Λούλα Αναγνωστάκη: «Εχω ένα αίσθημα αποτυχίας μέσα μου…»

«Noμίζω ότι είμαι ένας άνθρωπος που δεν έχει ψυχραιμία, αλλά δεν έχω υστερία… γι’ αυτό και πολλοί με παίρνουν για πολύ ήρεμη, γι’ αυτό πιστεύουν ότι μπορώ να κάνω πολλά πράγματα, κι εγώ νομίζω ότι δεν μπορώ να κάνω απολύτως τίποτα. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είμαι και άχρηστη. Παραδείγματος χάρη, μπορώ να προσφέρω πάρα πολλή βοήθεια σε έναν φίλο, πάρα πολλή, και ουσιαστική. Είμαι αρκετά καίρια σε αυτό που θα του πω και προσέχω και ακούω και γενικά βρίσκω ότι έχω… Δεν ξέρω τι να πω, έχω ένα αίσθημα αποτυχίας μέσα μου» έγραφε η Λούλα Αναγνωστάκη για τον εαυτό της.

Την εμβληματική μορφή του νεοελληνικού θεάτρου, τη συγγραφέα με τον σύγχρονο, ευρωπαϊκό, λόγο που άφησε πίσω της ένα ολόκληρο θεατρικό σύμπαν (12 έργα) τιμά το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Και μαζί μια γυναίκα που συνδύαζε, με σχεδόν σατανικό τρόπο, το γήινο με το μυστηριακό. Εκείνη η αιώνια φιγούρα, κρυμμένη πίσω από ένα ζευγάρι μαύρα γυαλιά που όπως της είχε γράψει σε μια επιστολή ο Αντουάν Βιτέζ: «Πίσω από τα μαύρα της γυαλιά η Λούλα τα είχε καταλάβει όλα».

Ιδανικός τρόπος

«Αναζητώντας έναν «ιδανικό τρόπο», μια ποιητική αντιστοιχία ανάμεσα στον χώρο της έκθεσης και στη δραματουργία της Αναγνωστάκη, οδηγηθήκαμε στην ιδέα με τα «Δωμάτια Μνήμης»» λέει η Δήμητρα Κονδυλάκη, σύμβουλος για το Σύγχρονο Ελληνικό Θέατρο στο Φεστιβάλ, δραματολόγος και μεταφράστρια, που είχε και τη συγκεκριμένη έμπνευση. «Ετσι ώστε να δημιουργηθεί ένα είδος πόλης-λαβυρίνθου που να περιέχει όλα της τα έργα. Δώδεκα έργα, δώδεκα δωμάτια. Κάθε δωμάτιο και μια σκηνική εγκατάσταση». Και όλα μαζί να συνθέτουν «τον κόσμο της γραφής της και μόνον, τον κόσμο πριν την παράσταση. Σαν να συναντιούνται, μέσα σε κάθε δωμάτιο, ο κόσμος του φανταστικού, της προσωπικής ιστορίας και της συλλογικής ιστορίας με φωτογραφίες της εποχής και προσωπικές φωτογραφίες, ενταγμένα σε ένα μουσικό και ηχητικό περιβάλλον. Σαν ένα θέατρο χωρίς ηθοποιούς –όπου ηθοποιός γίνεται ο επισκέπτης» καταλήγει.

«Πρόσωπο που διατηρούσε το αίνιγμά του» λέει ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Μάνος Καρατζογιάννης, ο οποίος συμμετείχε καθοριστικά στην έρευνα, και λόγω της προσωπικής του σχέσης με τη συγγραφέα. «Τη γνώρισα στην πρώτη μου θεατρική εμφάνιση, το 2002, όταν ήρθε να δει τη γενική πρόβα της «Κασέτας» που ανέβαζε τότε ο Γιώργος Αρμένης. Υπήρξε μια συμπάθεια από μέρους της. Σιγά-σιγά αρχίσαμε την επικοινωνία. Κάθε εβδομάδα πήγαινα και την έβλεπα». Και προσθέτει: «Η Λούλα διατηρούσε το αίνιγμά της όσο κοντά της και αν ερχόσουν, διατηρούσε την ίδια μαγεία από κοντά και από μακριά. Σαν είχε η ίδια κάτι το μεταφυσικό και παράλληλα μια διαρκή αντίφαση: υπόκωφα έξαλλη, ανθεκτική και ευάλωτη, με χιούμορ και ποίηση».

Αποτέλεσμα μιας πολύμηνης έρευνας σε δύο επίπεδα, η έκθεση περιλαμβάνει, από τη μια, φωτογραφικό υλικό από παραστάσεις, προγράμματα, αφίσες και υλικό από την ΕΡΤ (παλιές παραστάσεις, ηχογραφημένα αποσπάσματα, συνεντεύξεις σκηνοθετών). Από την άλλη, υλικό από το πλούσιο προσωπικό αρχείο της οικογένειας, με την καθοριστική αρωγή του γιου της Θανάση Χειμωνά και τις συναντήσεις μαζί του. Υλικό από ιδιωτικά φωτογραφικά αρχεία, καθώς και από θεατρικές σκηνές που ανέβασαν έργα της, συμπλήρωσε τις αποσκευές της έκθεσης, με το Θέατρο Τέχνης σε ρόλο πρωταγωνιστή.

Ξεχωρίζουν: Τα χειρόγραφα από την εποχή που ο Κάρολος Κουν ανέβαζε τη «Νίκη», κάτι σαν «εξηγητικοί μονόλογοι των χαρακτήρων του έργου, υλικό που μπορεί να της είχε ζητήσει και ο ίδιος ο Κουν, κατά τη διάρκεια των δοκιμών για την προσέγγιση των ρόλων». Ανέκδοτες ηχογραφήσεις από αναγνώσεις των έργων της που έκανε η ίδια, την εποχή που τα έγραφε. Αντικείμενα και έπιπλα από τον προσωπικό της χώρο, ο καναπές, το αμπαζούρ, ο καθρέφτης της, οι πίνακες –τα γυαλιά της ίσως…

Στη διαδρομή προς τα «Δωμάτια Μνήμης», και έξω από αυτά, οι παραστάσεις και μαζί το μεταπολεμικό θέατρο, μετά το ’65. Στην αίθουσα προβολών τρεις παραστάσεις, ψηφιοποιημένες: «Ο ήχος του όπλου» και «Το ταξίδι μακριά» του Θεάτρου Τέχνης, «Σ’ εσάς που με ακούτε» από το Οδού Κυκλάδων.

Στα εγκαίνια η Ρένη Πιττακή θα διαβάσει αποσπάσματα από κείμενα της Λούλας Αναγνωστάκη. Την έκθεση συνοδεύει κατάλογος (εκδόσεις Κάπα) εργογραφίας, παραστασιογραφίας, με φωτογραφικό υλικό καθώς και μια συνέντευξη της Ρένης Πιττακή με τη Δήμητρα Κονδυλάκη και τον Μάνο Καρατζογιάννη. Στις 11 Ιουνίου θα πραγματοποιηθεί Συμπόσιο με προσκεκλημένους ομιλητές –της γραφής και της σκηνής. Τέλος, το αφιέρωμα περιλαμβάνει δύο νέες παραγωγές-παραγγελίες του Φεστιβάλ: την «Πόλη», σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόσχου, και το «Εργοτάξιο Λούλας Αναγνωστάκη», μια ανασύσταση όλου του έργου της από τη Ρούλα Πατεράκη.