Ενα κτίριο «καταπλέει» στην Αθήνα

Ρευστότητα. Θαλασσινό ταξίδι. Διαχρονία. Καινοτομία. Ανάσες. Αντανακλάσεις. Αυτές είναι λέξεις που χρησιμοποιεί ξανά και ξανά η αρχιτέκτων Ρένα Σακελλαρίδου, ενώ με το μηχανικό μολύβι της με τη χοντρή μαύρη μύτη 6Β τραβά με μεγάλες κινήσεις του καρπού γραμμές σε ένα κομμάτι λευκό χαρτί και περιγράφει το κτίριο που σχεδίασε για τον όμιλο Αγγελικούση. Τα κτίριο που εδώ και λίγες ημέρες στεγάζει τους εργαζομένους των τριών εταιρειών του ομίλου και προκαλεί το δέος των περαστικών που βλέπουν στην όψη του ένα πλοίο –σχεδόν να κινείται.

Βρίσκεται λίγα μέτρα μακριά από το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. «Δεν έλαβα υπόψη μου αυτή τη γειτνίαση όταν σχεδίαζα. Ελαβα όμως υπόψη τον άξονα της οδού Δοϊράνης που οδηγεί στη θάλασσα» λέει στο «Βήμα» η Ρένα Σακελλαρίδου. Μιλά πρώτη φορά για αυτό το έργο. «Είναι ένας ισχυρός άξονας, πιο ήσυχος όμως από τη Συγγρού που είναι ένας δρόμος ταχείας κυκλοφορίας όπου απλώς λόγω της ταχύτητας βλέπεις εικόνες. Η Δοϊράνης σου δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσεις χώρο, διότι είναι πλέον αστικός ιστός. Μπορείς να σταθείς. Επειδή όμως αυτός ο άξονας χτυπάει κατευθείαν στη θάλασσα και αυτό είναι το συγκρότημα γραφείων μιας ναυτιλιακής, η ιδέα του θαλάσσιου ταξιδιού ήταν από την αρχή στον μυαλό μου. Είναι στον πυρήνα του έργου. Οχι όμως με έναν τρόπο εικονικό, είναι βαθύτερο και έχει σχέση με τον πώς αντιλαμβάνομαι το έργο». Παίρνει το μολύβι στο χέρι και τραβά γραμμές που δείχνουν πώς η Δοϊράνης καταλήγει στη θάλασσα… «Ηταν η ιδέα ότι ένα θαλάσσιο ταξίδι είναι ένας ορίζοντας, δηλαδή μια γραμμή και μια κατεύθυνση. Αυτά τα δυο στοιχεία μπλέχτηκαν και έγιναν κάτι ρευστό, που είναι αυτό το κτίριο. Κάτι που προβάλλει, μετά υποχωρεί, που βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση. Αλλά και για πρακτικούς λόγους: δείτε, είναι ένα πολύ μεγάλο κτίριο σε σχέση με το τι βρίσκεται πάνω στη Δοϊράνης. Είναι μεγάλη μάζα. Ομως αναπνέει, δεν επιβάλλεται στον δρόμο, δέχεται τον αστικό χώρο, συνομιλεί μαζί του. Δεν του επιβάλλεται. Ηθελα αυτή τη ρευστότητα, αυτή την αίσθηση ότι αιωρείται».

Εδώ στεγάζονται πλέον τα κεντρικά γραφεία (headquarters) του ομίλου Αγγελικούση. «Στεγάζει τρεις εταιρείες και αυτή που έχει την ιδιοκτησία του κτιρίου ονομάζεται ΑΓΓΕΜΑΡ, άρα το όνομα του κτιρίου είναι ΑΓΓΕΜΑΡ» λέει η κυρία Σακελλαρίδου. Το κτίριο «αιωρείται» επάνω σε μια βάση που ενώνεται με τη γη. Στην πραγματικότητα η βάση είναι ένα κλωστρά που επιτρέπει στο φως να μπαίνει με ιδιαίτερους σχηματισμούς μέσα στον χώρο. Είναι κατασκευασμένο από το υλικό GRC. «Για εμένα το φως και ο χώρος είναι αυτά που κάνουν αρχιτεκτονική. Ο,τι πιο σημαντικό. Η αρχιτεκτονική είναι η μαγεία του χώρου και το φως γράφει. Η φόρμα, η μορφή, είναι αυτό που ορίζει τον χώρο». Γύρω από το κλωστρά υπάρχουν μεγάλες επιφάνειες νερού και φυτεύσεις με γρασίδι και λεβάντες. «Το κτίριο γράφει πάνω στο νερό, ανακλάται μέσα στο νερό. Και όταν φυσάει μυρίζει υπέροχα».

