Η Ιταλία στα χνάρια της Ελλάδας του 2015;

«Πράσινο φως στους λαϊκιστές, μια νέα απειλή για την Ευρώπη» έγραψαν οι «New York Times» μόλις ο ιταλός πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα έδωσε επισήμως –και έπειτα από ωδίνες 80 ημερών –εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Τζουζέπε Κόντε, ο οποίος βγαίνοντας από το προεδρικό μέγαρο Κυρηνάλιο δήλωσε ότι η δική του «θα είναι η κυβέρνηση της αλλαγής».

Για πρώτη φορά στην Ιστορία, ένα ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης παίρνει αποστάσεις από τη διεθνή κοινότητα. Ωστόσο το σενάριο ενός ετερόκλητου συνασπισμού στην εξουσία μιας χώρας της ευρωζώνης είχε κάνει «ντεμπούτο» το 2015 στην Αθήνα.

Τα όσα δραματικά ακολούθησαν, από τους χειρισμούς του τότε υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη και τη ρήξη με τους πιστωτές ως τα capital controls το ίδιο καλοκαίρι, ανάγκασαν στη συνέχεια τον Αλέξη Τσίπρα να προσγειωθεί ανώμαλα στον πολιτικό ρεαλισμό.

Η γειτονική χώρα το 2018 απέχει πολύ από την Ελλάδα του 2015. Η Ιταλία έχει σημειώσει κάποια οικονομική ανάπτυξη, έστω και αναιμική (1,5%), διαθέτει πρωτογενή παραγωγή και βιομηχανία, ενώ οι τράπεζές της αντιμετωπίζουν σιγά-σιγά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Παρ’ όλα αυτά, και αυτό το καλοκαίρι προμηνύεται καυτό. Για την Ευρώπη η 65η κυβέρνηση της σύγχρονης ιταλικής δημοκρατίας εξακολουθεί να φαντάζει μια βουτιά στο κενό, την ώρα που η Ελλάδα ετοιμάζεται να βγει από το οκταετές πρόγραμμα διάσωσης.

Αν και στο οριστικό κείμενο του κυβερνητικού προγράμματος Λέγκας – Κινήματος Πέντε Αστέρων δεν περιλαμβάνονται οι επίμαχες αναφορές περί εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη και διαγραφής μέρους του δυσθεώρητου χρέους της –όπως είχε διαρρεύσει αρχικά -, η νέα κυβέρνηση δεν αποκλείεται να οδηγηθεί σε ευθεία σύγκρουση με τις Βρυξέλλες.

Είναι σαφές ότι οι δύο εταίροι αξιώνουν αφενός αύξηση των δημοσίων δαπανών και αφετέρου κατάργηση των περικοπών στις συντάξεις, πιο απλά «διεκδικούν το δικαίωμα να ξοδέψουν περισσότερα σε τομείς όπως το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και να ανατρέψουν ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις» σχολιάζει αρθρογράφος των «Financial Times».

Ο Ματέο Σαλβίνι της Λέγκας ξεκαθάρισε εξάλλου στις πρώτες του δηλώσεις αφότου έκλεισε η συμφωνία της συνεργασίας του με τον Λουίτζι Ντι Μάιο των Πέντε Αστέρων πως «η νέα κυβέρνηση θα φέρει την ελπίδα και δεν θα κάνει υποχωρήσεις».

Μεγάλο ζητούμενο και ερώτημα στα χείλη αναλυτών και Ευρωπαίων το εάν το λαϊκίστικο κυβερνητικό σχήμα υλοποιήσει όντως το πρόγραμμά του και έλθει αναπόφευκτα σε τροχιά ρήξης με τους κανόνες λειτουργίας της ευρωζώνης ή τελικά αναγκαστεί –όπως η Αθήνα –να υποχωρήσει και να προσαρμοστεί στην αμείλικτη πραγματικότητα.

