Οθων Ηλιόπουλος: «Υγεία και παιδεία μεγνώμονα το συμφέρον των πολλών»

Στην Ελλάδα η επίκληση της επιστήμης αποτελεί την αναγκαία συνθήκη για να κερδίσεις τις εντυπώσεις. Ειδικά όταν έχεις να κάνεις με τα σημαντικότερα αγαθά όλων: Υγεία και Παιδεία. Συνδεδεμένος βαθιά και με τα δύο, ο ογκολόγος και γενετιστής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Harvard και «αρχιτέκτονας» του Δικτύου Μοριακής Ιατρικής που σχεδιάζει τώρα το υπουργείο Ερευνας στη χώρα μας, κ. Οθων Ηλιόπουλος, δηλώνει στο «Βήμα» ότι η μόνη αναγκαία «δική του συνθήκη» είναι η Υγεία και η παιδεία «να παρέχονται εγγυημένα με γνώμονα το συμφέρον των πολλών».

Οπως δηλώνει, το νέο δίκτυο μοριακού ελέγχου των ασθενών στην Ελλάδα (αντιμετώπισης δηλαδή των παθήσεών τους με βάση το DNA τους) θα αρχίσει να λειτουργεί σε τέσσερα κέντρα στη χώρα (δύο στην Αττική, ένα στη Θεσσαλονίκη και ένα στην Κρήτη), σε έξι μήνες. Με πρώτους στόχους τα ογκολογικά περιστατικά, αλλά και τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες.

Παράλληλα ο κ. Ηλιόπουλος εξηγεί την επιστημονική διάσταση της ιδιότυπης αντιπαράθεσης που είχαμε την περασμένη εβδομάδα, με έναν καθηγητή να καταγγέλλει αποχώρηση της Ελλάδας από τη συμφωνία για μια πειραματική μέθοδο ακτινοθεραπείας των ογκολογικών περιστατικών που αναπτύχθηκε στο Cern και την επιστημονική κοινότητα της χώρας να του απαντάει.

«Η εντύπωσή μου είναι ότι δεν υπήρξε επιστημονική επιχειρηματολογία. Περισσότερο μου φάνηκε ως μια αστήρικτη καταγγελία κατά του υπουργού Ερευνας και της ΓΓΕΤ. Τα «πρωτόνια» είναι μια μέθοδος ακτινοθεραπείας των όγκων που θεωρητικά προσφέρει τη δυνατότητα, σε σχέση με τη συμβατική ακτινοθεραπεία, να εστιάσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια στον όγκο μειώνοντας τις «παράπλευρες απώλειες» από την ακτινοβολία υγιών κυττάρων. Αρα, θεωρητικά, μπορούμε να χορηγήσουμε μεγαλύτερη δόση ακτινοβολίας. Θεωρητικά μπορεί να είναι έτσι, αλλά στην πράξη η ανταπόκριση του όγκου στην ακτινοβολία δεν εξαρτάται από τη λίγο παραπάνω δόση που μπορείς να χορηγήσεις με τα πρωτόνια. Είναι ένα πολύ πιο σύνθετο βιολογικό φαινόμενο. Εως τώρα δεν υπάρχει καμία ένδειξη στον κόσμο ότι τα πρωτόνια είναι πιο αποτελεσματικά από τη συμβατική ακτινοθεραπεία. Τα μηχανήματα είναι πανάκριβα, και στο εξωτερικό έχουν χρησιμοποιηθεί από ιδιωτικά κέντρα σαν διαφημιστικός κράχτης προς άγραν ασθενών. Ως πείραμα φυσικής μπορεί να παρουσιάζουν ενδιαφέρον, αλλά από ιατρικής πλευράς δεν έχουμε κανέναν λόγο να επενδύσουμε στην ακτινοθεραπεία πρωτονίων. Μέχρι πριν από έναν χρόνο είχαμε τραγικές ελλείψεις σε εξοπλισμό συμβατικής ακτινοθεραπείας».

«Ο επιστημονικός τουρισμός θα πρέπει να βασίζεται στην υψηλή ποιότητα παροχής υπηρεσιών υγείας στον ίδιο μας τον πληθυσμό πρώτα από όλα, όχι σε έργα βιτρίνας, όπως η χρήση ακριβών μηχανημάτων για να αυξηθεί τεχνητά το κέρδος του κατασκευαστή και να εντυπωσιαστεί ο καταναλωτής. Δεν αρκεί να έχω ένα μηχάνημα ρομποτικής χειρουργικής. Χρειάζεται να παίρνω και τις σωστές αποφάσεις για το αν και πότε ένας ασθενής πρέπει να χειρουργηθεί ή να αντιμετωπισθεί με άλλες θεραπευτικές μεθόδους. Εχει ειπωθεί σε αρρώστους ότι αν χειρουργηθούν ρομποτικά θα… ζήσουν περισσότερο. Ντροπή. Εργα όπως το Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας που ξεκινήσαμε πρόσφατα είναι πρωτοβουλίες που μπορούν να αποτελέσουν κόμβους ιατρικού τουρισμού».

