H αβάσταχτη ψευδομελαγχολία του Διαδικτύου

Μπροστά στην οθόνη δεν υπάρχουν ρίσκα. Ο χωροχρόνος αλλοιώνεται, η γλώσσα κονιορτοποιείται, η εικόνα μεταλλάσσεται. Το προφίλ ενός χρήστη είναι ένας θραυσματικός άυλος πίνακας, ένας λειμώνας συμβόλων, μια κατά κανόνα κοινότοπη παράσταση in progress, μια συχνά επικολυρική ψηφιακή περφόρμανς, από την οποία φυσικά απουσιάζει τρανταχτά ο ίδιος ο πρωταγωνιστής.

Το Internet είναι ένας σκληρός τόπος. Και το Facebook καθρέφτης του ακόμη σκληρότερος. Η χρήση του δεν είναι αναίμακτη. Ενας απ’ τους πολλούς κινδύνους του είναι το cyberbullying που έχει στοιχίσει ακόμη και ζωές. Τα τρολ και οι bullies βρήκαν εδώ το ιδεώδες γήπεδο να παίξουν. Εκεί έχουμε μάχη με ανώνυμα χτυπήματα κάτω από τη ζώνη. Αλλού έχουμε εμπορικό πόλεμο. Στο υπόλοιπο Facebook έχουμε χασμουρητά.

Το Facebook επαναλαμβάνει τον εαυτό του, όπως τα μεσημεριανάδικα. Ή, μάλλον, λειτουργεί ως μια μαζική προσομοίωση. Ο όρος με τον οποίο προίκισε ο Ζαν Μποντριγιάρ το καθοριστικό πρόβλημα της εποχής, όταν, ήδη από το ’70, είπε ότι το μαρξιστικό πρόβλημα της πάλης των τάξεων είχε αντικατασταθεί, στη «μεταβιομηχανική» εποχή, από το πρόβλημα της προσομοίωσης.

Το Facebook ασχολείται με το γιατί δεν πρέπει να υπάρχει Facebook ή πώς αλλιώς θα ήταν ή ποιος πρέπει να λέει σε ποιον τι και με ποιον τρόπο. Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, αλλά είναι λίγες. Και όλοι μαζί κλαίνε και οδύρονται για τη χαμένη ουσία μέσα από το προϊστορικό κάδρο του πρώτου επιπέδου. Κλαίνε για την απίθανα πληκτική ρητορική όπου «τετριμμένα», μηδενικού ανασταστοχασμού πρωτόλεια εκτοξεύονται με άκρατη σπουδαιοφάνεια. Δεν υπάρχει χειρότερος, πιο μπασταρδεμένος συνδυασμός από την επικολυρική ντουντούκα που είναι και «ολίγον ευαίσθητη», και «ολίγον επαναστατική». Αυταπάτες επικοινωνίας: «Α, τι μόνοι είμαστε, Τίνα μου», «Ναι, βαρέθηκα τη μοναξιά, Γιώργο μου» και «Πώς μας έκαναν έτσι… Πόσο φοβόμαστε την έκθεση» και αλλά τέτοια άτολμα, συντηρητικά και γεροντίστικα από νέους ανθρώπους σε αιφνιδιάζουν πραγματικά με την παντελή έλλειψη νεύρου, διάθεσης δράσης και γοητείας σκέψης. Μια ατέρμονη παρέλαση ημιθανών και χιλιοεπαναλαμβανόμενων φράσεων από ένα όχι μικρό, δυστυχώς, κομμάτι μιας, κατά τα άλλα, πολύ ενδιαφέρουσας γενιάς, της οποίας το μάχιμο μέρος έχει αφήσει τις κλάψες και σκέφτεται, δρα, προσπαθεί να βρει λύσεις.

Τι μόνος; Κάνε κάτι αντί να αναδιπλασιάζεις την γκρίνια και το μελό. «Ναι, αλλά η κοινωνία, Λιάνα μου, δεν μας αφήνει»… Και όλα αυτά, κόμεντ στο κόμεντ, μια γιγάντωση χαζοχαρουμενιάς από το κομμάτι εκείνο που περιμένουμε τα καλύτερα.

Παραφράζοντας τον Μποντριγιάρ, «Καλωσορίσατε στην έρημο της προσομοίωσης, στο τέλμα της υπερπραγματικότητας». Δεν είναι γενιά φόβου αυτή –αυτό το κομμάτι τουλάχιστον, το συγκεκριμένο. Είναι γενιά απραξίας, βολεμένων στην πλατιά πολιτιστική υποβάθμιση που παράγει η εποχή, μια γενιά που έχει κλειδωθεί στη νωθρότητα. Νέοι που αντί να ανοίξουν μάτια και αφτιά στη ζωή τα κλείνουν στη βλεφαρόπτωση των πίξελ και έχουν αναγάγει την αυτολύπηση ή τον επικολυρικό λαϊκισμό σε έκφραση ζωής. Γέροι πριν της ώρας τους, όχι από εργατοώρες κοπιαστικής μελέτης ή δράσης, όχι από συσσωρευμένο άλγος, αλλά από έλλειψη νεύρου, ρίσκου, τόλμης, διάθεσης να παίξουν, να χάσουν, να λειτουργήσουν, να κερδίσουν, να μάθουν, να καταλάβουν, να ζήσουν… Δεν μπορείς να διαβάζεις κάποιον είκοσι χρόνια μικρότερο και να χασμουριέσαι –το αντίθετο έπρεπε να συμβαίνει. Σε αυτό να προσθέσουμε και την εμφυλιοπολεμική μάστιγα των πολιτικών αναρτήσεων που όπου και αν ποντάρεις είσαι από χέρι χαρακτηρισμένος. Είτε γερμανοτσολιάς, είτε νεοναζί, είτε φιλελέ, είτε, είτε… Κι αν δεν ποστάρεις, είσαι το χειρότερο: ισαποστάκης.

