Ο Μάκης της μοναξιάς δίνει πάλι το «παρών»

Εκδόσεις Διάπλαση

σελ. 303, τιμή 15 ευρώ

Με την τριλογία του Για ένα πακέτο «Αρωμα» (1992), Χαιρετίσματα από τον Νότο (1994) και Απέραντες συνοικίες. Εγχρωμο σινεμασκόπ (2001), την οποία αποτελούν μία συλλογή διηγημάτων και δύο μυθιστορήματα αντιστοίχως, ο Γεράσιμος Δενδρινός γελοιογραφεί, σε εξαιρετικά λεπτούς και διακριτικούς τόνους, τις μικροαστικές οικογενειακές σχέσεις αλλά και τα ιδεολογικά σύμβολα της χούντας στο Θριάσιο Πεδίο. Με έναν κεντρικό (αυτοβιογραφικής καταγωγής) πρωταγωνιστή ο οποίος καταγράφει από εμφανή απόσταση τα δρώμενα, τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική σφαίρα, ο Δενδρινός αναπαράγει με ειρωνικό τρόπο ποικίλα ιδιώματα της εποχής: από τα στερεότυπα της μόδας, τη γλώσσα της ποπ ή της ροκ κουλτούρας, την αργκό των ραδιοερασιτεχνών και την πολιτική ειδησεογραφία των εφημερίδων μέχρι το ύφος των διδακτικών εγχειριδίων του σχολείου και το στυλ των διαφημίσεων ή των λιγοστών τότε τηλεοπτικών εκπομπών. Με το αφήγημα Ματίας ντελ Ρίος. Από τη Σαραγόσα στην Αττάλεια (1995) θα αφήσουμε το Θριάσιο Πεδίο για να μετακινηθούμε πρώτα στη Σαραγόσα, την Κόρδοβα και τη Μαδρίτη και ύστερα στην Αττάλεια, τα υψίπεδα του Ερζερούμ και τις γειτονιές της Κωνσταντινούπολης, όπου και θα παρακολουθήσουμε τις παραισθητικές και ενοχικές διαδρομές που διαγράφει ένας εκκολαπτόμενος τεχνοκρίτης. Η μοναχικότητα των ηρώων του Δενδρινού αποκτά ένα αρνητικό ερωτικό πρόσημο (τα πάντα παραμένουν εκκρεμή και ανεκπλήρωτα) στα μυθιστορήματά του Αλκης (2003) και Φραγή εισερχομένων κλήσεων (2006), το ένα με φόντο και πάλι το Θριάσιο πεδίο, το άλλο με σκηνικό τη Θεσσαλονίκη.

Η ονομάτων επίσκεψις συνεχίζεται και επαναλαμβάνεται στο έβδομο πεζογραφικό βιβλίο του Δενδρινού, τη συλλογή διηγημάτων Βήματα σε λιθόστρωτο. Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη και για άλλη μια φορά Θριάσιο Πεδίο: Ελευσίνα, Μάνδρα, Σκαραμαγκάς, λίμνη Κουμουνδούρου και Ασπρόπυργος που συμπληρώνονται από το Πέραμα και τον Πειραιά. Αφηγητής στην πραγματικότητα σε όλα τα διηγήματα είναι ο πιτσιρικάς που γνωρίσαμε στην παλαιά τριλογία: σε ώριμη ηλικία, με πολλές σκιές να σκιάζουν το πρόσωπό του πλην καθόλου διαφορετικός. Τι κι αν μιλάει για την απόσπασή του σε ένα ελληνικό σχολείο της Κωνσταντινούπολης; Τι κι αν εξιστορεί περιπέτειες Ελληνοποντίων και Εβραίων; Τι κι αν διεκτραγωδεί τα χάλια της μέσης εκπαίδευσης; Τι κι αν στρέφει τον φακό του στους ανθρώπους των λαϊκών τάξεων; Ο αφηγητής είναι πάντοτε ο μικρός Μάκης της Μάνδρας. Σύμφωνοι, τον βαραίνουν η φθορά της ηλικίας, ο φόβος του θανάτου και η έντονη δυσανεξία για τον επαγγελματικό ή τον κοινωνικό του περίγυρο, αλλά ο Μάκης της μοναξιάς, των άπειρων δισταγμών και της υπόκωφης ερωτικής ανησυχίας καλείται να δώσει ξανά το παρών, σε έναν κόσμο που ακόμα κι αν είναι έτοιμος να μας προσφέρει χίλιους λόγους για να μελαγχολήσουμε, μπορεί την ίδια ώρα να ανοίξει διάπλατα τις πύλες του, αποκαλύπτοντας τα καθημερινά του πάθη και τις άλυτες συγκρούσεις του υπό το φως ενός βλέμματος, του βλέμματος του αφηγητή, ο οποίος ενώ από τη μια μεριά τον αποδομεί και τον αποκαθηλώνει, από την άλλη ξέρει πώς να κεντήσει όλη την ανθρωπιά του.

Δεν είναι οπωσδήποτε τυχαίο το ότι ο Δενδρινός κλείνει τη συλλογή του με δύο εκτεταμένα διηγήματα («Μετά τα Μέγαρα» και «Σούπερ Μαντολίνο») τα οποία επανακάμπτουν στη δεκαετία του 1960 και στο πρόσωπο του Μάκη. Σίγουρα, τα καλύτερα κομμάτια του βιβλίου. Και ελπίζω πως δεν το λέω από λογοτεχνική νοσταλγία (επειδή ξαναζωντανεύουν έναν ήρωα που με άγγιξε πριν από δυόμισι δεκαετίες) αλλά επειδή ο Μάκης παραμένει και με τη σημερινή του ανασύσταση το πιο δυνατό χαρτί στα χέρια του Δενδρινού.