Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση καθυστερεί χωρίς συναίσθηση των μεταβαλλόμενων συνθηκών που δημιουργούν οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι γεωπολιτικές αλλαγές, θέτοντας εαυτόν στο περιθώριο του παγκόσμιου περιβάλλοντος, όπως αυτό διαμορφώνεται. Επιπρόσθετα, ενισχύονται διεθνώς αυταρχικά πρότυπα διακυβέρνησης, όχι μόνο από ακραία ολοκληρωτικά καθεστώτα αλλά και από παραδοσιακές και σύγχρονες δημοκρατίες με συνεχή διολίσθηση των θεσμών τους. Η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει με γρήγορους ρυθμούς στην εμβάθυνση των διαδικασιών ολοκλήρωσης, με βασικό ενοποιητικό στοιχείο των πολιτών της την αξιακή και πολιτισμική τους παράδοση. Η συμμετοχή και η υπευθυνότητα της κοινωνίας των πολιτών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια φυγή προς το μέλλον.
Η δημιουργική αντιμετώπιση των νέων δεδομένων απαιτεί ένα μαζικό κοινωνικό κίνημα, ανοιχτό σε όλες τις κοινωνικές ομάδες, χωρίς καμία διάκριση και κανέναν αποκλεισμό.
Το θετικό είναι ότι στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί. Πρόσφατα, στην κοινωνική Σύνοδο Κορυφής στο Γκέτεμποργκ επισημάνθηκε η ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στον πολίτη, να αναπτυχθεί περαιτέρω η κοινωνική διάσταση της Ενωσης και να προωθηθεί η σύγκλιση μέσω προσπαθειών σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ άλλων και από τους κοινωνικούς εταίρους.
Ενας ξεχωριστός Ελληνας, ο Γιώργος Ντάσης, από την εποχή που ήταν νεαρός συνδικαλιστής και από τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, αγωνίστηκε να αναδείξει τη σημασία και την αναγκαιότητα του κοινωνικού διαλόγου ως προϋπόθεση για την εύρεση των λύσεων και πολιτικών, που όχι μόνο θα μας δείξουν τον δρόμο εξόδου από την κρίση, αλλά θα μας οδηγήσουν σε μια κοινωνία ειρήνης, ευημερίας και δικαιοσύνης. Για την προσφορά του στον κοινωνικό διάλογο, την προσωπικότητά του και τη συμβολή του σε κρίσιμες περιόδους για την εμβάθυνση της δημοκρατίας και την πορεία της Ευρώπης η ελληνική ΟΚΕ τού απένειμε το Βραβείο Κοινωνικού Διαλόγου 2018.
Η ανασύνταξη όμως του κοινωνικού διαλόγου δεν είναι εύκολη διαδικασία, γιατί σε συνθήκες όπως οι σημερινές, οι συνήθεις πρακτικές διαπραγματευτικής δύναμης θα πρέπει να τεθούν εξ ολοκλήρου στο περιθώριο. Οι αλλαγές που συντελούνται σε όλα τα επίπεδα είναι ταχύτατες και υπάρχουν πολλά αντιτιθέμενα συμφέροντα που συγκρούονται καθημερινά. Παράλληλα, οφείλουμε να συνυπολογίζουμε τα νέα δεδομένα, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στην παγκόσμια σκηνή.
Η διέξοδος, επομένως, από τη θεσμική κρίση της Ευρώπης απαιτεί χρόνο, είναι όμως μονόδρομος. Οι κοινωνικοί εταίροι βρίσκονται αντιμέτωποι με την πρόκληση της αναζωογόνησης των θεσμών εκπροσώπησης, διαλόγου, διαβούλευσης και διαπραγμάτευσης για τα κρίσιμα θέματα της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Βρισκόμαστε μπροστά στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, προτού καλά-καλά προσαρμοστούμε στην τρίτη, πολλές φορές με θεσμικά εργαλεία προηγούμενων εποχών. Η πρόκληση βρίσκεται στη σύλληψη, στη διαμόρφωση και στην υλοποίηση του νέου μέσα από διαδικασίες αντιπροσωπευτικού διαλόγου, αντιθέσεων και συναινέσεων.
Για άλλη μια φορά στη σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης οι κοινωνικοί εταίροι καλούνται να δώσουν νέο νόημα στον κοινωνικό τους ρόλο και να επαναπροσδιορίσουν τις αρχές και τις αξίες εκείνες που θα τους επιτρέψουν, από τη μία να προστατεύσουν τα συμφέροντα εκείνων που εκπροσωπούν και από την άλλη να συμβάλουν καθοριστικά στην παραγωγική και κοινωνική ανασυγκρότηση της Ευρώπης.

* Ο κ. Γ. Βερνίκος είναι πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΟΚΕ).

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