Ενα πρώτο crash test αναμένεται να δοθεί τον Οκτώβριο, οπότε και η νέα κυβέρνηση θα καταθέσει τον προϋπολογισμό του 2019, ο οποίος θα περάσει από την «κρησάρα» της Κομισιόν, ενώ και η αντίδραση των οίκων αξιολόγησης και των αγορών μπροστά στο άγνωστο μονοπάτι το οποίο ακολουθεί η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης εξακολουθεί να αποτελεί γρίφο.

Την ίδια ώρα η απειλή εκτροχιασμού της Ιταλίας από τις ράγες της δημοσιονομικής πειθαρχίας γεννά αβεβαιότητα αναφορικά με την «εν εξελίξει» διαπραγμάτευση Γαλλίας – Γερμανίας για το μέλλον της ευρωζώνης. Θα επηρεάσει τη διαπραγματευτική ισχύ του Μακρόν, ο οποίος ζητεί περαιτέρω εμβάθυνση και πολιτικές οι οποίες στηρίζουν την ανάπτυξη, ή θα ενισχύσει τους φόβους της Γερμανίας, η οποία δίνει μάχη για τη διατήρηση της σημερινής τάξης πραγμάτων;

Τα μηνύματα είναι μάλλον απαισιόδοξα. «Η νέα ιταλική κυβέρνηση θα δώσει στη Γερμανία κάθε δικαιολογία για να μην κάνει αυτό που επιθυμεί ο Μακρόν και θα αποσταθεροποιήσει τις αγορές» εκτιμά ο Τσαρλς Γκραντ, διευθυντής Κέντρου για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση, ενώ προσθέτει ότι η Ιταλία «θα αυξήσει τον κίνδυνο άλλης μιας τραπεζικής κρίσης στην ευρωζώνη και δεν θα τον μειώσει».

Οι παρομοιώσεις με το ελληνικό δράμα δίνουν και παίρνουν στον διεθνή Τύπο, το ίδιο δραματικές είναι οι εκκλήσεις από την Ευρώπη. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάανφερτ Βέμπερ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας νέας κρίσης στη ζώνη του ευρώ, ενώ ο επίτροπος Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί και ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Βάλντις Ντομπρόφσκις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, εγκαλούν την Ιταλία στην τάξη και προειδοποιούν τη Ρώμη να μείνει προσηλωμένη στον στόχο της μείωσης του χρέους της που αγγίζει το 132% του ΑΕΠ και συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο υψηλά χρέη στον κόσμο.

«Ο πρόεδρος Ματαρέλα δεν πρέπει να επιτρέψει να γκρεμιστούν όσα χτίζαμε τα τελευταία χρόνια» ήταν τα λόγια του υπουργού Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Γιαν Ασελμπορν, άποψη που φάνηκε να βρίσκει σύμφωνο και τον ίδιο τον πρόεδρο Ματαρέλα.

Οι αμφιβολίες του να δώσει εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης ήταν εμφανείς από την πρώτη στιγμή. Οι δισταγμοί του ενισχύθηκαν ακόμα περισσότερο όταν έπεσε στο τραπέζι το όνομα του καθηγητή Πάολο Σαβόνα, οπαδού της άποψης ότι η Ιταλία θα πρέπει να είναι έτοιμη για έξοδο από την ευρωζώνη αν χρειαστεί, ως του νέου υποψήφιου υπουργού Οικονομίας, αλλά και από μια αποκάλυψη που ήρθε να επιτείνει το ήδη βαρύ κλίμα και να παρατείνει το θρίλερ ώσπου να δώσει τελικά το πράσινο φως στον νέο πρωθυπουργό.

