Πειραματικό εμβόλιο στη μάχη του Εμπολα

Με όπλο ένα πειραματικό εμβόλιο που χρησιμοποιείται για πρώτη φορά ευρέως, οι αρχές υγείας, ντόπιες και διεθνείς, δίνουν μάχη με τον χρόνο για τον έλεγχο του ξεσπάσματος του φονικού ιού Εμπολα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (πρώην Ζαΐρ) –μια τεράστια και φτωχή χώρα της Αφρικής, όπου ο αριθμός των νεκρών έχει φτάσει τους 27 από τις αρχές Μαΐου. Και καθώς αυξάνεται ο κίνδυνος εξάπλωσης σε μεγάλες πόλεις, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά τώρα ότι τα κρούσματα μπορεί να φτάσουν τα 300 ως τον Ιούλιο.

Η προσπάθεια ελέγχου του ξεσπάσματος είναι δύσκολη σε μια τροπική χώρα με έκταση τέσσερις φορές της Γαλλίας, χωρίς υποδομές σε δρόμους και νοσοκομεία, και έναν φτωχό πληθυσμό 83,7 εκατ. ανθρώπων, που βλέπουν με φόβο και καχυποψία τον εμβολιασμό, ιδιαίτερα στις απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, 58 κρούσματα Εμπολα, εκ των οποίων 35 επιβεβαιωμένα, έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Ο ΠΟΥ προειδοποίησε μάλιστα ότι ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί στην πρωτεύουσα Κινσάσα (μια χαοτική πόλη 10 εκατ. κατοίκων) και σε γειτονικές χώρες.

Το γεγονός ότι εμπλέκεται ήδη μια πόλη, η Μπαντάκα (με 1,5 εκατ. κατοίκους), η οποία βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Κονγκό, σημαίνει ότι ο ιός μπορεί τελικά να επεκταθεί στην Κινσάσα και σε γειτονικές χώρες, όπως η Δημοκρατία του Κονγκό και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.

Ακόμα πιο ανησυχητικό: η οργάνωση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF) ανακοίνωσε ότι τρεις ασθενείς δραπέτευσαν από την καραντίνα στην Μπαντάκα, και οι δύο από αυτούς πέθαναν. Προηγουμένως συγγενείς μετέφεραν τους αρρώστους σε εκκλησία για να προσευχηθούν, κάτι που δημιουργεί ανησυχίες για μετάδοση του ιού σε δεκάδες ανθρώπους. Οι Αρχές εμφανίστηκαν αργότερα στην ευαγγελική εκκλησία και εμβολίασαν 20 πιστούς.

Ηδη ο ΠΟΥ έχει στείλει 7.500 δόσεις του πειραματικού εμβολίου κατά του Εμπολα στη ΛΔΚ, όπου άρχισε να χρησιμοποιείται για πρώτη φορά από τότε που αναπτύχθηκε το εμβόλιο, μετά την τελευταία μεγάλη επιδημία στη Δυτική Αφρική, πριν από δύο χρόνια.

Το εμβόλιο δεν έχει λάβει ακόμη άδεια κυκλοφορίας, αλλά αποδείχθηκε αποτελεσματικό στις δοκιμές που έγιναν στη Δυτική Αφρική στην πιο φονική επιδημία Εμπολα που έχει ξεσπάσει μέχρι στιγμής, με 11.300 νεκρούς στη Γουινέα, στη Λιβερία και στη Σιέρα Λεόνε (2014-2016).

Οι επόμενες εβδομάδες είναι ζωτικής σημασίας για να καθοριστεί εάν το ξέσπασμα που ανακοινώθηκε στις αρχές Μαΐου στο Κονγκό μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.

Παράγοντες που δυσχεραίνουν το έργο των υγειονομικών αρχών είναι η εξάπλωση του ιού σε μια μεγάλη πόλη και η ύπαρξη τριών ή τεσσάρων «ξεχωριστών επικέντρων», που δυσκολεύουν τον εντοπισμό και την παρακολούθηση των επαφών των μολυσμένων ανθρώπων.