Κοιτάξτε: Αν κάτι καλό κάνει αυτός ο χώρος είναι πως σου προσφέρει ένα πεδίο για να εκφραστείς δημόσια. Γράψε λοιπόν, στύψε το μυαλό σου και αντί να κινείσαι μεταξύ κλαψουρίσματος με γαρνιτούρα «φλου αρτιστίκ» επαναστατικότητας, βγάλε έστω και μία πρωτότυπη σκέψη, ένα ενδιαφέρον σχόλιο. Και παράδοξο να είναι, και αιρετικό, και «λοξό» και αστείο και ό,τι θες ας είναι. Απλώς βγάλε κάτι αυθεντικό από μέσα σου. Από εσένα. Αληθινό. Οχι επανάληψη της κοινοτοπίας. Απείθεια, ναι. Αντίδραση, ναι. Αλλά αυθεντική. Οχι αναμάσημα, ούτε ψεύτικο στολίδι. Κάποιοι τρίβουν τα χέρια τους με την αποχαύνωση αυτή. Πριν από σαράντα χρόνια σε κοίμιζαν αλλιώς, τώρα σε κοιμίζουν έτσι. Και εσύ έχεις την αυταπάτη ότι εκφράζεσαι.

Η σύγχρονη συγκυρία παρέχει απίστευτο υλικό για κάποιον που έχει τη δυνατότητα να διεισδύσει εντός της. Συμβαίνουν ασύλληπτης περιπλοκότητας πράγματα, εξαιρετικά σύμπλοκα και σοβαρά, τα οποία σε πενήντα χρόνια θα αναλύονται φύλλο και φτερό από τα φωτεινά μυαλά του μέλλοντος. Το υπόστρωμα της πραγματικότητας κοχλάζει και κάθε ημέρα προκαλούνται συμπυκνωμένες αλλαγές που άλλοτε ήθελαν πολλαπλάσια χρόνο να παραχθούν. Η ιστορία έχει επιταχυνθεί τόσο, ώστε σχεδόν ταυτίζεται με τον σχολιασμό της. Από τις πιο άγριες, ενδιαφέρουσες, αντιφατικές εποχές. Με μια διαφορά: δεν είναι προφανής η αγριότητα. Αφορά το σύνολο της δράσης του ανθρώπου στον πλανήτη, όχι μόνο την κακή πολυεθνική ή τον διεφθαρμένο πολιτικό. Αφορά το όλο ζήτημα με το δίποδο άνθρωπος.

Οσοι ταξιδεύουν ακόμη με το επικολυρικό τρένο του στυλ «η ζωή είναι δύσκολη… και η μοναξιά…» δεν έχουν πάρει πρέφα. Εδώ υπάρχουν άνθρωποι με σοβαρότατες νόσους που κάνουν εκ βαθέων χιούμορ ποιότητας με την πάθησή τους, ενώ ταυτόχρονα δίνουν και σημαντικότατες πληροφορίες εκ των έσω, βοηθώντας ουσιαστικά συνανθρώπους που συμπάσχουν. Οσα συμβαίνουν σήμερα δεν είναι «φωναχτά». Και όσα ακούγονται φωναχτά δεν είναι εκείνα που κάνουν εκείνα αυτά που συμβαίνουν να συμβαίνουν.

Εχει πολύ, μα παρά πολύ ψωμί το πράγμα στα σπλάχνα του. Απλά απαιτεί τα μυαλά εκείνα που θα προσπεράσουν το πρώτο πλάνο. Τα μυαλά εκείνα που θα διαβάσουν, θα ακουστούν, θα ζήσουν, θα ρισκάρουν… Και βασικά θα πράξουν. Οπου και να βρίσκεται ο καθείς μπορεί να έχει λειτουργική και ουσιαστική παρουσία. Η λύση δεν είναι να εφοδιάζεται κάποιος με δυο τσιτάτα και να βαράει ντουφεκιές ψευδοκατήφειας στο ψαχνό και ύστερα να γίνονται όλοι ένας χορός οπερετικής τραγωδίας του τύπου «δες με, μου λείπει η επικοινωνία, έχω κλειστεί στην οθόνη». Η λύση είναι να στρωθεί ο καθένας στον χώρο του και να παράγει έργο. Είτε είναι μια μηχανική κατασκευή, ένα νεοϋβριδικό αυτοκίνητο, είτε μια εναλλακτική παράσταση, είτε το τραγούδι που θα τα πει αλλιώς. Και για όσους πενθούν για τη χαμένη επαφή, ας αφήσουν τις ευκολίες. Πραγματική επαφή σημαίνει απεκδύομαι το Εγώ και άνοιγμα στον Αλλον. Ή το κάνεις ή όχι. Αλλιώς, τσιτάτα στο Facebook.

Ενα διδάσκει αυτή η εποχή: τέρμα αυτά τα αστειάκια. Πάμε παρακάτω. Δράση. Ανοιγμα. Αλήθεια. Ψάξε, φίλε, γύρω και πίσω από τα πράγματα. Γράψε κάτι που θα σε κάνει και θα με κάνει λίγο καλύτερο. Μη λες διαρκώς το τίποτα με γαρνιτούρα, μη μου λες ό,τι ξέρω από το Γυμνάσιο με άλλα λόγια. Κάνε την πτήση σου, ειδάλλως κόψε τη σύνδεση και get a life. Τουλάχιστον ακόμη και η πιο μπανάλ ατάκα του ταξιτζή έχει αιμάτινο αντίτιμο.

Ο κ. Αλέξης Σταμάτης είναι συγγραφέας.