Οταν οι αστεροειδείς… εξορίζονται

Τα τελευταία χρόνια εντοπίζουμε ορισμένους αστεροειδείς οι οποίοι δεν είναι προϊόν της διαδικασίας σχηματισμού του ηλιακού μας συστήματος αλλά προέρχονται από άλλες περιοχές του Γαλαξία. Οι αστεροειδείς αυτοί είτε μας επισκέπτονται και θα συνεχίσουν το ταξίδι τους στο Σύμπαν είτε οι τοπικές κοσμικές συνθήκες τούς εγκλώβισαν στο ηλιακό μας σύστημα. Ας δούμε ορισμένους από τους πιο ενδιαφέροντες… εξόριστους αστεροειδείς.

Στο ηλιακό μας σύστημα υπάρχουν δεκάδες εκατ. αστεροειδείς. Μόνο στη ζώνη αστεροειδών που βρίσκεται ανάμεσα στον Αρη και στον Δία ο αριθμός των αστεροειδών με διάμετρο μεγαλύτερη του ενός χλμ. υπολογίζεται ότι αγγίζει τα δύο εκατ. Τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπιστεί ορισμένοι αστεροειδείς που διαπιστώθηκε ότι δεν δημιουργήθηκαν κατά τη διαδικασία σχηματισμού του ηλιακού μας συστήματος αλλά ταξίδεψαν εδώ από άλλες περιοχές του Γαλαξία. Κάποιοι από αυτούς είναι απλά περαστικοί ενώ άλλοι εγκλωβίστηκαν από βαρυτικές δυνάμεις εντός του ηλιακού μας συστήματος και έτσι έγιναν μόνιμοι κάτοικοί του. Ορισμένοι από αυτούς τους… εξόριστους αστεροειδείς έχουν πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αποτελώντας έτσι πόλο έλξης για τους επιστήμονες. Ας δούμε ορισμένους από αυτούς.

Ο πιο πρόσφατος εξόριστος αστεροειδής εντοπίστηκε πριν από λίγες μέρες και κινείται πέριξ του Ηλίου, αλλά με ανάποδη κατεύθυνση από ό,τι οι πλανήτες, και ο οποίος είναι ο πρώτος μόνιμος «κάτοικος» που εκτιμάται ότι προέρχεται από άλλο ηλιακό σύστημα. Πιθανώς μάλιστα πρόκειται για το αρχαιότερο ουράνιο σώμα στο δικό μας ηλιακό σύστημα.

Ο αστεροειδής «2015 ΒΖ509» ή σκέτα ΒΖ έχει πλάτος σχεδόν τριών χιλιομέτρων και άγνωστη σύσταση. Εκτιμάται ότι γεννήθηκε σε κάποιο άλλο ηλιακό σύστημα και εγκλωβίστηκε από τις βαρυτικές δυνάμεις του δικού μας συστήματος κάποια στιγμή πριν από δισεκατομμύρια χρόνια.

Αυτό εξηγεί την ασυνήθιστη τροχιά του, που είναι ανάποδη από όλους τους πλανήτες και σχεδόν κάθε άλλου σώματος στο δικό μας ηλιακό σύστημα. Εχουν βρεθεί μερικοί ακόμη αστεροειδείς με ανάποδη τροχιά, η οποία παραμένει ένα μυστήριο.

Πριν από τέσσερις μήνες εντοπίστηκε ένας πραγματικά παράξενος σε σχήμα αλλά και χαρακτηριστικά αστεροειδής, ο οποίος διαπιστώθηκε ότι ήταν… επισκέπτης στο ηλιακό μας σύστημα και μάλιστα ο πρώτος επισκέπτης που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα.

Ο αστεροειδής, που βαφτίστηκε «Ουμουαμούα» (στη χαβανέζικη διάλεκτο σημαίνει «αγγελιαφόρος από μακριά που φθάνει πρώτος»), είναι ένα από τα πιο επιμήκη αντικείμενα που έχουν ποτέ παρατηρηθεί στο Διάστημα. Το μήκος του αστεροειδούς εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον δεκαπλάσιο του πλάτους του. Κανείς αστεροειδής ή κομήτης έως τώρα δεν έχει βρεθεί να έχει τέτοιες διαστάσεις.

Εχει μήκος περίπου 400 μέτρα, σκούρα κοκκινωπή απόχρωση, περιστρέφεται πολύ γρήγορα γύρω από τον εαυτό του και υφίσταται δραματικές μεταβολές στη φωτεινότητά του, ενώ δεν εκλύει καθόλου σκόνη γύρω του. Πιθανώς έχει μεγάλη πυκνότητα και μάλλον αποτελείται από πετρώματα και μέταλλα, χωρίς καθόλου νερό ή πάγο.

Αν και δεν γνωρίζουν την… καταγωγή του, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο αστεροειδής δεν είναι βαρυτικά προσκολλημένος σε κανένα σύστημα άστρου και περιπλανιέται μέσα στον γαλαξία μας και κάπως έτσι πέρασε από τη γειτονιά μας.

