«Δεινός κομμουνιστής, δυνάμενος να πράξη το παν»

«Πρόκειται περί δεινού κομμουνιστού, δυναμένου να πράξη το παν» έγραφε το «Δελτίον Δράσεως» της Υποδιεύθυνσης Γενικής Ασφαλείας τον Νοέμβριο του 1961 για τον Γρηγόρη Λαμπράκη, τον «σεσημασμένο» και «αμετανόητο» κομμουνιστή που βρισκόταν επί χρόνια λόγω της δυναμικής δράσης του στο «μικροσκόπιο» των Αρχών. Δύο χρόνια προτού δολοφονηθεί ο βουλευτής της ΕΔΑ από τα χέρια των παρακρατικών Σπύρου Γκοτζαμάνη και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδη στη Θεσσαλονίκη (22 Μαΐου 1963), η Ασφάλεια παρακολουθούσε κάθε κίνησή του.

Οπως άλλωστε έκανε από την Απελευθέρωση και μετά αδιαλείπτως. Ο Λαμπράκης, σύμφωνα με τα σχετικά έγγραφα της Γενικής Ασφάλειας, «κατά την περίοδον της Κατοχής ανήκεν εις το ΕΑΜ του Μαιευτηρίου δράσας ποικιλοτρόπως διά την επικράτησιν του ΚΚΕ», ενώ «μετά την καταστολήν του κινήματος εξηκολούθησε την υπέρ του ΚΚΕ δράσιν του και απέσχε των εκλογών της 31/3/1946».

Σύμφωνα με τις σχετικές αναφορές, «το έτος 1948 συλληφθείς υπέβαλε δήλωσιν αποκηρύξεως του ΚΚΕ», ενώ «υπηρέτησεν επί δίμηνον εις το Στράτευμα απαλλαγείς διά λόγους υγείας, τη επεμβάσει πολιτικών προσώπων (πολιτευτών Πειραιώς, καθ’ όσον ειργάζετο εις το Τζάννειον Νοσοκομείον Πειραιώς) απεχαρακτηρίσθη». «Παρά ταύτα εξηκολούθησεν εμφορούμενος υπό κομμουνιστικών φρονημάτων», έτσι «το έτος 1958 μεταβάς εις την ιδιαιτέραν του πατρίδα διήνειμεν ψηφοδέλτια της ΕΔΑ και εις φιλικόν του κύκλον είπεν ότι διέπραξε σφάλμα διότι δεν κατήλθεν ως υποψήφιος βουλευτής της ΕΔΑ». Ο ίδιος δεν έκρυβε τις πεποιθήσεις του και αντιδρούσε δυναμικά έναντι των μέτρων απαγόρευσης και καταστολής που ακολουθούσαν οι Αρχές: «Διάκειται εχθρικώς προς την Αστυνομίαν και γενικώς εις τους στρατιωτικούς» έγραφαν τα «σημειώματα». Οι «διαβαθμίσεις» επικινδυνότητας του Λαμπράκη είχαν ως εξής: «Η Υποδιεύθυνσις Γενικής Ασφαλείας Πειραιώς φέρει τούτον ως κομμουνιστήν. Η Διεύθυνση Χωροφυλακής Αρκαδίας (σ.σ.: γεννήθηκε στην Κερασίτσα Αρκαδίας στις 3 Απριλίου 1912) ως αμετανόητον κομμουνιστήν. Το έτος 1958 επανεχαρακτηρίσθη ως κομμουνιστής».

Η Ασφάλεια παρακολουθούσε τον Λαμπράκη ακόμα και στο ιατρείο του (ήταν μαιευτήρας-γυναικολόγος): «Εις το ιατρείον του τον επισκέπτονται ως επί το πλείστον κομμουνισταί. Τυγχάνει αναγνώστης της εφημερίδος «Αυγή» και έχει επαφάς με τα στελέχη της ΕΔΑ τα οποία τον συνοδεύουν εκάστοτε εις το χωρίον του. Πρόκειται περί φανατικού κομμουνιστού» ανέφερε το «Δελτίον Δράσεως» για τον εκλεγμένο στις εκλογές του 1961 –πιο γνωστές ως «εκλογές βίας και νοθείας» –βουλευτή Α’ Πειραιώς με το ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος), στο οποίο συμμετείχε και η ΕΔΑ. Το κομμουνιστικό παρελθόν του θα του κοστίσει πολλές ταλαιπωρίες.

Ο Λαμπράκης ήταν ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη και στις 21 Απριλίου 1963, αψηφώντας την απαγόρευση της Αστυνομίας, πραγματοποίησε την 1η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης που έμεινε στην παγκόσμια ιστορία του φιλειρηνικού κινήματος. Για την Ασφάλεια και το παρακράτος ο Λαμπράκης και η απήχηση της πολιτικής και κοινωνικής δράσης του ήταν ένα τεράστιο πρόβλημα, το οποίο έμελλε να «λυθεί» διά της στυγερής δολοφονίας που οργανώθηκε από το παρακράτος. Εκείνο που ώθησε τον τότε πρωθυπουργό της ΕΡΕ Κωνσταντίνο Καραμανλή να διερωτηθεί: «Ποιος κυβερνά επιτέλους αυτόν τον τόπο;». Η κυβέρνηση Καραμανλή κατηγορήθηκε ως ηθικός αυτουργός της πολιτικής δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, ενώ μετά την ήττα της ΕΡΕ λίγους μήνες μετά, στις 3 Νοεμβρίου 1963, ο Καραμανλής παραιτήθηκε από την ηγεσία της και έφυγε απογοητευμένος για το Παρίσι.