«Αυτή την εβδομάδα έγινε η πρώτη επίσημη συνεδρίαση της συντονιστικής επιτροπής των ήδη τεσσάρων εγκαταστημένων κέντρων. Δύο από αυτά ήδη παρέχουν προωθημένες υπηρεσίες μοριακής ιατρικής σε ασθενείς. Ο ρεαλιστικός στόχος είναι μέσα σε έξι μήνες να βρίσκονται όλα σε πλήρη επάρκεια και να κατευθύνουμε τις δυνάμεις μας στο να συνδεθούν τα κέντρα τριτοβάθμιας περίθαλψης και οι σύλλογοι των ασθενών με το Δίκτυο».

«Αυτή η μέρα έχει έρθει. Η σωστή μοριακή και κλινική γενετική μπορεί να εντοπίσει ήδη πολλά άτομα που έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης συγκεκριμένων ασθενειών. Για πολλές από αυτές υπάρχει πρόληψη ή έγκαιρη διάγνωση. Στο άμεσο μέλλον οι δείκτες για ευπάθεια σε συγκεκριμένες νόσους θα αυξηθούν και η εκτίμηση κινδύνου θα έχει μεγαλύτερη ακρίβεια. Το ίδιο και οι μέθοδοι πρόληψης. Αλλά να μη διυλίζουμε τον κώνωπα και καταπίνουμε την κάμηλο. Μπορούμε να σταματήσουμε να καπνίζουμε επιτέλους, να χάσουμε βάρος, να γυμναζόμαστε και να τρώμε λίγο πιο σωστά; Δεν χρειαζόμαστε μοριακή ιατρική για αυτά».

Υπάρχει έδαφος για τη σύνδεση των ελληνικών πανεπιστημίων με τον διεθνή πανεπιστημιακό χάρτη στα θέματα κλασικών σπουδών (που παραμένει το μεγάλο brand της χώρας) και πιθανής διδακτικής «συρραφής» τους με φαινομενικά άσχετα επιστημονικά αντικείμενα όπως η πληροφορική ή η ιατρική; Μπορούμε να συνδέσουμε τους κώδικες με τον Θουκυδίδη; Την επιστήμη της θεραπείας με τους κλασικούς φιλοσόφους;
«Η χώρα είναι συνδεδεμένη με τα πανεπιστήμια του κόσμου. Η ελληνική παραγωγή και η συμμετοχή στη διεθνή επιστήμη είναι αξιοπρόσεκτες. Η ερώτηση είναι, όπως πάντα, πώς θα βελτιωθεί. Κατά τη γνώμη μου, με ανανέωση του πανεπιστημιακού διδακτικού προσωπικού και εμπλουτισμό του με νέο αίμα που θα φέρει επίκαιρη επιστημονική αντίληψη και τεχνογνωσία και με συνεχή ανανέωση του περιεχομένου σπουδών ώστε να προσαρμόζεται στις εξελίξεις της επιστήμης. Βασικός στόχος πρέπει να είναι η βελτίωση της ερευνητικής δουλειάς γιατί δουλειά του πανεπιστημίου είναι να μεταδίδει αλλά και να παράγει γνώση. Να διδάσκει το αντικείμενο εκείνος που το ερευνά. Το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) που συγκρότησε πρόσφατα ο υπουργός Ερευνας είναι ένας νέος, χρηματοδοτικός οργανισμός σαν το αντίστοιχο NIH/NSF των ΗΠΑ που σταθερά, χρονικά προβλέψιμα και σε βάθος χρόνου θα χρηματοδοτήσει τις ερευνητικές πρωτοβουλίες που θα υποστηρίξουν αυτή τη βελτίωση. Για εμένα αυτό είναι αριστεία.
Οσο για την επιστήμη, όσο περνάει ο καιρός, τόσο πιο διακλαδική γίνεται. Η ανάλυση DNA είναι απαραίτητο εργαλείο της μοντέρνας αρχαιολογίας για τη μελέτη της μετακίνησης πληθυσμών, την κατανόηση των εμπορικών σχέσεων και άλλες ανάγκες αναγνώρισης των ευρημάτων».

Στη δουλειά σας είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις την κοινωνική πολιτική από το κέρδος; Θα ακουστεί ρομαντικό, αλλά τελικά πόσο συχνά οι κυβερνήσεις παίρνουν αποφάσεις με γνώμονα την υγεία και την ευημερία των πολιτών;
«Εξαρτάται από τις κυβερνήσεις και τα συμφέροντα που εκπροσωπούν. Οσες επιλέγουν μια απορρυθμισμένη ιδιωτική αγορά, όπως οι ΗΠΑ όπου δουλεύω, καταλήγουν σε πανάκριβη υγεία με μέτριο αποτέλεσμα. Είμαι από αυτούς που πιστεύουν βαθιά ότι η υγεία και η εκπαίδευση είναι μερικά από τα στοιχειώδη βασικά αγαθά που πρέπει να παρέχονται εγγυημένα με γνώμονα το συμφέρον των πολλών. Η δυσκολία δεν έγκειται στο να φανταστείς ποια είναι η κοινωνική πολιτική αλλά να έχεις την πολιτική βούληση και τη δύναμη να την εφαρμόσεις».