσα απερίφραστα: Μέσι.

Ο κ. Νάσος Βαγενάς είναι καθηγητής της Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και παλαιός ποδοσφαιριστής του Εθνικού Πειραιώς.