Το θέμα της Εκθεσης κείμενο στο «Βήμα» του Δ. Ν. Μαρωνίτη

Την… τιμητική του είχε «Το Βήμα της Κυριακής» κατά την προχθεσινή πρώτη ημέρα των πανελλαδικών εξετάσεων, που ξεκίνησαν με έναν επίκαιρο προβληματισμό: Παιδεία και Εκπαίδευση – Πώς πρέπει να είναι τα σχολεία σήμερα;

Ετσι, συμβολική διάσταση έλαβε τελικά το κείμενο του Δημήτρη Μαρωνίτη, δημοσιευμένο το 2009 στην κυριακάτικη στήλη του «Απολίτιστα Μονοτονικά», στο κυριακάτικο «Βήμα». Συγκεκριμένα, ήταν μία σειρά άρθρων (τέσσερα τον αριθμό) που δημοσιεύθηκαν διαδοχικά και στα οποίο ανέπτυσσε τους προβληματισμούς του για τη σχέση Παιδείας και Εκπαίδευσης. Συμπύκνωση των τεσσάρων άρθρων του το κείμενο που επέλεξαν για το μάθημα της Εκθεσης τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων του υπουργείου Παιδείας.

«Οι όροι παιδεία και εκπαίδευση δεν είναι ούτε ετυμολογικά και σημασιολογικά συνώνυμοι ούτε λειτουργικά ισοδύναμοι» έγραφε ο Δημήτρης Μαρωνίτης. «Πράγμα που σημαίνει ότι η ευκαιριακή (μπορεί και σκόπιμη) εναλλαγή τους στη θεωρία και στην πράξη δημιουργεί σύγχυση εις βάρος και των δύο συντελεστών της κρίσιμης αυτής συζυγίας. Ζητούμενο επομένως παραμένει ο νηφαλιότερος έλεγχος, προκειμένου να διαφανούν τόσο τα κοινά όσο και τα διαφορετικά τους σημεία, που επιτρέπουν συγχρόνως τη σύγκριση και τη διάκρισή τους. Που πάει να πει ότι: παιδεία και εκπαίδευση βρίσκονται εξ ορισμού σε συμμαχική και συνάμα σε αντίπαλη σχέση». Για να καταλήξει στο συμπέρασμα: «Δηλαδή: Η παιδεία είναι περισσότερο μέθοδος∙ η εκπαίδευση κυρίως πράξη. Η παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μην παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη. […] Αντίθετα, η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη. Η παιδεία είναι (οφείλει να είναι) προαιρετική∙ η εκπαίδευση θεωρείται, και σωστά, υποχρεωτική».

Δεν ήταν η μόνη φορά που ο καθηγητής ασχολούνταν με το επίμαχο ζεύγος Παιδεία – Εκπαίδευση. Από το 1976, αρθρογραφώντας στο εμβληματικό περιοδικό που σφράγισε την ελληνική μεταπολίτευση «Ο Πολίτης», προσπαθούσε να διακρίνει και ανέλυε τις αναλογίες και διαφορές ανάμεσα στους δύο όρους. Δέκα χρόνια πίσω, το 1999, γράφοντας πάλι στα «Μονοτονικά» του για το δίπολο Παιδεία – Εκπαίδευση ανέφερε: «Αναρωτιέμαι λοιπόν τι εμποδίζει να συγχρονιστούν Παιδεία και Εκπαίδευση στον σχολικό χώρο και χρόνο. Γιατί καλά και σώνει πρέπει να φυλάγεται η δεύτερη από την πρώτη, σάμπως να πρόκειται για ένα είδος ανατρεπτικής απειλής…», για να καταλήξει: «Σκέφτομαι πως είναι καιρός, προοδευτικά έστω και πειραματικά στην αρχή, να λύσει η Εκπαίδευση τις κάθε λογής φασκιές της· να αποστεγανοποιηθεί δηλαδή, ανοίγοντας πόρτες και παράθυρα στη διδακτική και εξεταστική ανιδιοτέλεια της Παιδείας· να μετατρέψει την εκπαιδευτική πλήξη σε παιδευτική ευφορία».

Ομως δεν ήταν εφέτος, μόνο, που η αρθρογραφία του «Βήματος» αποτέλεσε δεξαμενή για το θέμα της Εκθεσης. Στις Πανελλαδικές του 2007, άρθρο του «γείτονά» του, όπως ο ίδιος έλεγε, στη σελίδα της εφημερίδας Μάριου Πλωρίτη επελέγη για την Εκθεση. Ο ίδιος έλεγε «πέρασα τη μισή μου ζωή συνεργάτης του «Βήματος«». Τον Απρίλιο του 2011, λίγο προτού κλείσει τα 82 του χρόνια, σε συνέντευξή του στο «Βήμα» έλεγε χαρακτηριστικά: «Πέρασα τα 40 από αυτά ως συνεργάτης της εφημερίδας και τα μισά από αυτά ως μεταφραστής των ομηρικών επών». Η πρώτη επιφυλλίδα του, τον Φεβρουάριο του 1971, με τίτλο «Σημείο αναφοράς». Ακολούθησαν εκατοντάδες κείμενα, στις στήλες «Ανεμόσκαλα», «Σημαδούρες», «Χωρίς ανεμόσκαλα», «Πολιτιστικά μονότονα», «Απολίτιστα μονοτονικά». Στις 18 Ιουνίου, ακριβώς πριν από δύο χρόνια, δημοσιεύθηκε το τελευταίο του κείμενο, αφιερωμένο στον «καλύτερο φίλο της ζωή του», τον Τάσο Χρηστίδη. Τίτλος του: «Στο κέντρο του τετραγώνου». Οπως και η δική του σκέψη. Στο κέντρο του προβληματισμού. Ο Μαρωνίτης είναι ο μεγάλος απών-παρών. Μέσα από το έργο-παρακαταθήκη του.