Η άλλη ζωή του 15ου Λυκείου Κυψέλης

Στο 15ο Λύκειο Κυψέλης η κίνηση δεν σταματά σχεδόν ποτέ. Εφέτος ιδιαίτερα, κόσμος θα μπαινοβγαίνει στο κτίριο επί των οδών Κυψέλης 46 και Παξών και μετά το τέλος των πανελλαδικών εξετάσεων. Γιατί το νεοκλασικό των αρχών του 20ού αιώνα θα ζωντανέψει χάρη σε μια εικαστική έκθεση. Με τίτλο «Κέλυφος // Η πολιτική της ύπαρξης» θα φιλοξενήσει έργα 21 καλλιτεχνών οι οποίοι έχουν κληθεί να ανταποκριθούν στην ιδιαίτερη συνθήκη της ιστορίας του κτιρίου. Κοινώς, στις αλλαγές της χρήσης του, οι οποίες συνάδουν με την αναδιαμόρφωση του αρχιτεκτονικού τοπίου της Κυψέλης αλλά και της ανθρωπογεωγραφίας που το κατοικεί και το μεταμορφώνει. Αυτό είναι το κριτήριο βάσει του οποίου ο επιμελητής Κώστας Πράπογλου επιλέγει κτίρια της περιοχής και στήνει εκθέσεις που τα ενεργοποιούν ή απηχούν τις παλαιότερες χρήσεις τους προκειμένου να επεξεργαστεί ιδέες σχετικές με την ταυτότητα και τη μνήμη. Από τα τέλη Ιουνίου, το κοινό θα γνωρίσει αυτό το «άγνωστο» κτίριο της Κυψέλης και ας πρόκειται για ένα επιβλητικό τοπόσημο της περιοχής σε έναν κεντρικό δρόμο της που τραβάει αμέσως το βλέμμα του περαστικού χάρη στην επιβλητική κομψότητά του. Ο στόχος της έκθεσης «Κέλυφος // Η πολιτική της ύπαρξης» είναι να αναδείξει την πολυεπίπεδη ιστορία του.

Η εναλλαγή των ταυτοτήτων

Αποτελεί λοιπόν ευκαιρία για να μάθει κάποιος ότι το κτίριο χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα αλλά είναι άγνωστο ποιος ήταν ο αρχιτέκτονάς του. Πιθανολογείται ότι ήταν Ιταλός αλλά θα μπορούσε να είναι και έργο του Αλέξανδρου Νικολούδη, δεδομένου ότι φέρει συναφή αρτ νουβό αρχιτεκτονικά στοιχεία με το Σαρόγλειο Μέγαρο επί της οδού Ρηγίλλης, όπως γράφει ο Δημήτρης Φιλιππίδης στη «Νεοελληνική Αρχιτεκτονική» του. Αρχικά στέγαζε την Ιταλική Σχολή Καλογραιών του Τάγματος του Αγίου Δομίνικου, με την έναρξη όμως του ελληνοϊταλικού πολέμου έκλεισε, για να ανοίξει ξανά το 1941 από τις καλόγριες ως δημοτικό σχολείο. Το 1943 θα μετατραπεί σε νοσοκομείο των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων αφότου οι καλόγριες διωχθούν και φυλακιστούν, όσες τουλάχιστον δεν κατάφεραν να διαφύγουν στην Ιταλία. Μετά τη λήξη του πολέμου διαμορφώνεται ως το Γενικό Νοσοκομείο της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας (ΓΝΕΒΑ) το 1945, αυτό δηλαδή που θα μετονομαστεί σε 251 ΓΝΑ το 1970 και θα μεταφερθεί στην Κατεχάκη το 1976. Το κτίριο στην Κυψέλη αρχίζει να λειτουργεί ως σχολείο, αρχικά ως 15ο και 21ο Γυμνάσιο Αρρένων, μετέπειτα ως 60ό Γυμνάσιο και Λύκειο από το 1981 και τελικά ως το σημερινό 15ο Λύκειο Κυψέλης η διεύθυνση του οποίου υπήρξε ιδιαίτερα υποστηρικτική όσον αφορά τη διοργάνωση της έκθεσης. «Για μένα το κτίριο αυτό ήταν ιδανικό για να αναδείξει την εναλλαγή ταυτοτήτων ενός κτιρίου, το παιχνίδι της ροής μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου ανάλογα με την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα και τις λειτουργικές ανάγκες» λέει ο Πράπογλου. Γι’ αυτό και ενεργοποιεί όλο το κτίριο, από τα υπόγεια, το κλιμακοστάσιο, τους δύο ορόφους, τη σοφίτα, αλλά και τον αύλειο χώρο, όπου θα παρουσιαστούν έργα από 21 εικαστικούς τριών γενεών. Από τη Ρένα Παπασπύρου και τη Δέσποινα Μεϊμάρογλου στην Κατερίνα Αποστολίδου και τον Νίκο Τρανό, στην Αικατερίνη Γεγησιάν και τον Γιάννη Κονταράτο. «Οπως μπορείτε να φανταστείτε, όλοι οι καλλιτέχνες διαχειρίζονται αυτά τα νοήματα» θα πει.

