Ηταν αναγκαία η παρέμβαση Ματαρέλα;

Πολλά ενδιαφέροντα άρθρα γράφτηκαν, όχι μόνο στο «Βήμα» της περασμένης Κυριακής, αλλά και σε άλλα έντυπα, σχετικά με τη νομιμότητα της παρέμβασης του ιταλού προέδρου Σέρτζιο Ματαρέλα να μη δεχτεί τον διορισμό του Πάολο Σαβόνα ως υπουργού Οικονομικών στην κυβέρνηση Κόντε. Πολύ σχηματικά, η μια άποψη θεώρησε πως η απόφαση του προέδρου ήταν αντισυνταγματική. Αφού το ιταλικό Σύνταγμα δεν δίνει στον πρόεδρο το δικαίωμα να απορρίψει την απόφαση μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης να επιλέξει σε κάθε υπουργείο το πρόσωπο που αυτή θεωρεί ως κατάλληλο. Η άλλη άποψη ήταν ότι σε πολύ ειδικές περιπτώσεις ο πρόεδρος έχει αυτό το δικαίωμα. Ειδικά στην περίπτωση της Ιταλίας, όπου ο ρόλος του προέδρου δεν είναι διακοσμητικός και όπου υπήρχαν προηγούμενες περιπτώσεις παραβίασης αυτού του συνταγματικού κανόνα, η προεδρική παρέμβαση δικαιολογείται. Δικαιολογείται γιατί ο ιταλός πρόεδρος θεώρησε ότι με τον διορισμό στο υπουργείο Οικονομικών ενός ατόμου που ήταν φανατικά εναντίον του ευρώ, αυτό έβαζε σε κίνδυνο τα οικονομικά συμφέροντα του ιταλικού λαού.

Σε αυτό το σύντομο άρθρο δεν θέλω να πάρω ευθέως θέση σε αυτή την ενδιαφέρουσα διαμάχη. Θέλω απλά να τονίσω πως πέρα από το θέμα της συνταγματικότητας, υπάρχει και το θέμα της αναγκαιότητας της παρέμβασης του ιταλού προέδρου. Νομίζω ότι η παρέμβασή του δεν ήταν αναγκαία για τους εξής λόγους:

– Πρώτον, ο Πάολο Σαβόνα είχε δηλώσει, προτού πάρει την απόφασή του ο ιταλός πρόεδρος, ότι δεν είναι πια εναντίον του ευρώ και δεν απορρίπτει τη συμφωνία του Μάαστριχτ. Απλά θα ακολουθούσε μια επεκτατική/αναπτυξιακή πολιτική στο πλαίσιο της ευρωζώνης.

– Δεύτερον, οι λαϊκιστές ηγέτες του κυβερνητικού συνασπισμού Λουίτζι Ντι Μάιο αλλά και Ματέο Σαλβάνι, παρ’ όλο τον ευρωσκεπτικισμό τους, δήλωσαν πριν από τις εκλογές ότι δεν σκοπεύουν να εγκαταλείψουν την ευρωζώνη. Απλά στα οικονομικά θέματα, μη δεχόμενοι τη μερκελική οικονομική πολιτική της λιτότητας, σκοπεύουν να ακολουθήσουν μια επεκτατική, αναπτυξιακή πολιτική.

– Τρίτον, πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Σαβόνα άλλα δήλωσε και άλλα εννοεί. Βασικά ο στόχος του παραμένει η έξοδος της Ιταλίας από τον χώρο του ευρώ. Ομως αν ίσχυε αυτό, θα αντιμετώπιζε την αντίρρηση του Ντι Μάιο και του Σαλβάνι. Θα τον αντικαθιστούσαν με έναν πιο ήπιο ευρωσκεπτικιστή υπουργό.

– Τέταρτον, αν και οι δύο λαϊκιστές ηγέτες στόχευαν πραγματικά σε ένα Italexit, θα προχωρούσαν αμέσως μετά την εκλογική τους νίκη σε ένα δημοψήφισμα με θέμα «Θέλουν οι πολίτες να αποχωρήσουν από την ευρωζώνη ή όχι;».

Με βάση τα παραπάνω, νομίζω πως ούτε ο Ντι Μάιο ούτε ο Σαλβάνι έχουν ως στόχο ένα Italexit. Εχουν μάλλον ως στόχο να αγνοήσουν τους επιβαλλόμενους από τις Βρυξέλλες κανόνες της δημοσιονομικής σταθερότητας/λιτότητας και να προχωρήσουν, στον οικονομικό χώρο, σε ένα εξαιρετικά φιλόδοξο πρόγραμμα κρατικών επενδύσεων και κοινωνικών παροχών. Βέβαια, με δεδομένο το τεράστιο δημόσιο χρέος της χώρας, το πρόγραμμά τους θα οδηγήσει σε αδιέξοδο. Οπως με κυνισμό τόνισε ο Γκίντερ Εντινγκερ (στενός συνεργάτης της Ανγκελα Μέρκελ), οι αγορές θα τιμωρήσουν τους ιταλούς ψηφοφόρους και θα συνετίσουν τους λαϊκιστές ηγέτες τους.

Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι που τελικά θα γίνει. Οι Ντι Μάιο και Σαλβάνι θα αναγκαστούν να «προσγειωθούν» στην πραγματικότητα και να αμβλύνουν σημαντικά τα υπεραισιόδοξα αναπτυξιακά και κοινωνικά σχέδιά τους. Βέβαια, επειδή η Ιταλία, ως η τρίτη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη της ευρωζώνης, έχει ένα βάρος πολύ μεγαλύτερο από αυτό της Ελλάδος, θα δούμε τελικά όχι έξοδο αλλά μια άτυπη, σιωπηρή συμφωνία μεταξύ της γερμανίδας καγκελαρίου και των δύο λαϊκιστών ηγετών. Η κυρία Μέρκελ θα φροντίσει η προσγείωση να μην είναι πολύ επώδυνη, προσφέροντας διαφόρων ειδών βοήθεια. Από την άλλη μεριά, η κυβέρνηση Κόντε θα αναγκαστεί να κάνει «κωλοτούμπες» α λα ελληνικά. Με άλλα λόγια, αντίθετα με το επιχείρημα του «αναχώματος» στον λαϊκιστικό αυταρχισμό, η παρέμβαση Ματαρέλα δεν ήταν αναγκαία. Με ή χωρίς τον Σαβόνα ως υπουργό Οικονομικών, το αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο.

Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στην LSE.