«Δούλευα ως φύλακας για μια πολυεθνική εταιρεία υπηρεσιών ασφαλείας σε ένα μουσείο όπου μια αίθουσα παρέμενε κενή. Η δουλειά μου ήταν να φυλάσσω την άδεια αίθουσα, διασφαλίζοντας ότι κανένας επισκέπτης δεν άγγιζε, χμ, το τίποτα που υπήρχε μέσα στην αίθουσα και ότι κανείς δεν θα έβαζε φωτιά. Προκειμένου το μυαλό μου να βρίσκεται σε εγρήγορση και η προσοχή μου να παραμένει απερίσπαστη, μου απαγορεύτηκε οποιαδήποτε μορφή πνευματικού ερεθίσματος, βιβλία, τηλέφωνα κ.τ.λ. Καθώς δεν βρισκόταν κανείς άλλος εκεί, στεκόμουν ακίνητος και έπαιζα με τους αντίχειρές μου για επτάμισι ώρες, περιμένοντας να χτυπήσει ο συναγερμός της φωτιάς. Μόλις ετούτο συνέβαινε, έπρεπε να σηκωθώ ήσυχα και να φύγω. Αυτό ήταν».
Είναι λίγο ανορθόδοξο να μιλάς για «ηλίθιες δουλειές» σε μια εποχή που ο φόβος της ανεργίας είναι πλέον επιδημία, αλλά αυτόν ακριβώς τον αιφνιδιασμό ήθελε να πετύχει ο Ντέιβιντ Γκρέμπερ στο νέο βιβλίο του «Βullshit Jobs: A Theory» (εκδ. Simon & Schuster). Tο «bullshit» προτιμώ να το αποδώσω με το «ηλίθιες», αφήνοντας τον όρο «σκατοδουλειές» για τις πραγματικές «σκατοδουλειές» (αγγλιστί «shit jobs»), αυτές με τα άθλια ωράρια, τις μεσαιωνικές συνθήκες εργασίας και τους πενιχρούς μισθούς (αυτές που ευδοκιμούν στη σημερινή Ελλάδα). Ο αμερικανός «αναρχικός» ανθρωπολόγος και καθηγητής στο London School of Economics δημιουργεί ένα προκλητικό, αστείο και υπονομευτικό βιβλίο στο οποίο επιμένει ότι ο κόσμος κατακλύζεται από ένα παλιρροϊκό κύμα ανούσιας εργασίας.
Ποιος όµως είναι ο ορισµός της «ηλίθιας» δουλειάς; Σύμφωνα με τον αιρετικό ειδικό, είναι εκείνη η οποία μοιάζει τόσο ανούσια που ακόμη και αυτός που την κάνει το πιστεύει κρυφά μέσα του αλλά καλείται να παραστήσει το αντίθετο. «Πολλοί συχνά θεωρούν ότι μιλάω για κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά μιλάω» εξηγεί ο Γκρέμπερ σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Οι «ηλίθιες» δουλειές είναι συχνά εξαιρετικά καλοπληρωμένες και σου προσδίδουν μεγάλο κοινωνικό σεβασμό. Αλλά για πολλούς ανθρώπους αυτό είναι αναπόσπαστο κομμάτι εκείνου που τους κάνει να νιώθουν μέσα τους τόσο άσχημα. Ολοι τούς αντιμετωπίζουν σαν να είναι οι σούπερ επιτυχημένοι της οικογένειας και συμπεριφέρονται σαν να κάνουν κάτι σπουδαίο, αλλά οι ίδιοι γνωρίζουν ότι όλη μέρα δεν κάνουν απολύτως τίποτε που να έχει ουσία. Οι λεγόμενες «σκατοδουλειές» («shit jobs») είναι το αντίθετο. Αν είσαι καθαρίστρια στο πανεπιστήμιο, δεν σε αντιμετωπίζουν με σεβασμό, αλλά τουλάχιστον γνωρίζεις ότι αν δεν είσαι εκεί, το πανεπιστήμιο θα έχει προβλήματα».
Μια πρόγευση του βιβλίου του ο αμερικανός ανθρωπολόγος και ακτιβιστής είχε δώσει σε ένα άρθρο του με τίτλο «On the Phenomenon of Bullshit Jobs» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Strike!» (έγινε viral και μεταφράστηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες σε 12 γλώσσες). Το 2015 διάφορα «τσιτάτα» από το άρθρο έκαναν την εμφάνισή τους σε αφίσες στο μετρό του Λονδίνου: «Είναι σαν κάποιος να επινοεί ανούσιες δουλειές για να μας κάνει όλους να δουλεύουμε», «Πώς μπορεί κανείς να ξεκινήσει να μιλάει για αξιοπρέπεια στην εργασία όταν νιώθει μέσα του ότι η δουλειά του δεν θα έπρεπε να υπάρχει;» κ.ο.κ. Από δημοσκόπηση που διενήργησε λίγο αργότερα η εταιρεία YouGov στη Βρετανία, ένα 37% των εργαζομένων δεν πίστευαν ότι η δουλειά τους «συνεισφέρει το παραμικρό στον κόσμο».
Εκτός από τον προαναφερθέντα φύλακα της άδειας αίθουσας, ο αμερικανικός ειδικός συμπεριέλαβε στο βιβλίο του συνολικά 250 εγκλωβισμένους σε «κούφιες» θέσεις εργασίας. Αυτόν που πληρώνεται 13.650 ευρώ για να γράψει σε δύο σελίδες τα πρακτικά μιας σύσκεψης σε μεγάλη εταιρεία (που δεν θα διαβάσει ποτέ κανείς) ή εκείνον που αμείβεται για να νοικιάσει ένα αυτοκίνητο, να διανύσει 500 χιλιόμετρα και να εποπτεύσει τη μεταφορά ενός υπολογιστή από ένα δωμάτιο σε άλλο. Αλλά και τη ρεσεψιονίστ σε εκδοτικό οίκο, όπου το τηλέφωνο χτυπάει μία φορά την ημέρα.
Ασχετα με το αν κάνεις μια βλακώδη εργασία, σύμφωνα πάντα με την ταξινόμηση του Γκρέμπερ, το ζήτημα σε όλες ανεξαιρέτως τις δουλειές παραμένει τι νόημα επιλέγεις να δώσεις εσύ σε αυτό που κάνεις. Είμαι πάντως σχεδόν βέβαιη ότι για πολλούς η δουλειά του ανθρωπολόγου είναι σκέτη bullshit απασχόληση.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 10 Ιουνίου 2018.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
