Στο φως το αίτιο του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών

Η πιο κοινή αιτία γυναικείας υπογονιμότητας –το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών –πιθανότατα προκαλείται εξαιτίας ορμονικής ανισορροπίας πριν από τη γέννηση. Είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται η «ρίζα» αυτού του συνδρόμου. Μάλιστα, το νέο εύρημα που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature Medicine» έχει ήδη οδηγήσει σε αποτελεσματική θεραπεία σε ποντίκια ενώ αργότερα μέσα στο έτος αναμένεται να ξεκινήσει κλινική δοκιμή της ίδιας θεραπείας και σε γυναίκες.

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών «πλήττει» έως και μία στις πέντε γυναίκες σε παγκόσμιο επίπεδο –τα τρία τέταρτα εκ των πασχουσών εμφανίζουν πρόβλημα γονιμότητας. Χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης, κύστες στις ωοθήκες, ανωμαλίες στον εμμηνορροϊκό κύκλο καθώς και πρόβλημα στη ρύθμιση του σακχάρου του αίματος, ωστόσο τα αίτιά του αποτελούν επί μακρόν ένα άλυτο μυστήριο. «Πρόκειται για την πιο κοινή ορμονική διαταραχή που επηρεάζει γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, ωστόσο δεν έχει λάβει μέχρι σήμερα την προσοχή που της αξίζει» σχολιάζει ο Ρόμπερτ Νόρμαν από το Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας στην Αυστραλία. Υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες για τις γυναίκες με το σύνδρομο που επιθυμούν να μείνουν έγκυοι, ωστόσο τα ποσοστά επιτυχίας τους είναι γενικώς σχετικώς χαμηλά (χαμηλότερα από 30%).

Τώρα ο Πάολο Τζακομπίνι από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Ιατρικής Ερευνας της Γαλλίας και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν ότι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών πιθανώς πυροδοτείται προτού καν γεννηθεί το παιδί εξαιτίας υπερβολικής έκθεσης στη μήτρα σε μια ορμόνη που ονομάζεται αντιμυλλέριος ορμόνη (Anti-Müllerian Hormone, ΑΜΗ). Η συγκεκριμένη ορμόνη παράγεται από τα ωοθυλάκια των ωοθηκών και χρησιμοποιείται ως δείκτης του αποθέματος των ωοθυλακίων αλλά και της ποιότητάς τους.

Οι ερευνητές είδαν ότι έγκυοι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είχαν 30% υψηλότερα επίπεδα της ορμόνης ΑΜΗ σε σύγκριση με τα φυσιολογικά. Με δεδομένο ότι είναι γνωστό πως το σύνδρομο εμφανίζεται σε γυναίκες της ίδιας οικογένειας, οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν αν αυτή η ορμονική ανισορροπία μπορεί να «περάσει» και στις κόρες που αυτές οι γυναίκες θα έφερναν στον κόσμο.

Προκειμένου να εξετάσουν αυτή τη θεωρία οι ερευνητές ενέχυσαν υψηλές ποσότητες ΑΜΗ σε έγκυα ποντίκια. Οπως φάνηκε, καθώς τα θηλυκά μικρά των ποντικίνων μεγάλωναν άρχισαν να εμφανίζουν πολλά από τα συμπτώματα του συνδρόμου, συμπεριλαμβανομένων της καθυστέρησης έναρξης της εμμήνου ρύσεως, της αραιής ωορρηξίας, της καθυστέρησης στην επίτευξη εγκυμοσύνης καθώς και τη γέννηση λιγότερων απογόνων. Τα υψηλά επίπεδα της ΑΜΗ φάνηκε ότι οδηγούσαν σε υπερδιέγερση μιας ομάδας κυττάρων του εγκεφάλου τα οποία αυξάνουν τα επίπεδα τεστοστερόνης.

Η ερευνητική ομάδα κατάφερε να αναστρέψει πάντως αυτή την επίδραση στα πειραματόζωα με τη χρήση του φαρμάκου cetrorelix, το οποίο χρησιμοποιείται στην εξωσωματική γονιμοποίηση για τον έλεγχο των γυναικείων ορμονών. Μετά τη θεραπεία με το συγκεκριμένο φάρμακο τα ποντίκια σταμάτησαν να εμφανίζουν συμπτώματα του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών.

Οι ερευνητές σχεδιάζουν τώρα μια κλινική δοκιμή του cetrorelix σε γυναίκες με το σύνδρομο –ελπίζουν ότι η δοκιμή θα ξεκινήσει πριν από το τέλος του έτους. «Θα ήταν μια πολύ ελκυστική στρατηγική το να καταφέρουμε να αποκαταστήσουμε την ωορρηξία και έτσι τελικώς να αυξήσουμε τα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης σε αυτές τις γυναίκες» σημείωσε ο δρ Τζακομπίνι.

Αν το σύνδρομο περνά από μητέρα σε κόρη μέσω των ορμονών στη μήτρα, αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί έχει καταστεί τόσο δύσκολο να εντοπιστεί οποιαδήποτε γενετική αιτία της διαταραχής. Επιπλέον τα καινούργια αποτελέσματα ίσως δίνουν μια εξήγηση στο γιατί γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών μένουν ευκολότερα έγκυοι στα τέλη της δεκαετίας των 30 ή στις αρχές της δεκαετίας των 40 ετών, αναφέρει ο δρ Νόρμαν. Τα επίπεδα της ορμόνης ΑΜΗ είναι γνωστό ότι μειώνονται με την ηλικία, γεγονός που συνήθως σηματοδοτεί την πτώση της γονιμότητας. Ωστόσο σε γυναίκες που ξεκινούν με πολύ υψηλά επίπεδα της ορμόνης, η μείωση που αυτά υφίστανται λόγω της ηλικίας πιθανότατα φέρνει την ΑΜΗ εντός φυσιολογικών ορίων ώστε να αυξάνεται η γονιμότητα –η συγκεκριμένη υπόθεση πάντως μένει να διερευνηθεί περαιτέρω.