Ξεσπάσματα Εμπολα έχουν σημειωθεί εννέα φορές στη ΛΔΚ (με 811 θανάτους) από τότε που η ασθένεια ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά εκεί, κοντά στον ποταμό Εμπολα (στο βόρειο τμήμα της χώρας) το 1976. Από τότε έχει φτάσει δύο φορές στην πρωτεύουσα Κινσάσα, αλλά έχει περιοριστεί και στις δύο περιπτώσεις.

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό αντιμετώπισε με επιτυχία δύο ξεσπάσματα τα τελευταία χρόνια, όμως αυτό φαίνεται διαφορετικό, επειδή ο ιός μεταδόθηκε από μια απομακρυσμένη αγροτική περιοχή στην Μπαντάκα, και ο φόβος είναι μην εξαπλωθεί γρήγορα εκεί.

Πέρυσι και το 2014, σε αντίθεση με την τεράστια επιδημία στις τρεις χώρες της Δυτικής Αφρικής, ο Εμπολα ελέγχθηκε γρήγορα από τους Κονγκολέζους, οι οποίοι έχουν εμπειρία στην αντιμετώπιση της ασθένειας.

Και ο ΠΟΥ έχει κινητοποιηθεί εντατικά για να ελέγξει αυτό το ξέσπασμα, μετά τις επικρίσεις που δέχθηκε για τις αποτυχίες του στη Δυτική Αφρική.

Αλλά ο αιμορραγικός ιός Εμπολα εξαπλώνεται γρήγορα, μέσω επαφής με σωματικά υγρά. Οι βαριά άρρωστοι αιμορραγούν πολύ, και έτσι η οικογένεια και οι φροντιστές, συμπεριλαμβανομένου του νοσηλευτικού προσωπικού, διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο. Στους πυκνούς πληθυσμούς των πόλεων, η δυνατότητα εξάπλωσης είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι στα χωριά.

Ο εντοπισμός των επαφών των ασθενών –και των επαφών των επαφών τους –είναι ζωτικής σημασίας για τον έλεγχο του Εμπολα. Στη Σιέρα Λεόνε, στη Γουινέα και στη Λιβερία, οι οικογένειες μεταφέρθηκαν σε κέντρα απομόνωσης και ολόκληρα χωριά τέθηκαν σε καραντίνα. Αυτά τα αυστηρά μέτρα, καθώς και η απαγόρευση της ταφής των νεκρών με παραδοσιακές τελετουργίες που περιλαμβάνουν το πλύσιμο του σώματος, προκάλεσαν μεγάλη αγωνία, φόβους και καχυποψία στους ντόπιους πληθυσμούς. Οικογένειες έκρυψαν τους αρρώστους και τους νεκρούς τους, και ο φονικός ιός συνέχισε να εξαπλώνεται.

Η εκστρατεία εμβολιασμού άρχισε στις 21 Μαΐου, στην Μπαντάκα, μία ημέρα αφότου το υπουργείο Υγείας της ΛΔΚ ανακοίνωσε ότι μια νοσοκόμα πέθανε από τον ιό στο Μπικόρο, αγροτική πόλη στα βορειοδυτικά όπου εντοπίστηκε το πρώτο κρούσμα, τον Απρίλιο. Το εμβόλιο, που παρασκευάζεται από την αμερικανική εταιρεία Merck, βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της δοκιμής και μια πρόσθετη δυσκολία είναι η διατήρησή του στο υπερψυχρό περιβάλλον που απαιτείται πριν από τη χρήση (στους -80 βαθμούς Κελσίου) σε αυτή την τεράστια, φτωχή, τροπική χώρα με τις κακές υποδομές.

Ο ιός μεταδίδεται αρχικά στους ανθρώπους από άγρια ζώα (νυχτερίδες, πιθήκους, αντιλόπες) και εξαπλώνεται μέσω επαφής με τα σωματικά υγρά εκείνων που έχουν μολυνθεί (και των νεκρών).

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τον Εμπολα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, έμετο, διάρροια, μυϊκούς πόνους, εσωτερική και εξωτερική αιμορραγία. Ο ιός μπορεί να είναι θανατηφόρος σε ποσοστό έως και 90% των περιπτώσεων, ανάλογα με το στέλεχος.