Από τη στιγμή που ο παράξενος αυτός αστεροειδής έκανε την εμφάνισή του οι επιστήμονες άρχισαν να τον μελετούν και αναπτύχθηκαν διάφορες θεωρίες για αυτόν, ακόμη και ότι πρόκειται για ένα διαστημόπλοιο εξωγήινων που για κάποιον λόγο κινείται πλέον ανεξέλεγκτα στο Διάστημα. Ομάδα ερευνητών του Κέντρου Πλανητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Τορόντο ρίχνουν στο τραπέζι μια νέα θεωρία. Σε άρθρο τους που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Monthly Notices of The Royal Astronomical Society» υποστηρίζουν ότι ο Ουμουαμούα βρισκόταν σε κάποιο δυαδικό σύστημα του γαλαξία μας, σε ένα σύστημα δηλαδή που αποτελείται από δύο άστρα. Μάλιστα οι συγγραφείς του άρθρου εκτιμούν ότι το ένα από τα δύο άστρα ήταν πολύ μεγαλύτερο και πολύ πιο θερμό από τον Ηλιο.

Μια διεθνής ομάδα αστρονόμων ανακάλυψε έναν μεγάλο αστεροειδή, διαμέτρου 300 χιλιομέτρων, ο οποίος είναι πλούσιος σε άνθρακα και κινείται στη μακρινή Ζώνη Κάιπερ στις παρυφές του ηλιακού μας συστήματος, σε απόσταση περίπου τεσσάρων δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη.

Είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται σε εκείνη την παγωμένη περιοχή ένας τέτοιος ανθρακούχος αστεροειδής, απομεινάρι του αρχέγονου ηλιακού συστήματος. Ο αστεροειδής, με την ονομασία 2004 EW95, πιθανότατα σχηματίστηκε στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ Αρη και Δία και κάποια στιγμή εξορίστηκε σε απόσταση δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων μακριά από την «πατρίδα» του.

Η πρώτη ανίχνευση είχε γίνει το 2004 από το διαστημικό τηλεσκόπιο «Χαμπλ», ενώ οι περαιτέρω παρατηρήσεις και η ανακάλυψη ότι πρόκειται για αστεροειδή από άνθρακα έγιναν από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τομ Σέκουλ του Πανεπιστημίου Queen’s στο Μπέλφαστ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal Letters», εκτιμούν ότι, λόγω της μεγάλης απόστασης από τον Ηλιο, η θερμοκρασία του αστεροειδούς είναι μείον 235 βαθμοί Κελσίου.

Καθώς ο αστεροειδής είναι πολύ μακριά και ταυτόχρονα πολύ σκοτεινός λόγω του άφθονου άνθρακα που περιέχει, η παρατήρησή του ήταν πολύ δύσκολη. Οπως είπε ο αστρονόμος Τόμας Πούτσια του Καθολικού Πανεπιστημίου της Χιλής, «είναι σαν να παρατηρείς ένα γιγάντιο βουνό άνθρακα με φόντο έναν κατάμαυρο νυχτερινό ουρανό».

Εκτός από τους εξόριστους αστεροειδείς ενδιαφέρον παρουσιάζει και μια ομάδα μεγάλων κομητών που κινούνται σε ασταθείς τροχιές στη μεθόριο του Ηλιακού Συστήματος. Αυτοί οι κομήτες είναι συνήθως αόρατοι και σύμφωνα με βρετανούς ειδικούς απειλούν τη Γη περισσότερο από ό,τι οι αστεροειδείς στους οποίους εστιάζονται τα προγράμματα πλανητικής προστασίας. Πρόκειται για τους λεγόμενους κενταύρους, σώματα από σκόνη και πάγο των οποίων οι τροχιές τέμνουν τις τροχιές του Δία, του Κρόνου, του Ουρανού και του Ποσειδώνα. Τα βαρυτικά πεδία των γιγάντιων αυτών πλανητών μπορούν να εκτρέπουν τους κομήτες από την κανονική πορεία τους και να τους στέλνουν προς το εσώτερο Ηλιακό Σύστημα. Ακόμα και για τα ισχυρότερα τηλεσκόπια, οι πλησιέστεροι κένταυροι μόλις που διακρίνονται ως φωτεινές κουκκίδες. Η καλύτερη εικόνα για αυτά τα σώματα προέρχονται από παρατηρήσεις της Φοίβης, ενός μικρού φεγγαριού του Κρόνου, το οποίο εκτιμάται ότι είναι στην πραγματικότητα κένταυρος που αιχμαλωτίστηκε σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη.

Οι κένταυροι έχουν συνήθως διάμετρο 50 μέχρι 100 χιλιόμετρα, αν και πολλοί εκτιμάται ότι είναι αρκετά μεγαλύτεροι. Συγκριτικά, το αντικείμενο που προσέκρουσε στη Γη πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια και εξαφάνισε τους δεινοσαύρους εκτιμάται ότι είχε διάμετρο μόλις 10 χιλιόμετρα. Οταν ένας κένταυρος τύχει να εισέλθει στο εσώτερο Ηλιακό Σύστημα μπορεί να διαλυθεί σε μεγάλα κομμάτια, τα οποία θα γέμιζαν τον χώρο γύρω από τη Γη και θα μπορούσαν δυνητικά να χτυπήσουν τον πλανήτη. Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, αυτό συνέβη τελευταία φορά πριν από 30.000 χρόνια, όπως μαρτυρούν οι κρατήρες μικρομετεωριτών στη Σελήνη. Κένταυροι δεν αποκλείεται επίσης να σχετίζονταν με προσκρούσεις στη Γη πριν από 12.800 και 4.300 χρόνια.