Αφού περπατήσεις στο πλάι του κτιρίου, πλάι στις επιφάνειες του νερού, τις φυτεύσεις και το μεγάλο μέτωπο με το κλωστρά που ακολουθεί τη ρευστή γραμμή του κτιρίου, φτάνεις στην είσοδο. Μπαίνοντας μέσα, αν κοιτάξεις ψηλά θα δεις το αίθριο και το φως να μπαίνει από τη γυάλινη οροφή και τους έξι ορόφους σαν σπείρα που στενεύει προς τα πάνω. «Είναι μια οπή που σταδιακά μικραίνει προς τα πάνω. Ολα είναι ρευστά, όλα είναι λευκά, αέρινα». Από τον πρώτο ως τον πέμπτο όροφο βρίσκονται τα κτίρια γραφείων (όλα στη λογική open plan), στον έκτο βρίσκονται τα γραφεία της διοίκησης και η αίθουσα συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου, ενώ από πάνω υπάρχει ένα δώμα με φύτευση: λεβάντες και γρασίδι. Καλύπτεται από στέγαστρο του οποίου η κάτω επιφάνεια είναι φτιαγμένη από fiber glass: είναι γυαλιστερή και πάνω της αντανακλάται το πράσινο αλλά και το φως του περιβάλλοντος χώρου. Στην πίσω όψη υπάρχει ένας φυτεμένος κατακόρυφος κήπος που τον βλέπεις από μακριά καθώς πλησιάζεις από τη Δοϊράνης και όχι μόνο. «Είναι ο πρώτος τόσο μεγάλος κατακόρυφος κήπος που γίνεται στην Ελλάδα» σχολιάζει η κυρία Σακελλαρίδου.

Στο ισόγειο το κτίριο έχει μουσείο με μια σειρά από μακέτες πλοίων του ομίλου, από το πρώτο μικρό καράβι που ξεκίνησε η εταιρεία ως τα τεράστια σύγχρονα. Στην κεντρική προθήκη θα υπάρχει η ιστορία της εταιρείας. Στο βάθος του ισογείου υπάρχει συλλογή αυτοκινήτων του κυρίου του έργου και από την άλλη πλευρά η βιβλιοθήκη, το αμφιθέατρο, καθώς και το πλήρως εξοπλισμένο εστιατόριο. Στο υπόγειο υπάρχει μια πισίνα 25 μέτρων, πλήρες γυμναστήριο, προσομοιωτές για μηχανή και γέφυρα πλοίου όπου γίνεται η εκπαίδευση των ναυτικών, αρχείο και τρεις ακόμη υπόγειοι χώροι πάρκινγκ.

Λευκό μάρμαρο, γκρι μάρμαρο Κρήτης, ξύλο καρυδιάς στον τελευταίο όροφο και σε επενδύσεις, όπως για παράδειγμα στη βιβλιοθήκη, και γυαλιά ειδικής κατασκευής, διότι το κτίριο έχει μπει στο LEED για τα περιβαλλοντικά και βιώσιμα κτίρια και περιμένει την πιστοποίηση «υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είμαστε στο platinum, στο golden είμαστε σίγουρα». Υπάρχουν λίγες χρωματικές εντάσεις, κάποια κόκκινα έπιπλα, μπλε επιφάνειες στη βιβλιοθήκη, πράσινο στους χώρους των γραφείων που είναι όλοι ενιαίοι στη λογική του open plan απολύτως. Το αμφιθέατρο, 170 θέσεων, έχει πολυθρόνες σε σκούρο κόκκινο και γύρω υπάρχει κουρτίνα που κάνει ηχοαπορρόφηση. «Δεν ήθελα τίποτα σκληρό στο κτίριο» εξηγεί η κυρία Σακελλαρίδου.

Ο όμιλος Αγγελικούση όταν αποφάσισε να προχωρήσει στη δημιουργία του κτιρίου σε αυτό το οικόπεδο των 5,5 στρεμμάτων στην οδό Δοϊράνης, έκανε κλειστό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και απευθύνθηκε μόνο σε ελληνικά γραφεία. Ο διαγωνισμός έγινε σε δύο φάσεις: η πρώτη το 2010, οπότε και έγινε η πρόσκληση σε επτά γραφεία, ενώ στη δεύτερη φάση, λίγους μήνες αργότερα, πέρασαν δύο γραφεία. Αυτή ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2012 και τον Μάιο του 2013 η κυρία Σακελλαρίδου υπέγραψε τη σύμβαση τον Μάιο του 2013. Η μελέτη ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2015 ενώ η κατασκευή είχε αρχίσει από πριν (εκσκαφές, θεμελιώσεις). Το κτίριο αγγίζει τα 30.000 τ.μ., εκ των οποίων περίπου 15.000 πάνω από την γη και τα υπόλοιπα κάτω από τη γη.