Για χρόνια ο Λαμπράκης αποτελούσε «κόκκινο πανί» για την Ασφάλεια, η οποία τον θεωρούσε επικίνδυνο. Οι Αρχές θεωρούσαν ότι «πρόκειται περί δεινού κομμουνιστού, δυναμένου να πράξη το παν». Στον φάκελό του υπάρχουν έγγραφα από το 1945 που αφορούσαν τη δράση του. «Ως εξακριβώθη, ο ιατρός του Μαιευτηρίου «Μαρίκα Ηλιάδη» Λαμπράκης Γρηγόριος του Γεωργίου ήτο οργανωμένος εις το ΚΚΕ, του οποίου ετύγχανε φανατικός οπαδός» αναφέρεται σε αναφορά της 7ης Σεπτεμβρίου 1945 προς την Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφαλείας, όπου περιγράφονται οι «έκνομες» ενέργειές του: «Προΐστατο των συγκεντρώσεων και διαδηλώσεων των ομοϊδεατών του υπαλλήλων του Ιδρύματος, παρότρυνε τους υπαλλήλους του Μαιευτηρίου να λαμβάνουν μέρος εις απεργίας, συγκεντρώσεις και αναρχικάς εκδηλώσεις. Είχε δε καταστή το φόβητρον των εθνικοφρόνων υπαλλήλων του Μαιευτηρίου, τους οποίους είχε τρομοκρατήσει κυριολεκτικώς. Δεν ανήκε εις τον στρατόν του ΕΛΑΣ. Προσέφερεν όμως εις το κόμμα υπηρεσίας υψίστης σημασίας, προπαγάνδα, πληροφορίας».

Κάποια υπηρεσιακά έγγραφα αφορούν την εν γένει δράση του, καθώς επεδείκνυε «εξαιρετικήν κομμουνιστικήν δράσιν καταστάς το φόβητρον των εθνικοφρόνων υπαλλήλων». Μάλιστα καταβλήθηκε προσπάθεια να εμφανιστεί ως μέλος της ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών) του ΚΚΕ, και μάλιστα ότι με διαταγή του εκτελέστηκαν τέσσερις «εθνικισταί» στο νοσοκομείο «Ελενα Βενιζέλου». Η εντολή που δόθηκε αρμοδίως ήταν να διαπιστωθούν τα ανωτέρω και να ενεργήσουν οι αρχές ασφαλείας τα νόμιμα εναντίον του.

Η Ασφάλεια το ερεύνησε και διαπίστωσε ότι εναντίον του είχε υποβάλει μήνυση τέως διευθυντής του Μαιευτηρίου «Μαρίκα Ηλιάδη» καταγγέλλοντάς τον «δι’ ηθικήν αυτουργίαν αποπείρας συλλήψεώς του υπό αγνώστων στασιαστών κατά την διάρκειαν του κινήματος», πλην όμως μετά τις ανακρίσεις που έγιναν «ουδέν στοιχείον εις βάρος του προέκυψεν». Ετσι δεν στοιχειοθετήθηκε εμπλοκή του στην ΟΠΛΑ.

Επ’ αυτού ανέφερε νεότερο έγγραφο της Υπηρεσίας Πληροφοριών που στάλθηκε τον Ιανουάριο του 1958 προς το Δημόσιο Μαιευτήριο Αθηνών, όπου ο Λαμπράκης διορίστηκε (τον Δεκέμβριο του 1947) ως «άμισθος εσωτερικός επιμελητής ιατρός»: «Ούτος εμφορείται υπό κομμουνιστικών ιδεών, υπέρ των οποίων ανέπτυξε σοβαράν και ποικιλότροπον δράσιν κατά την Κατοχήν, μετά την Απελευθέρωσιν και το στασιαστικόν κίνημα εις το Μαιευτήριον «Μαρίκα Ηλιάδη», ένθα ειργάζετο. Εναντίον του είχεν υποβάλει μήνυσιν ο τέως διευθυντής του ως άνω ιδρύματος ιατρός κ. Βασιλείου, δι’ ηθικήν αυτουργίαν αποπείρας συλλήψεως αυτού υπ’ αγνώστων στασιαστών κατά την διάρκειαν του κινήματος, πλην εκ της ενεργηθείσης ανακρίσεως δεν προέκυψαν ικανά στοιχεία ενοχής του. Κατά πληροφορίας μας, ο ειρημένος εξηκολούθησε και μετά την καταστολήν του κινήματος να δρα υπέρ των ιδεών του και συμμετέσχεν εις τας πάσης εκδηλώσεις των εαμοκομμουνιστικών οργανώσεων».