Το όνομα του Τζουζέπε Κόντε το οποίο μαρτύρησε στους ρεπόρτερ ο επικεφαλής του Κινήματος Πέντε Αστέρων Λουίτζι Ντι Μάιο, παραβιάζοντας το αυστηρό πρωτόκολλο που θέλει τον ίδιο τον πρόεδρο Ματαρέλα να ανακοινώνει, ήταν παντελώς άγνωστο στους Ιταλούς. Ο Κόντε δεν έχει λάβει ποτέ αιρετό αξίωμα, ένας πρωτάρης της πολιτικής που προσγειώθηκε ως αλεξιπτωτιστής από το πουθενά έπειτα από ένα ατέρμονο παζάρι και ζυμώσεις μεταξύ των δύο κυβερνητικών εταίρων.

Καθηγητής Διοικητικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, με καταγωγή από την Απουλία της Νότιας Ιταλίας, ο Κόντε είναι διαζευγμένος και πατέρας ενός γιου. Προσελήφθη από τον Ντι Μάιο προκειμένου να συγγράψει το κομμάτι της πολιτικής πλατφόρμας του Κινήματος Πέντε Αστέρων που αφορά τον τομέα της Δικαιοσύνης και προτού τελικά πάρει… προαγωγή για το Παλάτσο Κίτζι, οι δύο εταίροι τον προόριζαν για το υπουργείο Δημόσιας Διοίκησης.
Δεν θεωρείται από τους σκληροπυρηνικούς του κινήματος που ίδρυσε ο Μπέπε Γκρίλο και κατά δική του ομολογία η καρδιά του χτυπά… αριστερά. Είναι γνωστές εξάλλου οι επαφές του με ισχυρά ονόματα της ιταλικής Κεντροαριστεράς, όπως η πρώην υπουργός Συνταγματικών Μεταρρυθμίσεων στην κυβέρνηση του Ματέο Ρέντσι, Μαρία Ελενα Μπόσκι.

Ο Κόντε, ο οποίος μέχρι πριν από μία εβδομάδα γέμιζε τις αίθουσες της Νομικής Σχολής της Φλωρεντίας όπου κατέχει την έδρα του, διατηρεί άριστες σχέσεις με τους φοιτητές του, αναφέρει ο ιταλικός Τύπος. Ολοι μιλούν με τα καλύτερα λόγια τόσο για το επιστημονικό του κύρος όσο και για τον ανοιχτό του χαρακτήρα. «Είναι πάντα χαμογελαστός και εξαιρετικά μεταδοτικός στο μάθημα» λένε, ενώ μετά τις εξετάσεις τούς κάνει πάντα το τραπέζι.

Προσώρας, άγνωστο παραμένει αν θα είναι το ίδιο αποδεκτός από τις Βρυξέλλες. Αξιωματούχοι θεωρούν ότι λόγω της πολιτικής του απειρίας δεν διαθέτει το ειδικό βάρος ή τις ικανότητες να συντονίσει το κυβερνητικό έργο και να γεφυρώσει τις προτάσεις των δύο εταίρων, που σε πολλά ζητήματα είναι εκ διαμέτρου αντίθετες.
Κόντρα στα σχόλια πολλών που βλέπουν στο πρόσωπό του μια κατ’ ανάγκη επιλογή η οποία ανέκυψε μέσα από το αδιέξοδο των δύο κυβερνητικών εταίρων, ο ακαδημαϊκός είναι για τον πολιτικό του «νονό» Ντι Μάιο μια επιλογή που τον γεμίζει υπερηφάνεια, «ένας μεγάλος επαγγελματίας, με μεγάλη ηθική ισχύ».

«Κάθε επιτυχία ξεκινά με την απόφαση να προσπαθήσεις» είπε αποδεχόμενος την πρόταση του πεντάστερου ηγέτη, ενώ στις πρώτες του δηλώσεις μετά τον επίσημο διορισμό του από τον πρόεδρο Ματαρέλα ομολόγησε: «Ως δικηγόρος υπερασπίστηκα πολλούς πολίτες. Τώρα θα υπερασπιστώ τα συμφέροντα των Ιταλών, στην Ευρώπη και σε διεθνές επίπεδο. Θα είμαι ένας συνήγορος υπεράσπισης του ιταλικού λαού».