«Δεν φαίνεται πόσο μεγάλο είναι» λέει η κυρία Σακελλαρίδου. «Είναι ένα έργο στο οποίο χρησιμοποίησα πράγματα που πρώτη φορά έγιναν. Για παράδειγμα, στην αίθουσα συνεδριάσεων υπάρχει ένας καμπύλος τοίχος από μάρμαρο που μοιάζει τελείως ρευστός». Στους κοινόχρηστους χώρους οι τοίχοι είναι ντυμένοι με λευκό μάρμαρο, ενώ το δάπεδο είναι στρωμένο με γκρι μάρμαρο Κρήτης. Εξωτερικά όλο το κτίριο είναι ντυμένο με μάρμαρο σχεδιασμένο σε τρισδιάστατο μοντέλο, κομμένο κομμάτι-κομμάτι. Και αυτό έγινε πρώτη φορά. Πολλά πράγματα έγιναν για πρώτη φορά: το κλωστρά με το GRC, ένα τεράτσο που χρησιμοποίησα στο γυμναστήριο έγινε επίσης πρώτη φορά για να έχει την ιδανική δοσολογία γκρι και γαλάζιου. Τη ρωτάω γιατί χρησιμοποίησε ως κυρίαρχο υλικό το λευκό μάρμαρο. Χαμογελάει. «Για να είναι διαχρονικό το κτίριο. Να κρατήσει χρόνια». Μια απόφαση εξαιρετικά δύσκολη. «Εμεινα ξάγρυπνη πολλές νύχτες, για μήνες από τη στιγμή που πήρα την απόφαση μέχρι να εφαρμοστεί» εξομολογείται. «Το 2007 σχεδίασα μαζί με τη Μόρφω Παπανικολάου την Πύλη στον Αστέρα, το πιο μικρό έργο που κάναμε. Για μένα αυτό το κτίριο οφείλει πολλά στην Πύλη. Ενα κτίριο τελείως νέο στη γεωμετρικότητα και την υλικότητά του. Το πιο απαιτητικό έργο που έχω σχεδιάσει».

Στην πρώτη φάση του σχεδιασμού η Ρένα Σακελλαρίδου αποφάσισε να σχεδιάσει αυτό που θεωρούσε ότι ήθελε ο πελάτης με βάση το brief που είχε. «Με ενδιέφερε πολύ αυτό το έργο και ήθελα να ανταποκριθώ. Στη δεύτερη φάση του διαγωνισμού νόμιζα ότι δεν θα με επιλέξουν και αποφάσισα να απελευθερωθώ, να εκφράσω το κτίριο με τον δικό μου τρόπο. Ηταν μια στιγμή που δεν θα ξεχάσω. Ηταν Παρασκευή 12 Οκτωβρίου του 2012. Εκανα εναλλακτικά σκίτσα στο χέρι και ζήτησα από τους συνεργάτες μου να φτιάξουν μικρά μακετάκια με βάση αυτά τα σχέδια. Ηρθα την άλλη μέρα το πρωί στο γραφείο, είδα τις τέσσερις εκδοχές σε αυτά τα τέσσερα μακετάκια και είπα αυτό είναι. Αυτό. Μόνο αυτό. Εφυγα τρέμοντας από ταραχή. Και μέχρι τέλους δεν άλλαξε παρά ελάχιστα, είναι αυτό που έγινε σήμερα. Αυτή ήταν μια ιδιαίτερη στιγμή για εμένα που δεν θα ξεχάσω ποτέ».

Αγαπημένος χώρος της ίδιας είναι η είσοδος και το αίθριο. «Στα κτίρια αυτά είναι σημαντικό να δίνουμε δημόσιο χώρο με την έννοια ότι είναι ο χώρος που αντιλαμβανόμαστε την παρουσία του άλλου, συνειδητοποιούμε τη δομή του κτιρίου. Βλέπουμε πώς παίζει το φως από ψηλά, αντιλαμβανόμαστε την παρουσία των άλλων. Αυτό είναι μαγικό. Είναι η καρδιά, εκεί που συμπυκνώνεται ό,τι είναι σημαντικό στο κτίριο».

«Τον τελευταίο μήνα ήμουν διαρκώς εκεί, τουλάχιστον πέντε ώρες κάθε μέρα, καθώς γινόταν η παραλαβή του κτιρίου και κοίταζα τους αρμούς, κάθε λεπτομέρεια. Ηταν Τετάρτη και ξαφνικά ακούω ότι την Παρασκευή θα γίνει η μετακόμιση. Δεν το είχα συνειδητοποιήσει. Και ξαφνικά το κτίριο άρχισε να απομακρύνεται» λέει χαμογελώντας. «Ισορροπείς γρήγορα, όμως. Στο τέλος κάθε έργου, αλλά σε αυτό ακόμα παραπάνω, έχεις το αίσθημα του αποχαιρετισμού. Οτι έχω κάνει ως τώρα, όλα τα έργα μου, ενώνονται εδώ. Ολα. Αν έπρεπε να διαλέξω ένα κτίριο θα ήταν αυτό».