Η γειτονιά είχε τη δική της ιστορία

Το φθινόπωρο του 2017 ο Πράπογλου είχε κάνει κάτι αντίστοιχο στη γειτονική οικία Ζαρίφη, ένα σπίτι που παρέμενε κλειστό και ανενεργό από το 1978 αλλά άνοιξε προσωρινά για την έκθεση «Αγνωστοι προορισμοί», και πάλι σε δική του επιμέλεια. Ενα κτίριο που στέκεται στη διασταύρωση των οδών Επτανήσου και Ανδρου από το 1924, απ’ όταν δηλαδή χτίστηκε ως οικία εμπόρων τσαγιού και ζάχαρης οι οποίοι δραστηριοποιούνταν στην Κεϋλάνη, δίπλα στην ερειπωμένη σήμερα πρώτη έδρα του Αμερικανικού Κολλεγίου (Ανδρου 18), προτού αυτή μετεγκατασταθεί στο Ψυχικό το 1929. «Μου αρέσει ιδιαίτερα η Κυψέλη τόσο για την ιστορία της όσο και για το κτιριακό της απόθεμα. Ο χαρακτήρας της έχει τροποποιηθεί από τη δεκαετία του ’30, όταν άρχισε να αναπτύσσεται ως αστικό κέντρο, και από τις δεκαετίες του ’40 και του ’50 άρχισε να ενδίδει σε νέα αρχιτεκτονικά ρεύματα όπως το Bauhaus και ο μοντερνισμός. Σήμερα πλέον είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του κόσμου με σημαντικές μεταβολές του ανθρώπινου τοπίου. Τα κτίρια που έχω επιλέξει σηματοδοτούν όλη αυτή τη διαδικασία. Η Κυψέλη αποτελεί ένα πολύ γόνιμο έδαφος για μια σειρά τέτοιων εκθέσεων» θα πει ο γεννημένος στις Σέρρες και μεγαλωμένος στη Θεσσαλονίκη Πράπογλου. Ωστόσο, η Αθήνα, αλλά και η Κυψέλη συγκεκριμένα, ήταν ένα οικογενειακό σημείο αναφοράς στη ζωή του. Οταν μάλιστα αποφάσισε πριν από δυόμισι χρόνια να επιστρέψει στην Ελλάδα από το Λονδίνο όπου ζούσε για 18 ολόκληρα χρόνια, στη Φωκίωνος Νέγρη επέλεξε να εγκατασταθεί. Με σπουδές στην αρχαιολογία και στην αρχιτεκτονική, υπεύθυνος εκθέσεων για έξι χρόνια στο Μουσείο της Μαντάμ Τισό, επιμελητής και τεχνοκριτικός σε εφημερίδες και διαδικτυακές πλατφόρμες του εξωτερικού, υπόσχεται ότι θα αναδείξει και άλλες πτυχές της ιστορίας της Κυψέλης. Αναμένουμε λοιπόν τη συνέχεια.